Tất cả chuyên mục
Thứ Năm, 25/04/2024 07:29 (GMT +7)
Nghề bốc xếp than trên biển: Chầy chầy đối mặt giữa đất trời
Chủ nhật, 28/08/2011 | 07:16:25 [GMT +7] A A
Tàu vào ăn than ở Quảng Ninh hoặc cập cảng Cửa Ông, hoặc được bốc xếp tại một vụng biển trong vịnh Bái Tử Long (gọi là Khu chuyển tải Hòn Nét). Bốc xếp than ở Hòn Nét chủ yếu là công nhân của Xí nghiệp Vận tải và xếp dỡ (Công ty Vật tư, vận tải và Xếp dỡ-Vinacomin).
 |
| Tàu vào ăn than. |
Thường một kíp thợ làm việc trong 6 tiếng, có 4 người, 1 lái cẩu, 1 xi nhan và 2 đánh tẩy.
Cẩu trên tàu có hai loại, cẩu đũa và cẩu đại. Cẩu đũa người lái ngồi ngoài trời, trong cái cũi, đầu phải ngó nghiêng, ngới ra mới thấy được hiệu lệnh của người xi nhan để lái. Chân đạp vào thành cũi để kéo cần, nhiều khi đến méo mặt, vì cẩu cũ, cần kéo đã trở nên rất nặng. Trời râm mát, cũi có thể không phải che chắn gì. Trời nắng có che thêm bạt. Nhưng bõ bèn gì. Nắng vẫn dội lửa, hầm hập. Cẩu đại, có đỡ hơn đôi chút, có buồng lái chật hẹp, che nắng gió tốt hơn. Nhưng cũng chẳng sung sướng gì, ngoài trời đang tiết xuân mát mẻ, ngồi trong đó chỉ 15, 20 phút sau, người đã ướt đẫm mồ hôi. Lại còn tiếng kêu của cẩu, của cái khối sắt thép dùng lâu ngày đã rệu rã, va chạm vào nhau, lúc nào cũng ầm ầm, xủng xoảng bên tai không ngớt.
Người xi nhan đứng chênh vênh nơi thành tàu hoàn toàn không có gì che chắn, có lúc phải chồm hẳn ra thành tàu, tay liên tục "múa may" ra các hiệu lệnh, người lái cẩu trông vào đó để điều khiển. Gió biển thổi ào ào. Con tàu to vậy mà sóng vẫn làm cho dập dềnh. Người xi nhan thêm ngả nghiêng.
Người đánh tẩy sóng còn làm cho họ nhấp nhô hơn, bởi họ đang có mặt dưới sà lan than. Họ chạm mặt với đống than nóng, sàn sà lan nóng, lúc đỡ gầu ngoạm đẩy vào hoặc ra, sang trái hay sang phải, đôi chút, cho chính xác hơn, nhưng việc chính là dùng xẻng xúc dọn than, để sao cho khi cẩu ngoạm hết than thì sàn sà lan cũng sạch bong.
Tôi đã leo lên cẩu đại, chui vào buồng lái của anh Nguyễn Thế Trung, người đã lái cẩu được 11 năm, từ lúc 20 tuổi. Buồng lái chật chội, cái ghế ngồi bằng sắt, hình chữ nhật, có một lớp đệm mỏng, không tay vịn. Anh Trung phải đứng dậy, quay dọc ghế thì tôi mới lách vào phía trong được. Lái cẩu, anh ngồi khom, chân phải đạp vào thành buồng lái, tay trái một cần gạt, để đưa cần cẩu lên, xuống, qua trái hoặc phải, tay phải một cần gạt khác, để nâng, thả dây, mắt chăm chú theo dõi người xi nhan ở dưới kia, nơi thành tàu đang liên tục ra tín hiệu.
- Nóng nhỉ!
- Vâng, nóng.
Tôi nói thế vì cộng với sự leo lên cẩu, chui vào trong buồng lái, đứng chắc mới chỉ chừng dăm phút, lớp áo sau lưng tôi đã bết vào do mồ hôi. Dưới ánh đèn lóe sáng của máy ảnh, thái dương anh Trung mồ hôi loáng ướt hiện lên.
- Tiếng ồn to quá!
- Sắt thép thế này mà anh! Cẩu lại quá cũ rồi, nó càng kêu to.
- Cứ chịu đựng thế này suốt 6 tiếng?
- Ồ...! Vâng!...
- Lúc nào cũng chăm chú theo dõi người xi nhan?...
- Vâng ạ. Lái cẩu bốc xếp than lên tàu, mình không nhìn thấy đống than sà lan dưới kia. Tất cả đều trông chờ vào chỉ dẫn của xi nhan. Ban ngày còn đỡ, ban đêm như lúc này phải căng mắt ra mà nhìn.
Tôi thấy lái loại cẩu này thật khó. Nó cứ lúc la lúc lắc, bởi cần cẩu luôn dịch dịch, xê xê, lên lên, xuống xuống theo chỉ dẫn. Cái dây để móc gầu ngoạm nặng hàng tấn thì dài, nhùng nhằng, chao chao.
- Cái khó của nghề chính là mắt không nhìn thấy mình tự bốc xếp thế nào, phải qua người khác. Cái giỏi của nghề là làm sao giữ cho dây luôn thật thẳng với gàu, để gầu không bị lúc lắc, đu đưa - Trung nói…
Có thể thế chăng, thợ lái cẩu, 5 năm được thi nâng bậc một lần, cũng chỉ để xác định mức độ giữ thăng bằng dây đã thuần thục đến mức nào?
Nhìn Phạm Như Thanh, Lê Trung Kiên, Vũ Đức Thiên, đang đứng làm xi nhan ở các cẩu, họ "múa may" ra hiệu (thực ra họ đã nói cho tôi các hiệu lệnh bằng cử chỉ, giơ nắm đấm là gì, vẫy vẫy cả hai tay như con chim đập cánh là gì, một tay giơ cao, một tay giơ ngang là gì v.v... nhưng tôi không nhớ được, thôi thì, cứ tạm gọi là "múa may"). Hình ảnh ấy khiến tôi liên hệ đến một hình ảnh khác thi vị: Họ giống những nhạc trưởng đang chỉ huy dàn nhạc! Một vài thông tin họ nói cho tôi biết sơ qua về nghề: Phải thuần thục hiệu lệnh. Hiệu lệnh phải chính xác. Lái cẩu và xi nhan phải hiểu nhau, tức đều phải nắm rõ hiệu lệnh. Thợ đánh tẩy ở đây cũng làm xi nhan được, do đó nghề xi nhan ở đây không phân biệt cụ thể là ai; lái cẩu làm xi nhan, thợ đánh tẩy làm xi nhan đều được.
Phạm Như Thanh, người đã nhắc đến ở trên, chính là một thợ đánh tẩy, anh làm việc trên biển này đã được 9 năm. Rồi Đinh Quốc Huy nữa, đang miệt mài gom than dưới sà lan kia... Các anh cho biết, công việc sẽ rất mệt khi tàu bốc xếp hàng với tốc độ nhanh. Chất lượng cẩu còn tốt, tốc độ vòng quay của cẩu nhanh, bốc xếp nhanh, do đó thợ đánh tẩy phải luôn tay chân để gom than.
Lái cẩu, xi nhan, đánh tẩy - công việc bốc xếp than trên biển, làm việc ngoài trời, chịu sự khắc nghiệt của thời tiết. Nắng nóng là một nhẽ. Nhưng nắng nóng còn một chút gió biển. Họ ngán nhất là thời tiết mưa dầm gió bấc, rét buốt cắt da. Chầy chầy đối mặt giữa đất trời...
Phải chấp nhận thôi, nghề là thế. Họ làm việc theo kíp, cứ 6 tiếng làm, 6 tiếng nghỉ, thay nhau liên tục suốt ngày đêm.
Nhà nổi lênh đênh
Họ ở trên các nhà (tàu) nổi. Theo Quản đốc Phân xưởng bốc xếp 2 Nguyễn Quốc Hùng, Xí nghiệp có 5 nhà nổi, 2 cái lớn có thể ở được 60 người, 3 cái nhỏ 40 người. Đó không kể còn có các tàu chở thiết bị làm việc cũng có thể bố trí được một số người và Công ty có một khu nghỉ dưỡng trên đảo Thẻ Vàng ở gần đó, lúc công việc nhiều, có thể bố trí được khoảng 100 công nhân đến ở. Nhà nổi Cẩm Phả 02, bằng sắt, là một trong hai nhà lớn mà tôi đã đến. Nhà 2 tầng, tầng 1 có một căn phòng lớn, vừa làm nơi ăn, vừa làm hội trường, họp hành, giao việc, xem ti vi ở đấy. Tầng này còn có bếp, phòng làm kho kiêm phòng ở. Cánh thợ chủ yếu ở trên tầng 2. Các phòng bố trí áp hai mạn, có lối đi chung ở giữa. Một phòng có 4 giường hai tầng, 8 người ở. Các giường kê sát nhau quanh bốn bức tường, quây lấy khoảng trống ở giữa có thể trải vừa được hơn ba cái chiếu một. Trần cao nếu đứng trên giường tầng phía trên phải cúi khom người. Phòng có các cửa sổ nhìn được ra biển. Phía đuôi tàu là khu vực nhà vệ sinh và nhà tắm nóng lạnh. Có buồng đun nước nóng đốt bằng than đá. Sân thượng của nhà nổi để trống, rộng rãi. Đây chính là nơi các thợ làm việc trước khi vào ca tập hợp ở đây, một lần nữa được kíp trưởng nhắc lại các công việc cần làm trong kíp, các biện pháp an toàn, hô an toàn và từ đây leo được lên con tàu cần bốc xếp than bằng thang của tàu thả xuống.
Nhà nổi lênh đênh, thường neo đậu áp với tàu đang bốc xếp hàng. Cùng với nó còn có tàu chở thiết bị làm việc, tàu đưa đón thợ đến làm việc ở các tàu khác, neo đậu sát vào nhau, cũng tạo ra một "xóm" nhỏ ngay bên hông tàu lớn. Khi neo đậu áp mạn để làm việc như thế, cần điện thắp sáng, ban ngày, loại đèn có công suất nhỏ hoặc loại đèn tiết kiệm có thể xin điện nhà tàu. Ban đêm nhà nổi dùng máy phát điện. Nhà nổi có thuyền trưởng riêng, là người của phân xưởng khác, để lái và quản lý tàu.
Họ ăn một ngày đêm 4 bữa. Hai bữa chính vào 12 giờ trưa và 6 giờ tối. Hai bữa phụ vào 6 giờ sáng và 12 giờ đêm. Có hai cô gái làm nhiệm vụ nấu ăn.
Gạo, thực phẩm mua bán tại nhà nổi, bằng cách "com măng" với một tàu tư nhân ở Cẩm Phả. Cần thứ gì gọi điện cho họ chiều hôm trước, sáng sớm sau họ đưa ra.
Tôi đã cùng ăn các bữa ăn với họ. Bữa chính, ngoài cơm lấy ăn đủ no, thức ăn hôm đó có canh rau ngót, su su xào tỏi, thịt kho không mặn lẫn với lạc hạt đã được làm mềm. Bữa phụ, món ăn là các sản phẩm gói: Phở, bánh đa, mì tôm các loại. Có rau muống xào sẵn. Ăn theo lối "úp". Khi ăn, tùy, người ăn cho rau muống, mỳ tôm hoặc phở, bánh đa vào bát, sau đó dội nước sôi vào, lấy đĩa đậy lại. Nếu ăn mì tôm, còn có 1 trứng ốp lếp, các cô nhà bếp ốp cho. Hôm đó còn có cháo đỗ đen, ăn với đường. Các cô nhà bếp cho biết, cũng có lúc thổi xôi hay ăn bánh mì giò.
Thấy có chai ớt ngâm, chai rượu, chắc của ai đó, dùng giúp ăn cho ngon miệng.
Nước uống có một thùng i nốc để trên một bàn trong phòng ăn. Lúc ở buồng lái cẩu của Trung, thấy có chai nước treo tòn ten ngay cạnh chỗ ngồi làm việc.
Với tôi, bữa ăn thấy cũng khá ngon miệng.
 |
| Trong cabin chật chội, “bác tài” Nguyễn Thế Trung mướt mát mồ hôi |
Họ làm theo kíp, cứ 6 tiếng lại nghỉ 6 tiếng. Công việc liên tục quay vòng như thế, nên để ý, thấy giờ nghỉ, sau khi hết kíp, tắm rửa xong, ăn xong, họ tranh thủ vào giấc ngủ ngay. Vừa thoáng thấy bóng họ tắm đấy, ăn đấy, vậy mà lúc nghé qua cửa sổ thấy họ đã người nằm ngửa, người nằm nghiêng, yên tĩnh, trong tiếng động không nhỏ của máy phát điện. Hôm đó có trận đấu giữa đội Manchester United và Manchester City đá lúc 1h45, hầu hết họ đều hâm mộ đội Man U, mấy người còn gạ nhau chơi vui, ai thua thì mai chung tiền ăn sáng, vậy mà lúc ti vi phát, chỉ thấy vài người xem, là các thợ làm việc gián tiếp. Sản xuất chính hình như chỉ có Trung, cậu lái cẩu vừa nói ở trên. "Em “máu” bóng đá lắm. Rất thích Man U. Xem xong 3 rưỡi, về ngủ, 5 rưỡi dậy". "Vẫn đủ sức khỏe để làm việc chứ?". "Đủ chứ ạ!". Tôi xem trên tàu Hoàng Vỹ (tàu chở người kiểm tra công việc) cùng với Quản đốc Hùng và Thuyền trưởng Nguyễn Duy Chấn, các anh cũng xem theo lối lúc thức lúc ngủ.
Ti vi phát nét. Song rõ ràng cánh thợ ở đây ít xem.
Để ý, hình như không có nhiều sách báo. Mà làm việc thế này chắc cũng không có thời gian đọc.
Ngoài tiêu chuẩn về phép, quản đốc bố trí nghỉ khi ai đó có việc, họ có thể tranh thủ về nhà khi bốc xếp xong tàu A, chờ tàu B làm thủ tục vào bốc tiếp. Phân xưởng 2 cánh thợ hầu hết là dân Cẩm Phả và Hạ Long, số ít ở các tỉnh ngoài. Về nhà, tàu của xí nghiệp đưa và bờ. Tiền tàu xe đi lại, được thanh toán.
Có một cách nghỉ nữa, thấy cánh thợ hay chơi và làm khi có thời gian rỗi hiếm hoi, là chơi cờ tướng, chơi chắn và câu cá. Cờ tướng cờ ngoài bài trong, xôm, vui. Chắn, không thể không xuýt xoa khi con “chi” bị đánh ăn “lấp lỗ” để xổng ván “bạch thủ chi chính cổng”. Câu cá, nhiều khi kiếm được cá ăn...
Tôi được mời một con mực ống nướng ngay trong bữa ăn tối trên tàu Hoàng Vỹ do các anh thuyền viên trên tàu câu. Mực to cỡ cái chén mắt trâu, dài mươi phân. Mực tươi, vừa giật được ở biển lên đem nướng, để cả con, ăn ngọt lịm. Hôm đó còn câu thêm được 3 con mực nữa, cùng cỡ và vợt được 1 con cá chuồn. 12 giờ đêm chúng tôi có một nồi mỳ tôm nấu hải sản, rau muống, rất ngon. Anh Chấn bảo: "Bác Nam ra lần này không gặp may. Tàu đỗ chỗ này ít cá. Có bận ở tàu nọ bọn em câu được tới nửa chậu cá rìa, đều to bằng bàn tay. Hôm đọc trên báo Quảng Ninh thấy có viết về món cá rìa nướng, cứ tưởng món ở Hòn Nét, nhưng không phải, ở quán. Quán, làm sao ngon bằng ở đây. Mà không khéo là cá rìa nuôi chứ đâu được thứ cá rìa biển...".
Lặng lẽ sống, lặng lẽ làm việc
Cùng sống với nhau trên biển, trong nhà nổi, cùng làm việc với nhau nhiều năm liền, những người thợ bốc xếp than trên biển Hòn Nét đều quen biết nhau, thân thiết nhau như anh em một nhà. Tôi không thấy họ to tiếng. Lặng lẽ sống, lặng lẽ làm việc. Không thấy ai ca thán về nghề, cho dù người đó làm đánh tẩy hay lái cẩu.
Đêm hôm đó kíp làm việc từ 6 giờ tối đến 12 giờ đêm, cẩu 3, chắc đã quá cũ, nó lỳ ra, không nhắc nổi loại gầu ngoạm 5m3. Việc này được thông báo cho chủ tàu để có biện pháp khắc phục.
- Thế nhóm thợ ở cẩu này được tạm thời nghỉ à? - Tôi hỏi Quản đốc Hùng.
- Không. Họ sẽ tản sang hỗ trợ các cẩu khác. Làm khoán. Tàu bốc xếp xong mới tính chia lương. Vì vậy cần chung sức nhau lại để làm, cho công việc sớm xong.
Khi nhận được thông báo cẩu 3 của tàu bị lỳ vì không nhấc tải nổi, Quản đốc Hùng đã có ngay lệnh, nếu nhà tàu sửa chữa xong, thay thế gầu 5 khối bằng loại gầu 3 khối rưỡi, cho nhẹ tải, tuy cẩu mỗi lần ít hơn nhưng được việc, còn hơn không. Và tinh mơ sáng hôm sau tôi đã chụp được ảnh cảnh cẩu 3 hoạt động trở lại bằng loại gầu 3,5m3.
Kíp từ 12 giờ đêm đến 6 giờ sáng hôm ấy đã bố trí cho Hưng đi làm. Sau thấy người bạn của Hưng báo với kíp trưởng anh ta không đi được vì bị đau miệng. Thì ra Hưng là thợ mới, chưa quen “thung thổ” cuộc sống trên biển, ăn ở và làm việc, nên bị nhiệt miệng. Đã có y tá trên tàu giúp đỡ và được kíp trưởng đồng ý cho nghỉ làm, có người khác thay thế.
Tôi rất cảm động khi bữa ăn tối hôm ấy, Quản đốc Hùng và vài anh em cứ lăn tăn vì không tìm mua đâu được chút thức ăn tươi (cá, mực...) để đãi, phải bắt khách ăn bữa cơm đạm bạc của người thợ ở đây. Ô! Không sao đâu các bạn ơi! Thế con mực vừa câu được đem nướng lên chỉ mời riêng mình thì sao? Lại còn bữa mì hải sản lúc 12 giờ đêm và bữa sáng nấu phở với sườn và rau cải do Quản đốc Hùng mua lúc tinh sương có tàu đến bán thì sao?
Thật ấm lòng!
Trần Giang Nam
Liên kết website
Ý kiến ()