Cần sớm sửa đổi cho phù hợp

Theo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2014 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2016), cơ quan BHXH không còn chức năng khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH, mà việc này được chuyển sang cho tổ chức Công đoàn. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm quy định có hiệu lực, tổ chức Công đoàn vẫn chưa khởi kiện thành công vụ nào.

Công đoàn cơ sở ủy quyền - điều không tưởng

Trong quý IV/2016 và đầu năm 2017, Liên đoàn lao động (LĐLĐ) TP Hạ Long đã tiến hành các bước khởi kiện đối với 11 doanh nghiệp nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động (NLĐ). Trong quá trình thực hiện, đã có 9 đơn vị hoàn trả số tiền nợ đọng hoặc cam kết lộ trình thời hạn hoàn trả. 2 đơn vị còn lại là Công ty CP Khảo sát thiết kế xây dựng miền Bắc (nợ BHXH 31 tháng với số tiền 254 triệu đồng) và Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn tài chính kế toán kiểm toán Quảng Ninh (nợ BHXH 15 tháng với số tiền 356 triệu đồng), LĐLĐ TP Hạ Long đã hoàn thiện hồ sơ chuyển sang tòa án. Tuy nhiên, sau đó cả 2 bộ hồ sơ đều bị TAND TP Hạ Long chuyển về yêu cầu hoàn thiện, bổ sung, như: Phải cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp của người khởi kiện bị xâm phạm theo quy định, trong đó yêu cầu phải có văn bản ủy quyền của NLĐ, công đoàn cơ sở (CĐCS) tại doanh nghiệp cho tổ chức công đoàn khởi kiện theo quy định; có hồ sơ chứng minh NLĐ tại doanh nghiệp nợ đọng BHXH bị ảnh hưởng đến các chế độ liên quan...

Ông Nguyễn Việt Bắc, Phó Chủ tịch LĐLĐ TP Hạ Long, cho biết: "Chưa có vụ kiện nào do tổ chức Công đoàn thực hiện được thụ lý do bất cập, vướng mắc trong quy định pháp luật".

Phó Chủ tịch LĐLĐ TP Hạ Long Nguyễn Việt Bắc cho biết: “Luật BHXH năm 2014 chỉ quy định chung là tổ chức công đoàn khởi kiện, nhưng theo Bộ luật Tố tụng dân sự (TTDS) 2015 và Hướng dẫn 995/HD-TLĐ của Tổng LĐLĐ Việt Nam thì người khởi kiện là CĐCS. Công đoàn cấp trên muốn khởi kiện thì phải có ủy quyền của NLĐ hoặc CĐCS. Tuy nhiên, thực tế sau nhiều lần yêu cầu, đôn đốc, nhưng Công đoàn của Công ty vẫn không có văn bản ủy quyền. Điều này là tất yếu bởi cán bộ CĐCS vẫn đang trực tiếp nhận lương của chủ doanh nghiệp. Khi mọi quyền lợi của họ vẫn đang gắn với “ông chủ” thì việc họ viết đơn khởi kiện hoặc ủy quyền cho Công đoàn cấp trên kiện “ông chủ” mình là điều không tưởng”.

Không riêng gì Quảng Ninh, các tổ chức Công đoàn ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên toàn quốc đều đã thực hiện việc khởi kiện đơn vị nợ đọng BHXH nhưng chưa vụ việc nào được thụ lý. Ông Đỗ Văn Khánh, Trưởng Ban Chính sách pháp luật, LĐLĐ tỉnh, nhận định: “Ngoài những khó khăn liên quan đến việc lấy ủy quyền của CĐCS thì việc giao cho tổ chức Công đoàn khởi kiện nợ BHXH cũng gặp không ít vướng mắc. Trước kia, cơ quan BHXH thực hiện khởi kiện theo thủ tục dân sự, đơn giản hơn rất nhiều. Nay, Công đoàn thực hiện theo thủ tục tố tụng lao động nên phức tạp hơn vì Công đoàn không phải là chủ nợ của doanh nghiệp. Việc doanh nghiệp nợ đọng BHXH là tranh chấp lao động tập thể về quyền, như vậy bắt buộc phải qua hòa giải, sau đó qua nhiều bước nữa mới đưa ra tòa. Việc yêu cầu phải có đơn ủy quyền của NLĐ cũng phức tạp không kém, bởi ai sẽ là người chi tiền ngày công, đi lại, lệ phí chứng thực cho NLĐ. Nếu doanh nghiệp có hàng nghìn lao động thì càng phức tạp hơn...”.

Sản xuất tại phân xưởng dệt, Công ty TNHH MTV Vina New Tarps - KCN Cái Lân, TP Hạ Long. Ảnh minh họa.                                                                         Ảnh: Dương Trường

Ngoài ra, trong Bộ luật TTDS quy định tòa án không thụ lý các vụ án đã được giải quyết bằng bản án hoặc quyết định đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Như vậy, có thể hiểu, trong quá trình thanh tra, kiểm tra, nếu cơ quan chức năng đã xử lý vi phạm của doanh nghiệp bằng biện pháp xử phạt hành chính thì Công đoàn không kiện được doanh nghiệp ra tòa mà phải giải quyết ở cấp cao hơn...

Cần sớm sửa đổi

Trước những khó khăn, bất cập nêu trên, theo ông Phạm Ngọc Hưng, Chủ tịch LĐLĐ TP Hạ Long, để tổ chức Công đoàn khởi kiện được hiệu quả, tác dụng, đạt chất lượng, cần phải thay đổi hướng dẫn và quy định cho phù hợp với tình hình thực tiễn. Ví dụ, nên quy định rõ trong Luật BHXH là Công đoàn cấp trên trực tiếp cơ sở có quyền khởi kiện. Phải đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục, có thể là không cần phải có ủy quyền của CĐCS.

Đồng quan điểm trên, ông Đỗ Văn Khánh cho rằng: “Nếu để công đoàn khởi kiện thì nên quy định rõ là công đoàn cấp trên khởi kiện. Theo tôi, vẫn để quyền khởi kiện của công đoàn để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ về các mặt khác (tiền lương, chế độ...), nhưng nên bỏ quy định công đoàn khởi kiện về nợ đọng BHXH vì không hiệu quả, không phù hợp với thông lệ quốc tế.

Từ năm 2018, Bộ luật Hình sự có hiệu lực thi hành, trong đó có quy định nếu doanh nghiệp cố tình vi phạm về BHXH, BHYT, BHTN thì cơ quan BHXH có quyền kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền đề nghị truy tố trước pháp luật... Hy vọng đây là điểm thuận lợi cho công tác đốc thúc, thu hồi nợ đọng BHXH trên địa bàn tỉnh nói riêng, trong cả nước nói chung.

Thanh Hoa