Bệnh viện Đa khoa tỉnh có thể điều trị bệnh nhân Covid-19 biến chứng nặng bằng kỹ thuật ECMO

Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh, từ tháng 3/2018 đến tháng 8/2020, các y, bác sĩ đã nghiên cứu thành công nhiệm vụ KH&CN cấp tỉnh: “Ứng dụng kỹ thuật trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO) trong hỗ trợ tim phổi cho bệnh nhân nặng không đáp ứng với các biện pháp điều trị hồi sức khác”. ECMO là kỹ thuật chuyên sâu trong chuyên ngành Hồi sức tích cực, đã được các y bác sĩ Bệnh viện làm chủ và ứng dụng thành công, cứu sống ngoạn mục nhiều bệnh nhân suy hô hấp, suy tuần hoàn nguy kịch cận kề cái chết. 

Quá trình trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể.

ECMO là tên viết tắt của phương pháp “oxy hóa qua màng ngoài cơ thể” (Extracorporeal Membrane Oxygenation), là phương pháp cấp cứu hô hấp tuần hoàn khi tim hay phổi hoặc cả hai đều không thể hoạt động bình thường.

Công nghệ ECMO có thể thay thế tim hoặc phổi hay cả hai trong một thời gian ngắn. Máu được đưa ra khỏi cơ thể từ tĩnh mạch qua màng lọc có chức năng như phổi của con người, màng lọc sẽ gắn kết máu với oxy trước khi trả lại về tĩnh mạch để đi vào cơ thể. Tương tự, việc lấy máu từ tĩnh mạch qua hệ thống màng lọc và được trả về động mạch đối với những trường hợp cần hỗ trợ tuần hoàn (hỗ trợ tim).

Kỹ thuật ECMO được chỉ định cho bệnh nhân mắc bệnh lý nặng về phổi như hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), suy hô hấp nặng do nhiễm trùng phổi... đã được tiến hành các biện pháp hồi sức hô hấp tích cực nhưng không đáp ứng. Đây là phương án cuối cùng cho những bệnh nhân suy tuần hoàn và suy hô hấp nặng, giúp cứu sống được khoảng 50-60% các bệnh nhân chắc chắn tử vong.

Kỹ thuật ECMO đã được áp dụng trong phác đồ điều trị cho bệnh nhân số 91 – là phi công người Anh tại Bệnh viện Chợ Rẫy, góp phần cứu sống bệnh nhân.

Thạc sĩ, bác sĩ Đặng Thị Thúy, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh, cho biết: “Hiện nay, chúng tôi đã đào tạo được 4 ê kíp hồi sức tích cực có khả năng triển khai kỹ thuật ECMO. Trước tình hình diễn biến phức tạp của dịch Cocid-19, Bệnh viện hoàn toàn sẵn sàng cho việc thu dung, điều trị bệnh nhân nguy kịch do Covid-19 nếu có. Song song với đó, bệnh viện sẵn sàng chi viện cả nhân lực và trang thiết bị để thực hiện kỹ thuật ECMO cho các cơ sở y tế khác trong toàn tỉnh khi được phân công”.

Bệnh nhân được thực hiện kỹ thuật trao đổi oxy ngoài màng cơ thể và phối hợp với các biện pháp hồi sức tích cực khác.

Trong chuyên ngành hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh, ECMO là kỹ thuật chuyên sâu và phức tạp, đã cứu sống nhiều trường hợp nguy kịch, trong đó có những ca sốc tim, ngừng tuần hoàn tưởng như vô phương cứu chữa. Điển hình là trường hợp của bệnh nhân Trần Thị L. (78 tuổi, tại TP Cẩm Phả) nhập viện trong tình trạng hôn mê, da tái lạnh, xuất hiện rối loạn nhịp tim và đột ngột lên cơn rung thất, được chẩn đoán bị nhồi máu cơ tim cấp, biến chứng sốc tim, có ngừng tuần hoàn.

Bệnh nhân đã được các bác sĩ, điều dưỡng khoa Hồi sức tích cực nỗ lực cấp cứu ngừng tuần hoàn. Sau 30 phút tim đập trở lại, tuy nhiên bệnh nhân vẫn trong tình trạng hôn mê, thở máy, duy trì 3 thuốc vận mạch trợ tim liều tối đa.

Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp, biến chứng sốc tim, có ngừng tuần hoàn. Bệnh nhân đã được chỉ định áp dụng kỹ thuật ECMO - VA (hệ thống tim phổi nhân tạo phương thức hỗ trợ tuần hoàn), kết hợp dùng thuốc vận mạnh liều cao để kiểm soát tuần hoàn ổn định, đồng thời tiến hành can thiệp đặt 2 stent mạch vành để tái tưới máu vùng cơ tim bị tổn thương.

Dù luôn trong tình trạng dọa tử vong, biến chứng suy đa tạng, song nhờ sự theo dõi, kiểm soát chặt chẽ 24/24h của đội ngũ nhân viên y tế và sự phối hợp nhiều biện pháp hồi sức tích cực khác đã giúp bệnh nhân đã thoát khỏi “lưỡi hái tử thần”.

Sau gần 20 ngày điều trị tích cực, bệnh nhân đã ổn định, tỉnh táo hoàn toàn, ngừng thở máy và rút ống nội khí quản, tự thở tốt, nói chuyện tiếp xúc, ăn uống bình thường, phục hồi vận động và không để lại di chứng về thần kinh.

Kỹ thuật tim phổi nhân tạo ECMO hiện đã được triển khai thường quy tại khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa tỉnh, với kết quả thành công cao.

Một trường hợp khác viêm cơ tim biến chứng sốc tim, rối loạn nhịp, suy đa tạng nguy kịch được kịp thời cứu sống thành công bằng ứng dụng triển khai kỹ thuật tim phổi nhân tạo ECMO là bệnh nhân Vũ Thị M. (56 tuổi, TX Đông Triều). Đây là ca phối hợp hội chẩn cấp cứu từ xa giữa các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh và Bệnh viện Việt Nam - Thuỵ Điển Uông Bí. Bệnh nhân này sau khi cấp cứu tại Uông Bí đã được chuyển về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh tiếp tục điều trị.

Nhập viện trong tình trạng hôn mê duy trì thuốc an thần, thở máy qua ống nội khí quản, da môi chi tái lạnh, bệnh nhân được tiếp tục duy trì thuốc trợ tim, vận mạch liều cao và thuốc chống rối loạn nhịp. Qua kết quả xét nghiệm, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị viêm cơ tim biến chứng sốc tim, rối loạn nhịp phức tạp, rối loạn đông máu, suy đa tạng.

Trước tình trạng tối khẩn cấp, khoa Hồi sức tích cực nhanh chóng hội chẩn với lãnh đạo bệnh viện, các chuyên khoa phẫu thuật mạch máu và can thiệp tim mạch thống nhất chỉ định áp dụng kỹ thuật ECMO - VA. Với sự phối hợp khẩn trương, nhịp nhàng giữa các kíp, bệnh nhân nhanh chóng được chạy máy tim phổi nhân tạo, đồng thời kết hợp các biện pháp hồi sức tích cực khác như: thở máy, lọc máu liên tục, thuốc vận mạch, trợ tim, sử dụng kháng sinh phối hợp. Sau 3 ngày điều trị, sức khỏe bệnh nhân tiến triển khả quan, tỉnh táo trở lại, chức năng tim cải thiện.

Trực tiếp điều trị và ứng dụng kỹ thuật này cho các bệnh nhân, Thạc sĩ, bác sĩ Hà Mạnh Hùng, Trưởng khoa Hồi sức tích cực – Thận nhân tạo, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh, cho biết: “Các trường hợp sốc tim do viêm cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim cấp đều diễn biến rất nhanh và phức tạp, nguy cơ tử vong cao, nhất là khi đã có tình trạng ngừng tuần hoàn. Phương án tối ưu cuối cùng để điều trị cho các trường hợp này là ECMO – VA. Phương pháp này sẽ lấy máu trong cơ thể ra từ tĩnh mạch đùi phải qua màng lọc có chức năng trao đổi khí và trả lại về động mạch nhờ hệ thống bơm li tâm, quá trình chạy sẽ điều chỉnh cung lượng tim theo mục tiêu điều trị phù hợp. Kỹ thuật ECMO sẽ thay thế chức năng tim cung cấp oxy cho toàn cơ thể trong khi chờ tổn thương tim có thời gian phục hồi. Việc hỗ trợ bằng phương pháp ECMO cần kịp thời, đúng thời điểm, nên tiến hành ngay khi chưa có suy đa tạng để nâng cao tỷ lệ thành công, giảm những biến chứng nguy hiểm. Nhiều trường hợp sốc tim nguy kịch, thậm chí đã ngừng tim, ngừng thở nhưng vẫn được cứu sống, điều đó đã chứng minh hiệu quả từ phương pháp này”.

Với kỹ thuật ECMO, nhiều trường hợp nguy kịch đã được các y, bác sĩ cứu chữa, điều trị và phục hồi khỏe mạnh.

ECMO là một kỹ thuật hồi sức khó, chuyên sâu và tiên tiến nhất hiện nay. Vì vậy, để triển khai hiệu quả kỹ thuật này, ngoài hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư đồng bộ, hiện đại; sự phát triển đồng đều và phối hợp linh hoạt, chặt chẽ giữa các chuyên khoa, còn đòi hỏi đội ngũ y, bác sĩ phải có trình độ chuyên môn vững vàng, thuần thục quy trình, bản lĩnh và nhạy bén trong ứng biến tình huống nguy cấp. Với việc được đào tạo chuyển giao bài bản tại Bệnh viện Bạch Mai - đơn vị đầu tiên áp dụng ECMO tại Việt Nam, các bác sĩ chuyên ngành Hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh đã bước đầu hoàn thiện và làm chủ hoàn toàn kỹ thuật, có thể thực hiện kỹ thuật thuần thục cho từng đối tượng bệnh lý khác nhau.

Việc làm chủ và triển khai thường quy kỹ thuật oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể (ECMO) đã đánh dấu bước đột phá lớn trong lĩnh vực Hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh nói riêng và của ngành Y tế Quảng Ninh nói chung, mang lại hy vọng cho những bệnh nhân suy hô hấp và suy tuần hoàn nặng trên địa bàn tỉnh không thể chuyển lên tuyến trung ương mà vẫn được điều trị bằng các kỹ thuật, trang thiết bị đồng bộ hiện đại theo tiêu chuẩn thế giới.

Đây sẽ là cơ sở để Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới sẽ triển khai hiệu quả các nhiệm vụ khoa học quan trọng, tạo thêm niềm tin cho người dân trên địa bàn yên tâm khám chữa bệnh tại cơ sở y tế tuyến cuối tỉnh, giảm tải tuyến trung ương. Đặc biệt là khi dịch Covid-19 diễn biến phức tạp như hiện nay, Bệnh viện Đa khoa tỉnh đã làm chủ được kỹ thuật ECMO, một kỹ thuật khó trong điều trị bệnh nhân nặng, sẽ giúp tỉnh có đủ năng lực điều trị cho bệnh nhân Covid-19 biến chứng nặng nếu có.
 

Nguyễn Hoa- AnhTú (CTV)