Dự án xây dựng hồ chứa nước Khe Cát, xã Hải Lạng (Tiên Yên): Niềm vui chưa trọn vẹn

Hơn 2 năm nay, 28 hộ dân (thôn Bình Minh, xã Hải Lạng, Tiên Yên) thuộc diện di dời giải phóng mặt bằng phục vụ cho chuẩn bị thực hiện Dự án xây dựng hồ chứa nước Khe Cát, như những con thoi đi đi, về về giữa nơi ở mới và nơi ở cũ. Bởi lẽ, ở thôn mới mặc dù có đầy đủ cơ sở hạ tầng: đường, điện, trường, trạm nhưng lại thiếu nước sinh hoạt và sản xuất. Vì vậy, một nghịch lý đã xảy ra tại khu tái định cư này là người dân chỉ coi làng mới, thôn mới như một nơi ở tạm bợ.

Hệ thống kênh mương được kiên cố hoá nhưng lại không phát huy tác dụng.

Kỳ vọng...

Từ nhiều năm nay, người dân 2 xã Hải Lạng, Đồng Rui luôn khát khao có nước, vì cả xã chỉ trông chờ từ nguồn nước hồ Khe Cát. Trong khi đó hồ Khe Cát hiện nay vì không được đầu tư, cải tạo nên khả năng trữ nước rất kém, không đủ cung cấp nước tưới, sinh hoạt nên người dân vẫn trông vào “nước trời” là chính. Thiếu nước sản xuất, cuộc sống của người dân nơi đây luôn khó khăn, chật vật. Khi biết Dự án xây dựng công trình hồ chứa nước Khe Cát tại khu vực thượng nguồn suối Khe Cát, xã Hải Lạng (Tiên Yên) được đầu tư theo Quyết định 3125, ngày 30-10-2009 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, những người dân nơi đây phấn khởi hơn ai hết, nỗi lo thiếu nước được giải toả. Theo quyết định phê duyệt, dự án có tổng mức đầu tư 282,470 tỷ đồng, được xây dựng trên diện tích 100ha. Sau khi hoàn thành, hồ Khe Cát sẽ phục vụ tưới tiêu cho hơn 620ha diện tích đất nông nghiệp của xã Hải Lạng, cung cấp nước cho 950ha diện tích nuôi trồng thuỷ sản, giảm lũ, chống ngập úng, nhạt muối cho vùng nuôi trồng thuỷ sản nước mặn; tạo nguồn cấp nước sinh hoạt cho 8.500 người dân hai xã Hải Lạng và Đồng Rui. Để đón trước yêu cầu và chuẩn bị mặt bằng thi công dự án, UBND huyện Tiên Yên đã tổ chức hỗ trợ và tái định cư cho những hộ dân trong vùng dự án di dời sang khu vực thôn Bình Minh, xã Hải Lạng. Khu tái định cư được đầu tư xây dựng đường bê tông, nhà văn hoá, trường mẫu giáo, hệ thống kênh mương và giao diện tích đất sản xuất nông nghiệp cho các hộ dân... Khu tái định cư đã hoàn thành, các hộ dân được di dời đến nơi ở mới, ngày dời vùng đất cũ đến nơi ở mới người nào cũng mang trong mình tràn trề niềm hy vọng về một tương lai mới nơi có hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư hiện đại. Họ hy vọng sản xuất sẽ đạt hiệu quả cao, chất lượng cuộc sống được nâng lên, con cháu mình sẽ thoát cảnh nghèo nàn, lạc hậu. 

... và Hoài nghi

Những tưởng Dự án xây dựng hồ chứa nước Khe Cát được triển khai sẽ mang lại niềm vui, hy vọng về cuộc sống mới cho người dân nơi đây. Song những gì đã diễn ra khiến cho niềm vui của họ chưa trọn vẹn và ngày càng chán nản. Con đường dẫn vào thôn Bình Minh được trải bê tông rộng rãi, những ngôi nhà mới xây dựng khang trang nhưng một không khí vắng vẻ bao trùm cả thôn, thỉnh thoảng mới có tiếng trẻ con nô đùa trong sân nhà. Bên trong những ngôi nhà ấy là một cuộc vật lộn căng thẳng để sinh tồn của người dân nơi này. Khó khăn lắm chúng tôi mới tìm gặp được anh Lý Văn Hiếu, một hộ dân từ thôn Thanh Hải sang định cư tại thôn Bình Minh. Ngồi bó gối trước bậu cửa, nỗi lo lắng hiện rõ trên gương mặt, ánh mắt của người đứng đầu gia đình 5 miệng ăn này. Anh tâm sự: Ngày mới sang khu tái định cư, gia đình tôi vui lắm, bởi ra đây được nhà nước hỗ trợ tiền xây dựng nhà ở tốt hơn, đường sá thuận lợi, đi lại dễ dàng nhưng cái bụng lại đói hơn. Đến đây được ít thời gian, cuộc sống của chúng tôi càng khó khăn. Đất sản xuất vừa ít, lại cằn cỗi, trong khi đó lại thiếu nước trầm trọng. Gần 3.000m2 đất nông nghiệp của gia đình tôi chỉ cấy được vụ mùa, còn vụ chiêm thì bỏ hoang vì không có nước. Chưa kể năm được mùa, năm mất khiến cuộc sống gia đình tôi đã khó nay càng khó hơn. Cùng chung tình cảnh như nhà anh Hiếu, ông Bàn Quốc Định chia sẻ: Cuộc sống của gia đình tôi chủ yếu là làm nông nghiệp. Trước đây cả gia đình có 10 người với 4.000m2, hiện nay đến nơi ở mới chỉ còn 2.000m2 đất nông nghiệp. Mặc dù, ở thôn mới hệ thống kênh mương được bê tông hoá nhưng lại không có nước để dẫn đến chân ruộng, chưa kể nếu có nước cũng khó vào được ruộng vì mương lại thấp hơn mặt ruộng(!?). Vì vậy để duy trì cuộc sống hàng ngày tôi và các con vẫn về nhà cũ trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản. Nước sản xuất thì vậy, còn nước sinh hoạt càng khổ hơn, cả thôn đào được ba cái giếng thì một đã bị nhiễm mặn không sử dụng được. Muốn có nước dùng chúng tôi phải lên tận ngã ba Hải Lạng, cách nhà vài km để lấy nước.

Chủ tịch UBND xã Hải Lạng, Lý Văn Bảo chia sẻ: Về phía địa phương chúng tôi cũng đã làm hết trách nhiệm của mình trong công tác giải phóng mặt bằng, giao đất sản xuất cho các hộ dân. Và hơn ai hết chúng tôi càng mong dự án sớm được triển khai để người dân yên tâm sản xuất. Đặc biệt, là củng cố niềm tin của họ đối với chính quyền địa phương. Bởi lẽ, từ khi có quyết định phê duyệt dự án, chúng tôi đã thực hiện công tác tuyên truyền đến các hộ dân, vận động họ đến nơi ở mới khang trang hơn, thuận tiện hơn. Ai ngờ dự án thì vẫn nằm im, những hy vọng của người dân giờ đây chỉ là sự hoài nghi.

Mặc dù có giếng nhưng nước ở đây lại bị nhiễm mặn, không sử dụng cho sinh hoạt được.

Cái khó của chính quyền

Hơn 2 năm về nơi ở mới, 28 hộ dân thôn Bình Minh đã phải sống trong tình trạng không có nước sinh hoạt và 100% diện tích sản xuất nông nghiệp vẫn phụ thuộc vào “nước trời” nên nhiều người đã quay trở lại nơi ở cũ để mưu sinh. Trước tình hình đó, xã Hải Lạng đã có nhiều cuộc họp bàn và đề xuất khó khăn với lãnh đạo huyện tìm hướng giải quyết, nhưng đến thời điểm này vẫn chưa có giải pháp nào khả thi để giúp dân ổn định cuộc sống. Hiện nay, ngoài việc đầu tư cơ sở hạ tầng khang trang, cơ bản đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân, xã cũng tạo điều kiện giao đất sản xuất nông nghiệp cho bà con để có đất sản xuất, ổn định cuộc sống. Tuy nhiên, phần lớn đất sản xuất ở khu tái định cư là đất bạc màu, ngập mặn và bị bỏ hoang đã lâu cộng thêm tình trạng thiếu nước như hiện nay nên bà con chỉ sản xuất được vụ mùa. Để có nước sinh hoạt, xã đã cấp kinh phí đào mới 3 giếng để lấy nước phục vụ sinh hoạt cho người dân, song cả 3 giếng này đều rất ít nước và không đảm bảo vệ sinh.

Mặc dù, đến thời điểm này phương án kiểm đếm đã xong, sẵn sàng cho giải phóng mặt bằng; một số diện tích đất canh tác tại vùng dự án đã quy định không trồng cây lâu năm, các hộ dân đã đến nơi ở mới. Thế nhưng trên thực tế suốt hai năm qua họ vẫn phải quay về nơi ở cũ canh tác để duy trì cuộc sống. Đây cũng chính là cái khó của địa phương vì nhà nước không đầu tư thi công dự án thì địa phương sẽ gặp rất nhiều khó khăn mà trước mắt là việc chồng chéo với chương trình xây dựng nông thôn mới.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Tiên Yên, Vũ Hùng Thắng, thì Dự án hồ chứa nước Khe Cát được thực hiện theo nguồn vốn Chính phủ, nhưng do chưa có kinh phí nên dự án vẫn “án binh bất động”. Mặc dù, công tác giải phóng mặt bằng đã sẵn sàng, đồng thời huyện cũng có thông báo dừng mọi tác động đối với khu đất xây dựng dự án. Người dân chỉ được phép trồng cây ngắn ngày, không được xây dựng công trình kiến trúc kiên cố trên đất dự án. Vì vậy, địa phương rất mong muốn Nhà nước sớm đầu tư triển khai thi công dự án, vì hiện nay hơn 4.000m kênh mương đã xây dựng xong nhưng không có nước sản xuất. Nếu không được đầu tư thì vẫn phải để cho người dân trở lại nơi ở cũ sản xuất vì đất đai, tư liệu sản xuất của họ đều ở trong đó.

Việc Nhà nước đầu tư tiền tỷ để xây dựng khu tái định cư với đủ cơ sở hạ tầng thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống của người dân, là một chủ trương hết sức đúng đắn. Nhưng để không lãng phí tiền của cũng như ổn định đời sống cho bà con, nhà nước cần sớm đầu tư xây dựng hồ chứa nước Khe Cát để bảo đảm nguồn nước sản xuất cũng như sinh hoạt ở thôn Bình Minh nói riêng và xã Hải Lạng nói chung. Tránh tình trạng phải thực hiện công tác giải phóng mặt bằng thêm một lần nữa.

Hiểu Trân