Lao động tại các khu công nghiệp: “Cư” chưa an, “nghiệp” chưa yên

Sự phát triển của các KCN có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với sự tăng trưởng kinh tế của tỉnh, mang lại việc làm cho trên 5.500 lao động trực tiếp. Song điều đáng nói là phía sau sự phát triển đồ sộ, hiện đại của các KCN lại là một thế giới tương phản với các khu nhà trọ tồi tàn, chật hẹp mà các hộ dân tự xây để cho công nhân thuê. Mỗi căn phòng chỉ rộng từ 10m2-16m2 với mái lợp proximăng tạm bợ. Với thu nhập bình quân từ 2,5 đến 3,5 triệu đồng/ người/tháng với hàng trăm thứ chi tiêu đắt đỏ, những người công nhân lao động tại các KCN hiện nay chỉ có một lựa chọn duy nhất là thuê nhà giá rẻ. Với sự chấp nhận miễn cưỡng này, e rằng trong tương lai người lao động không còn đủ sức để gắn bó với doanh nghiệp.

Vì muốn tiết kiệm chi tiêu, chị Hiền và 3 chị em công nhân khác phải ở chung một căn phòng trọ chật chội.

Trắng nhà tập thể cho công nhân

Theo thống kê của Ban Quản lý Khu kinh tế, trên địa bàn tỉnh hiện có 11 KCN được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong đó có 3 KCN đang triển khai xây dựng cơ sở hạ tầng và đã cho nhà đầu tư thứ cấp thuê lại đất để thực hiện dự án đầu tư là Cái Lân, Việt Hưng và Hải Yên. Tính đến thời điểm này, tổng số công nhân làm việc tại các KCN là 5.588 người. Tuy nhiên, tất cả các KCN đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có khu nhà ở tập trung cho công nhân nên người lao động trong các KCN đều phải tự túc chỗ ở và sử dụng các dịch vụ văn hoá, cơ sở phúc lợi tại nơi cư trú. Đến nay duy nhất có  dự án xây nhà ở, khu thể thao, dịch vụ tập trung cho hơn 5.000 lao động tập trung tại Nhà máy sản xuất Sợi của Công ty TNHH Texhong Ngân Long tại KCN Hải Yên vừa được khởi công xây dựng. Tìm đến các khu nhà trọ của công nhân tại các KCN Cái Lân, Việt Hưng, chúng tôi nhận thấy hầu hết các phòng trọ có diện tích chật hẹp chỉ từ 10 đến 15m2. Cá biệt có những gian phòng chỉ có diện tích từ 6m2-8m2. Để tiết kiệm tối đa chi phí, các phòng trọ được xây dựng rất xuềnh xoàng, mái lợp proximăng, công trình phụ dùng chung, cửa sổ không đủ ánh sáng... Giá thuê phòng trọ bình quân từ 500.000 đến 700.000 đồng/ phòng. Chiều ngày 12-7, chỉ trong vòng hơn 1 giờ đồng hồ ngồi trò chuyện cùng một số công nhân đang thuê phòng trọ tại phường Bãi Cháy, TP Hạ Long. Chúng tôi bắt gặp có tới 3 tốp công nhân đến hỏi tìm thuê nhà trọ. Chị Hương, một công nhân của Nhà máy sản xuất nến cao cấp AIDI Việt Nam tại KCN Cái Lân cho biết: Suốt một tuần nay tôi đi tìm nhà trọ để thuê nhưng chưa tìm được. Vì không có phương tiện đi lại nên mấy đứa chúng tôi muốn thuê ở gần Nhà máy cho tiện nhưng chủ nhà lại đòi giá cao quá nên phải đi xa hơn để tìm nhà trọ.

Bà Nguyễn Thị Hà, một chủ nhà trọ tại khu vực này cho biết, nhà bà có hơn 10 phòng cho công nhân thuê nhưng không lúc nào trống chỗ cả. Thực tế đáng buồn là phần lớn các nhà trọ do các hộ dân tự xây, để tiết kiệm tối đa chi phí nên hầu hết các căn phòng trọ này đều không đảm bảo những điều kiện tối thiểu về vệ sinh, điện nước, ăn ở chật chội làm ảnh hưởng đến sức khoẻ và năng suất lao động.

Làm theo ca, ngủ theo ca

Trong căn phòng rộng chừng 10m2 nhưng có tới 4 công nhân nữ cùng chung sống. Nhìn căn phòng chỉ có 1 chiếc giường gỗ với 2 chiếc tủ vải, tôi băn khoăn không biết các em ăn ngủ thế nào. Dường như đoán được thắc mắc của tôi, Hiền - 1 trong 4 chủ nhân của căn phòng vui vẻ giải thích: Tuy bọn em có 4 người nhưng lại đi làm 3 ca. Vì thế giờ ngủ của mấy đứa đều lệch nhau, khi đứa này ở nhà thì đứa kia đi làm. Thật ra thì cũng có những ngày cả 4 đứa đều nghỉ ở nhà nên bọn em lại quay đầu nằm ngang giường, cũng tạm ổn chị ạ. Chịu khó chật chội một chút nhưng bù lại bọn em tiết kiệm được khoảng 100.000 đồng mỗi người/tháng. Vòng sang dãy nhà trọ của mấy công nhân nam, mỗi phòng có ít nhất cũng có 3 người ở chung. Thậm chí có phòng chỉ kê được 1 giường đôi và 1 giường đơn thì có đến 5 người cùng ở.  Thắng, công nhân Công ty TNHH Sợi hoá học Thế kỷ mới (KCN Cái Lân) giọng đầy hài hước: Đời sống công nhân chúng em bị “ca hoá” hết rồi. Làm theo ca, ăn theo ca, ngủ theo ca và thậm chí yêu... cũng theo ca.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, “phòng trọ đông người” chính là một trong những cách được công nhân trong các KCN áp dụng triệt để trong thời điểm khó khăn hiện nay nhằm cắt giảm tối đa các chi phí. Nhu cầu về nhà ở cho công nhân nói chung và công nhân trong các KCN nói riêng là vô cùng bức thiết. Mong muốn chính đáng của người lao động là các cấp, ngành có những giải pháp thực thi hiệu quả hơn để người lao động có nhà ở với những hình thức mua, thuê... với giá thành phù hợp với khả năng thanh toán của người lao động.

Không dám chắc sẽ gắn bó lâu dài

Đầu tư, chăm lo cho đời sống công nhân chính là tái đầu tư sản xuất, phục vụ nhân tố con người. Song trên thực tế, với cuộc sống tạm bợ trong các gian phòng trọ lụp xụp, không đảm bảo các điều kiện vệ sinh, điện nước... với thu nhập không cao, liệu rằng tương lai các KCN có giữ chân được người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp?

Khi chúng tôi đặt câu hỏi: Các em có nghĩ sẽ gắn bó lâu dài với Công ty mà mình đang làm việc không? thì có đến 90% câu trả lời mà chúng tôi nhận được là: Em cũng chưa biết thế nào. Có lẽ chính vì đã phải chấp nhận cuộc sống xa nhà nhưng đồng lương ít ỏi, phải tằn tiện hết mức mới đủ trang trải cuộc sống. Cứ ở trọ như vậy thì biết tới bao giờ mới an cư để lạc nghiệp được.

Do vậy, việc cải thiện chỗ ở cho người lao động nhất là công nhân trong các KCN, cần được sự quan tâm đúng mức của các cấp, ngành và cộng đồng doanh nghiệp. Thời gian qua, Nhà nước đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách về nhà ở nhất là chính sách khuyến khích phát triển nhà ở cho người lao động. Tuy nhiên, những chính sách này vẫn chưa đi vào cuộc sống, làm cho vấn đề nhà ở của người lao động ngày càng trở nên bức xúc. Vì vậy cần phải rà soát các chính sách đã ban hành, làm rõ những nguyên nhân ách tắc để có những giải pháp, điều chỉnh chính sách cho phù hợp.

Lê Hải - Hoàng Nga