Tăng nguồn lực vốn hỗ trợ hợp tác xã

Các chính sách hỗ trợ về nguồn vốn thời gian qua đã góp phần thúc đẩy mô hình hợp tác xã (HTX) kiểu mới hoạt động theo Luật HTX năm 2012 phát huy hiệu quả cả về số lượng và chất lượng. Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều HTX có nhu cầu lớn về nguồn vốn để sản xuất, kinh doanh nhưng lại gặp khó khăn khi tiếp cận từ phía các ngân hàng thương mại. Trong khi đó, kênh hỗ trợ lớn nhất về vốn cho các HTX là Quỹ hỗ trợ phát triển HTX thì nguồn lực có hạn, chưa đủ để đáp ứng.

Khu phân loại, xử lý rác của HTX Dịch vụ nông trường Tân Phát (Hà Tĩnh).

Đòn bẩy phát triển HTX

HTX chăn nuôi và dịch vụ tổng hợp Hợp Lực (thị trấn Cẩm Xuyên, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh) được thành lập từ năm 2012 hoạt động theo Luật HTX năm 2003 với sự góp vốn, góp sức của bảy thành viên. Đến ngày 30-5-2016, HTX kiện toàn đổi mới chuyển đổi mô hình hoạt động theo Luật HTX năm 2012. Kể từ khi được thành lập và đi vào hoạt động sản xuất, kinh doanh, doanh thu, lợi nhuận của HTX đã liên tục tăng trưởng, tạo công ăn việc làm thường xuyên và thu nhập cho các thành viên, người lao động ổn định đời sống. Nhưng để có được thành quả này, HTX cũng phải trải qua nhiều lần tiếp vốn từ bên ngoài, nhất là từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX (thuộc Liên minh HTX Việt Nam).

Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Hợp Lực Phạm Văn Cảnh chia sẻ, những năm gần đây, nhận thức được muốn phát triển bền vững phải hình thành các trang trại chăn nuôi tập trung, công nghiệp và các mô hình sản xuất liên doanh, liên kết. Cụ thể, để đáp ứng nhu cầu về thịt lợn thương phẩm của thị trường, HTX cần phải đầu tư xây dựng hệ thống chuồng trại chăn nuôi lợn nái sinh sản và lợn thương phẩm với quy mô lớn. Do đó, HTX đã tiến hành khảo sát thị trường, lựa chọn địa điểm, lập dự án đầu tư xây dựng hệ thống chuồng lợn cai sữa và lợn thương phẩm theo hướng công nghiệp tại Vùng Bàu Cấm theo mô hình công nghiệp với chu trình khép kín, tiêu chuẩn kỹ thuật nghiêm ngặt, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, kiểm soát dịch bệnh. “Tổng mức đầu tư của dự án là gần 20 tỷ đồng. Và thật may mắn, các anh chị bên Quỹ đã ủng hộ và đồng hành cùng HTX khi cho HTX vay 7 tỷ đồng với lãi suất rất ưu đãi”, đại diện HTX Hợp Lực chia sẻ. Nhờ đó, HTX đã có doanh thu, lợi nhuận tăng trưởng ổn định qua các năm: Kể từ thời điểm vay vốn cho đến nay, bình quân hằng năm doanh thu tăng 20%; lợi nhuận tăng 30%; nộp ngân sách hằng năm tăng 28%. Tạo việc làm ổn định cho chín thành viên và 30 người lao động với thu nhập bình quân từ 6,5 đến 7 triệu đồng/người/tháng.

Tương tự, HTX Dịch vụ môi trường Tân Phát (thôn Nam Sơn, xã Cương Gián, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) được thành lập năm 2014 với tám thành viên, ngành nghề kinh doanh thu gom rác thải sinh hoạt. HTX đã ký hợp đồng thu gom rác thải với hai xã Cường Gián và Xuân Liên trong 5 năm từ kể từ năm 2017. Năm 2018, HTX đầu tư một lò đốt và xử lý rác; đồng thời được hỗ trợ thêm 2 tỷ đồng để xây dựng lò đốt, nhà phân loại và các công trình phụ trợ khác. Nhưng theo chia sẻ của Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Tân Phát Phan Thị Lý, dù các thành viên chung vốn hơn 300 triệu đồng, cộng với 1,3 tỷ đồng vay từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX để mua xe ép rác song khi vận hành lại không có vốn lưu động cho nên đến nay HTX vẫn loay hoay trong tình thế “giật gấu, vá vai”. Hằng tháng, tiền thu gom rác thường được các nơi thanh toán chậm, những tháng đầu năm, để vận hành và chi trả lương cho người lao động, HTX phải huy động từ các nguồn khác. “Khan vốn lưu động, đích thân tôi đã phải lặn lội về tận Nam Định thế chấp căn nhà của gia đình chồng vay ngân hàng với lãi suất cao để lấy tiền trang trải cũng như duy trì hoạt động của HTX”, bà Phan Thị Lý giãi bày.

Giải tỏa “cơn khát” vốn

Nguồn vốn là đòn bẩy giúp HTX phát triển. Nhưng rồi nguồn vốn cũng chính là rào cản làm chùn chân không biết bao nhiêu HTX trong cả nước hiện nay khi có mong muốn mở rộng đầu tư để sản xuất, kinh doanh. Theo Giám đốc Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX (Liên minh HTX Việt Nam) Phạm Công Bằng, hiện cả nước có khoảng 20% HTX có khả năng tự lực vốn; trong đó, chỉ có khoảng 0,5% trong tổng số hơn 26 nghìn HTX có khả năng đủ điều kiện tiếp cận vốn từ các tổ chức tín dụng. Nguyên nhân bởi các HTX không có tài sản thế chấp, cầm cố khi vay vốn. Một số HTX có giấy tờ chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản, nhưng cũng không được ngân hàng thương mại cho vay vì không bảo đảm tính pháp lý.

Thiếu tài sản bảo đảm, nhiều HTX cũng lại không đủ khả năng xây dựng phương án kinh doanh, dự án đầu tư khả thi, hiệu quả mà phần lớn vẫn dựa vào sự tư vấn, hỗ trợ của hệ thống Liên minh HTX. “Chưa kể, có ngân hàng vẫn mặc cảm với HTX kiểu cũ, chưa đi sâu tìm hiểu, đánh giá về HTX kiểu mới để thực hiện các chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn theo quy định, e ngại cho vay món nhỏ với chi phí dịch vụ cao,… dẫn đến lý giải vì sao các HTX tiếp cận nguồn tín dụng ngân hàng rất ít và gặp nhiều khó khăn”, ông Phạm Công Bằng chia sẻ.

Hiện nay, nguồn vốn hỗ trợ các HTX chủ yếu đến từ Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX trực thuộc Liên minh HTX Việt Nam và 55 Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX trực thuộc Liên minh HTX cấp tỉnh do ngân sách nhà nước cấp vốn điều lệ để hoạt động. Tuy nhiên, thống kê sơ bộ đến hết năm 2020, tổng vốn hoạt động của các Quỹ là khoảng hơn 2.000 tỷ đồng, cho vay đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu vốn của các HTX. Điều này cho thấy, nguồn vốn này chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ so với nhu cầu.

Cũng theo ông Phạm Công Bằng, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX hoạt động theo nguyên tắc không vì mục đích lợi nhuận, nhưng phải bảo toàn vốn và tự bù đắp chi phí quản lý. Quyết định số 23 ngày 22-6-2017 của Thủ tướng Chính phủ nêu rõ: Vốn điều lệ của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX do ngân sách nhà nước cấp từ nguồn chi đầu tư phát triển đến năm 2020 đạt 1.000 tỷ đồng. Nhưng thực tế đến hết tháng 7-2020, Quỹ mới được ngân sách nhà nước cấp vốn điều lệ 450 tỷ đồng. Với số vốn điều lệ được cấp này, Quỹ đã sử dụng để cho vay các HTX với hiệu suất sử dụng vốn cao, ước dư nợ đến 30-9 đạt 447 tỷ đồng, chiếm 99,3% vốn điều lệ. Như vậy, vốn điều lệ được cấp đã được sử dụng hết cho các HTX vay vốn theo mục tiêu hoạt động của Quỹ, sau thời gian này nếu không được bổ sung vốn điều lệ cũng có nghĩa nhiều dự án đầu tư của các HTX đủ điều kiện cho vay nhưng không có nguồn để đáp ứng.

Có thể nói, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX đang trở thành một kênh vốn hiệu quả góp phần hiện thực hóa các chủ trương, chính sách hỗ trợ tín dụng của Đảng và Nhà nước đối với HTX, liên hiệp HTX; thực hiện quy định tại Điều 6 Luật HTX năm 2012, từ đó đã tạo lòng tin trong nhân dân với Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, do nguồn lực có hạn, việc cho vay vốn cho những lĩnh vực cần ưu tiên theo chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước như cho vay các HTX xây dựng nông thôn mới, các HTX xây dựng chuỗi giá trị, ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp,... chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ, không đáng kể so với nhu cầu phát triển của khu vực kinh tế tập thể, HTX. Vì vậy, theo Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Nguyễn Mạnh Cường, Liên minh HTX đã đề xuất Chính phủ bổ sung vốn theo lộ trình cũng như đề ra phương án làm sao sử dụng nguồn vốn hiệu quả. Theo đó, Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX sẽ phát huy hết vai trò là kênh hỗ trợ cho các HTX đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, giảm tình trạng vay nặng lãi; tạo nền tảng, mở rộng đối tượng vay và đáp ứng nhu cầu vốn lớn của các HTX ngay cả ngắn hạn và trung hạn để khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển mạnh và bền vững.

Theo nhandan.com.vn