An toàn vệ sinh thực phẩm - Nỗi lo thường trực

Những ngày này, cụm từ “an toàn thực phẩm” xuất hiện dày đặc trên các phương tiện thông tin đại chúng, các diễn đàn, mạng xã hội cũng như là chủ đề chính trong câu chuyện của chị em nội trợ. Ở Quảng Ninh, tuy rằng nhiều năm qua chưa để xảy ra vụ ngộ độc thực phẩm lớn, nhưng vấn đề đảm bảo an toàn thực phẩm (ATTP) cũng đang nóng lên từng ngày. Dạo qua một số chợ trên địa bàn tỉnh, chúng tôi thấy nỗi lo lắng của các nhà quản lý cũng như người dân hoàn toàn có cơ sở...

Sạp bán của bà Vũ Thị Đăng ở chợ Bang, xã Thống Nhất (Hoành Bồ) mất vệ sinh ATTP: Cá bày ngay cạnh rãnh nước, trên nền xi măng.

Thực tế ở Bình Liêu

Tham gia đoàn liên ngành của tỉnh kiểm tra công tác đảm bảo vệ sinh ATTP tại huyện Bình Liêu ngày 21-4 vừa qua, chúng tôi thấy có nhiều nỗi lo về vệ sinh ATTP ở huyện miền núi, biên giới này. Kiểm tra tại chợ Bình Liêu cho thấy, có khá đông các hộ mang rau, củ, quả do nhà trồng được ra chợ bán với số lượng không nhiều. Đoàn đã thử nhanh 2 mẫu bánh phở và giò, kết quả cho thấy không phát hiện có hàn the; lấy 2 mẫu thịt lợn và dưa chuột để kiểm tra tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh. Qua kiểm tra tại chợ cho thấy, một số khu vực bán hàng tươi sống còn khá mất vệ sinh. Như các hộ bán gà sống, khu vực làm thịt gà chật chội, gà làm ngay dưới nền đất, không được bảo quản lạnh, không đóng gói... Hay hộ kinh doanh Phạm Văn Thanh (thôn Tứ Nội, xã Đoàn Lập, huyện Tiên Lãng, TP Hải Phòng) bán buôn nông sản cho các hộ kinh doanh ở chợ Bình Liêu mà không có Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện vệ sinh ATTP; sổ sách, chứng từ ghi nguồn gốc hàng hoá, xuất - nhập... không đủ, không rõ ràng. Trong chợ cũng có một số hộ bán hạt rau, củ, quả giống không rõ nguồn gốc, không có nhãn mác phụ. Đoàn đã nhắc nhở một số hộ kinh doanh cần chú ý, bán những hàng hoá có nguồn gốc xuất xứ, có bao bì, nhãn mác, hạn sử dụng... rõ ràng.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu Hoàng Ngọc Ngò, thực phẩm cung cấp cho huyện chủ yếu ở 2 nguồn chính: Người dân trong huyện “tự cung, tự cấp” và nhập từ các địa phương bên ngoài vào. Trong đó, lượng thực phẩm của người dân bản địa chủ yếu là rau xanh, lợn, gà, ngan, cá suối...; các hộ sản xuất, chế biến, kinh doanh nhỏ lẻ, quy mô không lớn. Có đến 60% thực phẩm phải nhập từ các địa phương trong, ngoài tỉnh và cả nước bạn Trung Quốc. Nỗi lo lớn nhất và cũng khó kiểm soát chất lượng nhất đối với cơ quan chức năng Bình Liêu chính là nguồn thực phẩm nhập từ bên ngoài vào, đặc biệt là từ Trung Quốc sang.

Còn Đội phó Đội Quản lý thị trường huyện Bình Liêu Ngô Tiến Lân chia sẻ nỗi lo: Hệ thống cửa hàng, cơ sở kinh doanh vật tư nông nghiệp của huyện còn hạn chế. Đặc biệt, cả huyện chưa có cửa hàng nào đủ điều kiện kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật, thuốc trừ sâu. Trong những đợt kiểm tra, cơ quan chức năng của huyện thường xuyên phát hiện việc các tư thương người nước ngoài mang vật tư nông nghiệp sang bán cho người dân trong huyện, như: Thuốc trừ sâu, phân bón, giống cây trồng, vật nuôi. Đoàn kiểm tra đã nhiều lần tịch thu, tiêu huỷ và nhắc nhở các hộ, cá nhân không được kinh doanh các mặt hàng này. Tuy nhiên, do hệ thống cung ứng mặt hàng này của huyện còn thiếu, nên người dân vẫn phải tìm sang Trung Quốc để mua hoặc mua của tiểu thương mang từ nước bạn sang. Điều này khiến lực lượng chức năng khó kiểm soát nguồn gốc, chất lượng các loại thuốc, giống... gây nguy cơ cao mất vệ sinh ATTP.

Trời mưa, nước thải chảy tràn qua các sạp rau tại chợ Bang, xã Thống Nhất (Hoành Bồ).

Ngoài ra, Bình Liêu cũng gặp những khó khăn giống như nhiều địa phương khác, đó là đội ngũ thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đảm bảo ATTP đều kiêm nhiệm nên khó đáp ứng hết yêu cầu công việc; phương tiện phục vụ giám định mẫu thiếu thốn; kinh phí dành cho công tác này còn hạn chế; chưa có khu giết mổ gia súc, gia cầm tập trung... Đặc biệt ở tuyến xã, đội ngũ, kinh phí, phương tiện... để quản lý đảm bảo ATTP còn yếu và thiếu hơn nữa.

Nỗi lo chợ phường, xã

Theo ông Nguyễn Văn Thoại, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh, Quảng Ninh có 19 chợ hạng 1, 19 chợ hạng 2, trên 100 chợ hạng 3. Chợ hạng 1, 2 có Ban quản lý và thực hiện tương đối tốt công tác ATTP. Việc quản lý các chợ hạng 3 đều do xã, phường thực hiện; trong đó hầu hết là cán bộ kiêm nhiệm, do đó công tác kiểm tra, kiểm soát nguồn gốc hàng hoá, đặc biệt là vấn đề ATTP tại các chợ gặp rất nhiều khó khăn.

Chúng tôi đến chợ Bang - chợ trung tâm của xã Thống Nhất (Hoành Bồ), phục vụ nhu cầu mua bán của nhân dân xã và các đơn vị, công ty đứng chân trên địa bàn. Chợ chủ yếu cung cấp thực phẩm phục vụ nhu cầu bữa ăn hàng ngày của người dân, như: Rau, củ, quả tươi; hàng khô; hải sản; thịt gia súc, gia cầm... Theo quan sát của chúng tôi, các hộ buôn bán rau xanh đều để trực tiếp rau dưới nền xi măng. Trời mưa, nước thải đen ngòm dềnh lên sát nơi để rau bán chỉ vài cm, hoặc chảy qua các mẹt rau, rất mất vệ sinh. Ở khu vực bán cá, tình trạng mất vệ sinh cũng tương tự. Cá chỉ được đặt trên 1 tấm nilon hoặc bao tải để sát nền đất, thậm chí vứt hẳn ra sàn chợ, ngay cạnh rãnh thoát nước. Bà Vũ Thị Đăng, bán cá ở chợ Bang, cho biết: “Tôi bán hàng ở chợ cũng đã lâu; cá chủ yếu lấy từ bến ở TP Hạ Long về bán. Việc đảm bảo vệ sinh ATTP cho khách là do tự bản thân nhận thức và thực hiện chứ cũng chưa từng học qua lớp tập huấn kiến thức nào”. Tại thời điểm 10 giờ sáng ngày 22-4, số cá, mực của bà Đăng còn khoảng 10kg các loại. Theo quan sát của phóng viên, số cá này không còn tươi, ruồi bâu nhiều. Bà Đăng làm cá, để ngay ra đất. Bà bảo: “Cá bán không hết thì cắt bỏ đầu, đuôi; mang về rửa rồi ướp gia vị, cho lên bếp sấy, ngày nắng thì phơi qua thành cá héo rồi chiều mang ra chợ bán tiếp...”.

Lực lượng liên ngành lấy mẫu bánh phở và giò tại chợ Bình Liêu (huyện Bình Liêu) làm xét nghiệm nhanh.

Cách “đảm bảo vệ sinh thực phẩm” cho khách như của bà Đăng ở chợ Bang, xã Thống Nhất không phải hiếm gặp. Tuy nhiên, do thiếu sự quản lý, kiểm soát của cơ quan chức năng; vì lợi nhuận, thiếu ý thức về vệ sinh ATTP mà nhiều tiểu thương không ngại bày bán những thực phẩm mất ATTP. Anh Nguyễn Minh, công nhân Công ty CP Xây dựng 204 (Hải Phòng), mua thực phẩm ở chợ Bang, lo lắng: Nhóm công nhân chúng tôi có 10 người, ngày nào cũng cử người đi chợ, tự nấu ăn. Hàng ngày ra chợ, tôi cũng lo ngại vấn đề vệ sinh ATTP nhưng vẫn phải mua về dùng. Do không biết nguồn gốc, xuất xứ của thực phẩm nên chỉ biết chọn hàng tươi, ngon; sau đó về nhà rửa sạch, nấu chín để sử dụng.

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Văn Bích, Phó Chủ tịch UBND xã Thống Nhất (Hoành Bồ), cho biết: Trên địa bàn xã đã từng xảy ra các vụ ngộ độc do ăn so biển, do sử dụng, bảo quản thực phẩm không tốt. Nhận thức về tầm quan trọng của ATTP đối với sức khoẻ người dân, xã đã tăng cường tuyên truyền cho bà con, tiểu thương, các hộ kinh doanh với nhiều hình thức về đảm bảo ATTP. Tuy vậy, do xã chưa có cán bộ chuyên trách, đi kiểm tra cũng chỉ dựa vào cảm quan, thiếu kinh phí dành cho công tác này..., nên mỗi năm cũng chỉ tổ chức được một vài lớp tập huấn; các đoàn kiểm tra chủ yếu tuyên truyền, nhắc nhở hộ kinh doanh khi vi phạm; tịch thu tiêu huỷ các thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ mà chưa xử phạt trường hợp nào...

Những lời bộc bạch của ông Trần Văn Bích có lẽ cũng là tình trạng chung của các xã, phường trong việc quản lý vệ sinh ATTP ở các chợ, các hộ kinh doanh trên địa bàn mình quản lý. Theo ông Nguyễn Minh Chung, Chi cục trưởng Chi cục Vệ sinh ATTP tỉnh, hầu hết cấp huyện, xã mới chỉ dừng lại ở việc tổ chức các đoàn đi thanh, kiểm tra; tuyên truyền, nhắc nhở; nặng là tịch thu, tiêu huỷ hàng hoá, thực phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ. Còn việc xử phạt, nêu tên các hộ, cơ sở vi phạm thì hầu như chưa được thực hiện. Việc nương nhẹ này không đủ sức răn đe, giáo dục các hộ kinh doanh, nên việc tái phạm là điều rất dễ xảy ra; tạo ra nỗi lo thường trực về việc mất vệ sinh ATTP cho người tiêu dùng.

Hoàng Quý