Ba Sào rồi sẽ hồi sinh

Chỉ là một cánh đồng thuộc thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ, nhưng cánh đồng Ba Sào nhiều lần gây “nóng” các diễn đàn HĐND tỉnh và HĐND huyện Hoành Bồ, cũng như các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp trên địa bàn. 13 năm qua, gần 22ha của cánh đồng này thường xuyên nằm trong tình trạng ngập úng, 66 hộ dân - những người chủ cánh đồng, cũng đã ở trong tình trạng thất nghiệp hơn một thập kỷ. Hy vọng về sự hồi sinh của cánh đồng tưởng chừng như đã tàn lụi mãi đến giữa năm 2016 mới được thắp lại. Lần đầu tiên, những bất cập, chậm trễ, lúng túng trong quá trình giải quyết vấn đề này được đưa ra một cách thẳng thắn. Và lần đầu tiên sau 13 năm, một giải pháp thiết thực, dài hơi và được lòng dân đã được phê duyệt với mục tiêu hồi sinh cách đồng Ba Sào.

Cỏ mọc ngập đầu người ở cánh đồng Ba Sào.

13 năm trắng tay

Nhìn cánh đồng Ba Sào hiện tại, không ai nghĩ đó là cánh đồng canh tác lúa và hoa màu, là sinh kế của 66 hộ dân Đá Trắng từ bao đời nay. Bởi lẽ, trong gần 22ha này, đa phần chỉ toàn là cây năn, cây cói và cây dại, diện tích còn lại thì ngập trắng băng. Cả cánh đồng không còn dấu tích của bờ vùng, bờ thửa, không có cảnh cày cấy, chăm bón, mà chỉ còn hình ảnh hoang tàn và vắng vẻ.

Đưa chúng tôi đi thăm đồng, ông Nguyễn Văn Tý, Trưởng thôn Đá Trắng, không khỏi nuối tiếc: Ngày xưa, Ba Sào là một cánh đồng màu mỡ, đất rất tốt. Bà con ở đây trồng lúa cũng được hơn 2 tạ/sào/vụ. Cách đây 13-14 năm mà năng suất như thế là tương đối cao. Vậy mà từ khi có đập dâng, nước cũng dâng ngập cánh đồng, chẳng còn gì là “bờ xôi ruộng mật” nữa.

Đập dâng Đá Trắng được Quân khu 3 đầu tư năm 2002, có tác dụng giữ nguồn nước ngọt cho khu lấn biển Bắc Cửa Lục và phục vụ cho 2 nhà máy xi măng (Thăng Long, Hạ Long); nước ngọt cho phường Hà Khánh, một số xã của Hoành Bồ. Sau khi đập dâng Đá Trắng được đưa vào hoạt động, mỗi khi có mưa lớn, nước không còn đường thoát nên tràn từ suối Đá Trắng qua đường đê vào cánh đồng Ba Sào làm ngập gần 22ha. Không chỉ thế, đập dâng cũng khiến thôn Đá Trắng trở thành trọng điểm về ngập lụt. Mỗi khi dự báo có mưa lũ, UBND xã Thống Nhất phải cử cán bộ mang phao xuống phát cho thôn để phòng lụt. Năm 2006, UBND tỉnh đã đầu tư xây dựng 1 trạm bơm tiêu nước 2 tổ máy có công suất 7.500m3/giờ để bơm tiêu chống úng cho cánh đồng Ba Sào. Tuy nhiên, nếu mưa lũ lớn, bất thường, trạm bơm cũng không hoạt động được do công suất nhỏ, trong khi mưa, lũ hay bị cắt điện. Thời gian đầu, người dân cũng khắc phục khó khăn, tiếp tục trồng cấy, nhưng sau 1-2 vụ không ai còn kiên trì vì chỉ cần một trận mưa, bao nhiêu công sức của họ lại thành công cốc. Kể từ đó, cánh đồng bị bỏ hoang, những người chủ của cánh đồng bỗng chốc trở thành thất nghiệp. 13 năm trôi qua, cuộc sống của người dân Ba Sào cũng hiu hắt, hoang tàn như cánh đồng của họ vậy. Bởi bao năm qua, cuộc đời của họ gắn liền với đồng đất, với cây lúa, con trâu, con lợn… Nhưng cánh đồng thì đã ngập úng, lúa không sống nổi, chỉ những loài như cây cói, cây năn mới tồn tại được, nên bà con cũng chẳng thể nuôi trâu, bò, lợn…

Kể cho chúng tôi nghe về những điều đó, chị Phạm Thị Ngần, một người nông dân có ruộng ở Ba Sào, còn giải thích: Phải trồng được thóc lúa, rau màu thì chúng tôi mới có thức ăn cho trâu, bò, gà, lợn. Chứ giờ muốn chăn nuôi, chúng tôi phải mua toàn bộ thức ăn, lấy đâu ra tiền cơ chứ. Không có ruộng, chúng tôi phải đi làm thuê, làm mướn. Bọn trẻ còn có kiến thức, có sức khoẻ nên còn học nghề, đi làm công nhân. Còn những người trung tuổi như chúng tôi thỉnh thoảng mới có người thuê làm keo, làm phụ hồ, rồi đi cào vạng… kiếm được đồng tiền đắp đổi qua ngày, trụ được mười mấy năm nay đã là tốt lắm rồi…

Nhìn cảnh hoang hoá này khó mà tưởng tượng nơi đây trước kia là cánh đồng trù phú.

Nhìn xung quanh, chúng tôi càng rõ hơn những điều chị nói. Bởi khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về cánh đồng Ba Sào, người dân kéo đến ngày càng đông. Tất cả họ đều ở cái tuổi không còn trẻ nhưng cũng chưa già, áng chừng 40-50 tuổi và không có việc làm chính là lý do đang đầu giờ sáng mà họ vẫn quẩn quanh nhà, quanh xóm.

Nghe tâm sự của bà con, Trưởng thôn Nguyễn Văn Tý cũng xác nhận: Đời sống của bà con quả thật rất khó khăn. Cũng không phải là họ không cố gắng đâu. Cánh đồng bị ngập, bà con cũng tìm cách khắc phục. Trồng lúa không được, một số hộ trồng sen, rồi nuôi trồng thuỷ sản, nhưng không ăn thua vì chỉ một trận lụt là xong hết. Ở đây lại không có nghề phụ, xa trung tâm nên cũng không buôn bán được. Làm thuê thì bữa đực, bữa cái, nhiều nhà ăn đong từng bữa đấy. Nhà tôi bán hàng tạp hoá tôi biết. Mấy chục hộ này ít nhà không mua nợ nhà tôi lắm!.

Kế hoạch hồi sinh cánh đồng chết

Không canh tác được 13 năm nay, do đó đời sống người nông dân Ba Sào rất khó khăn và liên tục gửi đơn kiến nghị lên huyện, lên tỉnh. Chính quyền huyện Hoành Bồ và tỉnh cũng đã tìm nhiều giải pháp khắc phục nhưng 13 năm qua vẫn loay hoay, chưa có cách nào mang lại hiệu quả bền vững. Thậm chí, một số hộ dân đã nghĩ đến chuyện bỏ mặc cánh đồng và đề nghị tỉnh có chủ trương cân đối kinh phí cho giải phóng mặt bằng toàn bộ diện tích này (khoảng 34 tỷ đồng) để giải quyết dứt điểm và có điều kiện chuyển đổi nghề. Tuy nhiên, sau khi cân nhắc hiệu quả lâu dài, UBND tỉnh quyết định giải pháp tối ưu là cải tạo cánh đồng Ba Sào để giữ nghề cho nông dân. Tại các văn bản: Số 1724/UBND-TD ngày 31-3-2016, số 2101/UBND-NLN3 ngày 15-4-2016, số 2195/UBND-TD ngày 21-4-2016, UBND tỉnh đã giao UBND huyện Hoành Bồ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các đơn vị có liên quan kiểm tra thực tế diện tích, nguồn gốc từng loại đất nông nghiệp bị ngập lụt, thời điểm ngập lụt, thời gian ngập lụt không sản xuất được tại cánh đồng Ba Sào để thống nhất phương án giải quyết tổng thể. Tiếp đó, UBND tỉnh đã có Thông báo số 125/TB-UBND ngày 16-5-2016 và văn bản số 2861/UBND-TD ngày 23-5-2016 với nội dung: Đồng ý hỗ trợ kinh phí cho các hộ dân thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất, huyện Hoành Bồ có diện tích đất nông nghiệp ngập úng thường xuyên tại khu vực cánh đồng Ba Sào và khu vực giữa ngầm Đá Trắng 1 và ngầm 2 Đá Trắng thuộc thôn Đá Trắng, xã Thống Nhất. Đồng thời, giao UBND huyện Hoành Bồ chủ trì, phối hợp với các sở, ngành chức năng của tỉnh khẩn trương triển khai lập phương án hỗ trợ, niêm yết công khai phương án hỗ trợ trước ngày 30-5-2016 và tổ chức chi trả kinh phí cho các hộ dân theo đúng quy định. Cùng với đó, UBND tỉnh cũng giao Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với huyện Hoành Bồ khẩn trương triển khai lập Đề án cải tạo đối với phần diện tích 21,7ha khu vực Ba Sào và 4,61ha khu vực giữa ngầm Đá Trắng 1 và ngầm 2 Đá Trắng theo hướng sản xuất lúa, hoa màu hoặc nuôi trồng thuỷ sản; tỉnh sẽ xem xét hỗ trợ kinh phí để đầu tư cơ sở hạ tầng, đảm bảo năm 2017 không để xảy ra tình trạng ngập úng khu vực này.

Tuy nhiên, việc thực hiện chỉ đạo của các cơ quan liên quan có phần chậm trễ, nên đến kỳ họp thứ 2, HĐND tỉnh khoá XIII, nội dung này đã đưa ra chất vấn và đưa vào Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn. Trong đó đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo khẩn trương hoàn thành Đề án cải tạo, phục hồi sản xuất phần diện tích đất nông nghiệp khu vực cánh đồng Ba Sào và khu vực giữa ngầm Đá Trắng 1 và ngầm Đá Trắng 2 và sử dụng nguồn kinh phí phòng, chống thiên tai của tỉnh để triển khai khắc phục tình trạng ngập úng và phục hồi sản xuất cho nhân dân trong khu vực từ đầu năm 2017. Trong quá trình triển khai phương án khắc phục ngập úng và phục hồi sản xuất cần tham khảo, lấy ý kiến của nhân dân; thực hiện đồng bộ đối với dự án xây dựng công trình gia cố, khắc phục các hạng mục hạ tầng liên quan đến đập dâng Đá Trắng, xã Thống Nhất (Hoành Bồ) đã được tỉnh phê duyệt.

Trưởng thôn Nguyễn Văn Tý tần ngần đứng trước một khu vực ngập nước ở cánh đồng.

Sau khi kỳ họp thứ 2, HĐND tỉnh khoá XIII, những nội dung liên quan đến kiến nghị của cử tri về cánh đồng Ba Sào đã nhanh chóng được giải quyết. Đặc biệt, phương án hỗ trợ hàng năm đối với các hộ có đất bị ngập lụt nhanh chóng được phê duyệt với kinh phí tính bằng 60% năng suất lúa bình quân của xã Thống Nhất/năm; thời gian thực hiện hỗ trợ kinh phí từ năm 2006 đến hết năm 2016. Ngày 18-8 vừa qua, 100% hộ dân có diện tích đất ngập úng thường xuyên và bị ảnh hưởng bởi ngập úng không sản xuất được tại cánh đồng Ba Sào đã nhận phương án hỗ trợ với tổng số tiền trên 3,8 tỷ đồng.

Trao đổi với chúng tôi, bà con ở Ba Sào đều bày tỏ sự hài lòng, nhất trí với phương án đã được phê duyệt. Bà Nguyễn Thị Bảy cho biết: Sau khi nhận hỗ trợ, gia đình tôi đã trang trải nợ nần, bớt đi một phần gánh nặng. Chúng tôi cũng đồng tình với phương án cải tạo, khôi phục lại cánh đồng để chúng tôi có việc làm. Chúng tôi là nhà nông, chỉ sống nhờ ruộng đồng là chính. Tuy nhiên, cải tạo được cánh đồng sau 13 năm bỏ hoang rất tốn kém. Chỉ mong nhà nước có hỗ trợ thêm cho chúng tôi…

Mang nguyện vọng của bà con đến trao đổi với chính quyền xã, chúng tôi được ông Trần Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Thống Nhất, cho biết: Nguyện vọng của bà con đã được đáp ứng rồi. Vừa qua, UBND tỉnh đã có Quyết định 2791/QĐ-UBND phê duyệt phương án cái tạo, phục hồi và tổ chức sản xuất khu vực cánh đồng Ba Sào.

Theo đó, gần 22ha ngập úng sẽ được phát dọn thực bì, đắp lại bờ vùng, bờ thửa; được cày đất phơi ruộng, bón vôi để giảm độ chua và chất độc hại. Đồng thời, sẽ hỗ trợ tổ chức sản xuất lại 2 vụ lúa, 1 vụ màu cho người dân thực hiện sản xuất. Để thực hiện phương án này, tỉnh hỗ trợ cải tạo đất 5 triệu đồng/ha; hỗ trợ 100% chi phí mua giống và 50% vật tư thiết yếu; hỗ trợ 100% chi phí tập huấn kỹ thuật cho nông dân. Không chỉ có vậy, tỉnh và huyện Hoành Bồ cũng có phương án cải tạo, nâng cấp (nâng cao nền + mặt đường) tuyến đường từ Tỉnh lộ 326 đi vào chùa Quýt. Mục đích ngăn nước sông tràn qua đường chảy vào cánh đồng Ba Sào khi có mưa lũ, để đảm bảo cho việc sản xuất đối với diện tích đất trồng lúa; đồng thời để duy trì trạm bơm hoạt động bình thường sẽ đầu tư thêm máy phát điện, nâng công suất của trạm bơm…

Ông Tuấn cũng bày tỏ: Cánh đồng Ba Sào có giải pháp giải quyết dứt điểm không chỉ mang đến niềm vui cho người dân, mà cán bộ cơ sở như chúng tôi cũng nhẹ nhõm đi rất nhiều. 13 năm qua, năm nào xã cũng phải trả lời kiến nghị của nhân dân, cũng canh cánh nỗi lo về đời sống, sinh kế của nông dân ở Ba Sào. Hy vọng tới đây, bà con ở khu vực Ba Sào sẽ sản xuất tốt, cuộc sống khấm khá hơn.

Trao đổi với chúng tôi, ông Triệu Đức Hương, Chủ tịch UBND huyện Hoành Bồ, cũng khẳng định: Những nội dung liên quan đến cánh đồng Ba Sào sẽ được huyện triển khai quyết liệt trong thời gian tới. Huyện sẽ nỗ lực hết sức để hồi sinh cánh đồng một cách sớm nhất, để bà con sớm quay lại sản xuất, mang lại sức sống mới cho Ba Sào.

Bảo Bình[links()]