Bảo vệ và phát huy giá trị Cây di sản Việt Nam

Năm 2010 từ sáng kiến của Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam (VACNE), 9 cây muỗm ở đền Voi Phục (Hà Nội) đã được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Kể từ đó đến nay, hàng nghìn Cây di sản đã có mặt trên khắp các tỉnh, thành cả nước, trong đó có 162 cây trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh (102 cây xích tùng, 21 cây mai vàng, 10 cây thông nhựa, 9 cây đại ở Uông Bí; 1 cây đa, 1 cây si ở Tiên Yên; 2 cây đa, 9 cây nhãn, 1 cây long não, 3 cây thông cổ, 1 cây trám trắng ở Cẩm Phả). 

Cây di sản không đơn thuần là cây cổ thụ, mà là những cây được coi là nhân chứng lịch sử, nhân chứng văn hoá, được cộng đồng công nhận, được VACNE ra quyết định và cấp bằng công nhận. Cây di sản được xét theo 3 nhóm cây, là cây tự nhiên, cây trồng và nhóm cây khác. Mỗi nhóm có những tiêu chí cụ thể, tuy nhiên các tiêu chí cơ bản là cây to, hùng vĩ; có hình dáng đặc sắc; đang trong tình trạng khoẻ mạnh; có tuổi đời lớn; ưu tiên các loại cây đặc hữu, nguy cấp, quý hiếm. Riêng đối với nhóm cây khác, tiêu chí xét duyệt là cây có giá trị đặc biệt về thẩm mỹ hoặc văn hoá hoặc lịch sử hoặc giá trị đặc biệt về khoa học; cây tổ hoặc cây mẹ có thể thể cung cấp vật liệu để nhân giống hoặc lai tạo…

Theo ông Vũ Duy Văn, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT, những Cây di sản tại Quảng Ninh đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn tại chỗ đa dạng loài cây và nguồn gen thực vật tiêu biểu, giáo dục thế hệ trẻ về tình yêu thiên nhiên, nâng cao ý thức tôn trọng tự nhiên, nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường của cộng đồng. Các Cây di sản cũng góp phần quảng bá sự phong phú đa dạng và giá trị khoa học của hệ thực vật Việt Nam, tạo không gian xanh, làm tăng giá trị các công trình văn hoá, kiến trúc, lịch sử, trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế rừng, kinh tế du lịch.

Đa số các Cây di sản ở Cẩm Phả vừa được công nhận đều nằm trong khuôn viên Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt đền Cửa Ông - Cặp Tiên. Đây là những cây lớn nhất, lâu đời nhất trong khuôn viên Khu di tích, được cho là đã chứng kiến sự tồn tại của di tích trải qua các thời kỳ lịch sử, góp phần tôn vinh giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa, kiến trúc, cảnh quan của di tích.

Những Cây di sản ở Uông Bí đều nằm trong rừng quốc gia Yên Tử, gắn với Di tích quốc gia đặc biệt Yên Tử. Những cây đại lão mai vàng, cây tùng, cây đại trăm năm tuổi, những cây thông nhựa khổng lồ… được cho gắn với câu chuyện tu hành đắc đạo của vị vua hoá Phật - Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông. Những cây lớn này được ví như lớp trầm tích nhìn thấy của thời gian, mang trong mình những giá trị văn hoá, trở thành phần quan trọng của khối di sản quốc gia, tới đây sẽ là di sản thế giới.

Các địa phương trong tỉnh đang tích cực kiểm kê, rà soát, lập hồ sơ đăng ký Cây di sản Việt Nam. Đến thời điểm này có đơn vị Vườn Quốc gia Bái Tử Long hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận Cây di sản Việt Nam cho các loại cây trâm đỏ, trâm mốc, trai lý.

Việc công nhận Cây di sản Việt Nam trên địa bàn tỉnh thời gian qua là nỗ lực rất lớn của các các địa phương, các chủ rừng, ngành chuyên môn, đặc biệt là ngành NN&PTNT, nhằm hiện thực hoá Nghị quyết số 17-NQ-TU ngày 30/10/2023 của BCH Đảng bộ tỉnh "Về xây dựng và phát huy giá trị văn hoá sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững".

Quảng Ninh với địa hình đồi núi, diện tích rừng lớn, các vùng rừng nguyên sinh, thứ sinh, rừng trồng đang được bảo vệ tốt; hệ thống các di tích văn hoá lịch sử dầy đặc, gắn với những cây lớn, chính là dư địa để đề nghị công nhận Cây di sản Việt Nam, nhân lên số lượng, chất lượng Cây di sản Việt Nam thời gian tới.