Xung quanh việc tranh chấp, lấn chiếm đất rừng ở huyện Bình Liêu: Đã vào hồi kết, nhưng chưa hết lo...

Mới đây, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Bình Liêu (gọi tắt là Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu) đã đành phải cắt toàn bộ 99,47ha đất thuộc quyền sở hữu của Công ty để chuyển giao cho người dân sản xuất. Như vậy vụ tranh chấp đất rừng phức tạp, kéo dài giữa người dân 2 xã Tình Húc và Vô Ngại với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu cuối cùng cũng đã tìm được hướng giải quyết có lợi cho người dân. Tuy nhiên, xung quanh vụ việc này cũng cho thấy nhiều vấn đề cần phải suy nghĩ.

Từ hành vi lấn chiếm...

Khởi đầu sự việc tranh chấp đất rừng giữa người dân với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu là ở thôn Khe Lặc (xã Tình Húc) vào giữa năm 2012. Sau khi Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu khai thác gỗ keo thì cả thôn Khe Lặc gồm 28 hộ đều vác dao, cuốc lên rừng phát thực bì, đào hố trồng khoai sọ, trồng keo vào diện tích này. Vụ việc cũng đã được các đơn vị chức năng vào cuộc thế nhưng đã không giải quyết được dứt điểm, dẫn đến tình trạng lấn chiếm ngày càng gia tăng, thậm chí càng trở nên căng thẳng khi diện tích người dân lấn chiếm lên đến 36ha và xảy ra mâu thuẫn, xung đột giữa người của Công ty và người dân. Tiếp sau Khe Lặc, trên 100 hộ dân 2 thôn Khe Lánh 2 và Khe Lánh 3 (xã Vô Ngại) cũng tranh chấp đến 63,47ha rừng của Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu. Ông Lê Công Tuyến, Tổng Giám đốc Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu cho biết: Thời kỳ này đúng là chúng tôi sợ khai thác rừng của chính mình. Vì cây cứ chặt đi đến đâu là xảy ra tranh chấp đến đó. Nhiều diện tích có chuyện một hố 2 cây vì Công ty đã trồng cây non rồi người dân cũng “bổ sung” thêm cây của mình vào đó...

Ông Nguyễn Văn Mộc, Chủ tịch UBND xã Vô Ngại chỉ cho phóng viên sơ đồ diện tích đất rừng người dân đang tranh chấp với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu.

Cho chúng tôi xem bản đồ địa chính xã, ông Nguyễn Văn Mộc, Chủ tịch UBND xã Vô Ngại thừa nhận: Khổ một nỗi là thời kỳ xã vào từng nhà để vận động người dân nhận đất rừng phát triển kinh tế rừng thì người dân không nhận. Đến giờ thấy cây keo, cây quế ra tiền nhanh mới hùa nhau đi tranh chấp đất rừng. Chúng tôi cũng đã khảo sát các hộ này, đúng là có hộ thiếu đất sản xuất, họ lấy đất rừng cũng là để trồng rừng. Thế nhưng vẫn phải khẳng định hành vi này là sai trái, không phải cứ thiếu đất là đi lấy của Công ty được... Rõ ràng hành vi lấn chiếm đất rừng của người dân Khe Lánh 2, Khe Lánh 3, xã Vô Ngại và thôn Khe Lặc, xã Tình Húc là vi phạm Luật Đất đai và xâm phạm quyền sở hữu đất rừng của Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu. Bởi toàn bộ diện tích đất rừng này của Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu đều hợp pháp, có đầy đủ thủ tục giấy tờ giao đất, rõ ràng về diện tích, ranh giới và Công ty đã sản xuất ổn định từ nhiều năm nay.

Đến giải pháp tình thế

Như đã nói ở trên, sau 3 năm “co kéo”, tình trạng tranh chấp đất rừng giữa người dân và Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu đã có hồi kết theo hướng có lợi cho người dân.

Trên tinh thần chỉ đạo của các cấp, ngành, Công ty đã đồng ý chuyển lại toàn bộ diện tích này cho huyện Bình Liêu để giao cho các hộ dân làm đất sản xuất. Có thể thấy, Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu đã có sự nhượng bộ; UBND huyện Bình Liêu đứng trên tinh thần vì dân, đã tạo điều kiện thuận lợi cao nhất có thể để người dân có đất sản xuất, yên tâm an cư lạc nghiệp, phát triển kinh tế gia đình. Tuy nhiên, nếu đi thẳng vào bản chất vấn đề, có thể thấy đây cũng chỉ là biện pháp xử lý tình thế.

Bản chất sự việc cho thấy người dân tranh chấp đất rừng không hẳn do họ thiếu đất sản xuất. Qua khảo sát của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện, tại thôn Khe Lặc, xã Tình Húc, trong số 28 hộ tranh chấp đất rừng với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu thì có đến 21 hộ đã được cấp đất rừng từ nhiều năm trước đây với tổng diện tích 154ha. Tính trung bình mỗi hộ đã có 7ha đất rừng sản xuất, chỉ còn lại 7 hộ chưa được giao đất rừng. Trong khi đó cũng tại thôn này đang có quỹ đất chưa giao cho ai là 38ha, trong đó 10ha đất hoang hoá, 28ha đất rừng. Tuy nhiên, diện tích này khá xa thôn, vị trí cao và ít màu mỡ nên người dân không mặn mà, còn diện tích đất rừng của Công ty lại gần nhà dân, địa hình thấp, dễ trồng và khai thác nên nhiều năm qua dân không chịu nhận đất. Do vậy, đến nay diện tích 38ha đất này vẫn chưa giao được cho ai. Cũng như vậy, theo thống kê của xã Vô Ngại, tính đến giữa năm 2014, xã có 78 hộ chưa được cấp đất lâm nghiệp để sản xuất. Thế nhưng toàn xã lại đang có đến trên 140 hộ dân đang tranh chấp, chồng lấn đất rừng của các đơn vị khác, trong đó chủ yếu là đất rừng của Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu. Riêng 2 thôn Khe Lánh 2 và Khe Lánh 3 chỉ có 33 hộ thiếu đất sản xuất (22 hộ ở Khe Lánh 2, 11 hộ ở Khe Lánh 3) nhưng có đến trên 100 hộ đang tranh chấp đất rừng với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu. Điều này cho thấy không hẳn các hộ nằm trong đối tượng tranh chấp đất rừng với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu nói trên là những hộ thiếu đất sản xuất.

Thực tế việc thoả thuận với Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu để nhận lại đất giao cho dân thể hiện quan điểm rất rõ ràng của UBND huyện Bình Liêu là vì lợi ích lâu dài của người dân. Đây cũng là giải pháp tương đối phù hợp trong điều kiện tình trạng tranh chấp đã kéo dài, gây khó cho công tác quản lý đồng thời gây thiệt hại cho doanh nghiệp. Thế nhưng vẫn phải khẳng định đây chưa thực sự là cách giải quyết tận gốc của vấn đề, thậm chí nếu không xử lý khéo còn có thể trở thành tiền lệ xấu.

Tại một số diện tích của Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu bị lấn chiếm, mật độ cây trồng dày hơn bình thường do người dân trồng thêm cây vào.

Cần giải pháp xử lý tổng thể

Tại một cuộc họp về quản lý đất rừng của tỉnh, chúng tôi rất đồng tình với quan điểm của một lãnh đạo địa phương về việc cần phải ứng xử quyết liệt với tình trạng tranh chấp, lấn chiếm đất rừng. Không phải cứ người dân lấn chiếm đất rừng đến đâu là lại cắt đất giao cho họ đến đó như tình trạng đang diễn ra tại một số huyện trên địa bàn. Ở góc độ nào đó các đơn vị chức năng này đã và đang “hài hoà” với cái xấu, với việc làm trái quy định. Hơn nữa hiện nay để đẩy mạnh phát triển kinh tế lâm nghiệp, xu hướng chung là hướng tới thu hút đầu tư, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào. Muốn vậy phải để doanh nghiệp có điều kiện phát triển, doanh nghiệp dẫn dắt nông dân, đồng thời địa phương phải dần chuyển đổi tập quán canh tác nhỏ lẻ kinh tế hộ để chuyển sang sản xuất tập trung, mang tính hàng hoá.

Trở lại câu chuyện tranh chấp đất rừng của Bình Liêu, không ai dám chắc sau 99,47ha đất rừng tranh chấp đã được giải quyết sẽ không còn tái diễn tình trạng tương tự này nữa. Bởi vậy ngay từ bây giờ, không chỉ riêng huyện Bình Liêu mà đối với các huyện có diện tích đất rừng lớn cần phải có hướng giải quyết mang tính tổng thể và những biện pháp xử lý kiên quyết, dứt điểm ngay từ đầu, đảm bảo tất cả các thành phần kinh tế đều bình đẳng trước pháp luật và tuân thủ đúng các quy định của Nhà nước. Được biết, hiện nay huyện Bình Liêu đang đẩy mạnh tiến độ đề án giao đất giao rừng, trên cơ sở rà soát kỹ lưỡng quỹ đất hiện có của huyện, nhu cầu cần đất để sản xuất của người dân để triển khai giao đất giao rừng hợp lý, hiệu quả. Trước mắt, huyện sẽ rà soát, tiến tới thu hồi các diện tích đất rừng đã giao nhưng không sản xuất hiệu quả để bổ sung vào quỹ đất. Đồng thời huyện chuẩn bị nhân vật lực để triển khai công tác điều tra, kiểm kê rừng nhằm đánh giá lại thực trạng, nắm con số chính xác về diện tích, ranh giới, là cơ sở để tránh chồng chéo, tranh chấp đất rừng sau này. Huyện Bình Liêu cũng đang đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp tăng thương mại dịch vụ, theo đó khuyến khích và tạo cơ chế thuận lợi để người dân tham gia vào hoạt động này, coi đây là giải pháp trọng yếu và mang tính lâu dài của huyện. Bên cạnh đó, Công ty Lâm nghiệp Bình Liêu cũng cần phải chủ động rà soát những diện tích đất rừng đang nằm xen với diện tích đất canh tác, đất ở của người dân, đề xuất giải cụ thể để phòng, chống tranh chấp lấn chiếm những diện tích này, trong đó trong trường hợp cần thiết có thể chủ động giao lại đất cho địa phương để bổ sung vào quỹ đất của huyện.

Việt Hoa[links()]