An toàn hồ đập - Vấn đề cấp thiết

Thứ 2, 14/09/2020 | 08:28:13 [GMT +7] A A

Theo quy hoạch tài nguyên nước tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, trong 10 năm tới nhu cầu sử dụng nước cho các hoạt động phát triển KT-XH tăng ở mức đột biến, đặc biệt, lượng nước phục vụ sản xuất công nghiệp, dịch vụ và sinh hoạt tăng từ 3 đến 6 lần so với hiện nay. Các dữ liệu trên cho thấy nguy cơ về thiếu nước ngọt có thể xảy ra, từ đó đòi hỏi công tác đầu tư, cải tạo, nâng cao sức chứa, an toàn của các hồ đập cần phải được tăng cường và tích cực hơn.

Ngày 15/7 mực nước hồ Yên Lập sụt giảm ở mức thấp nhất trong 20 năm qua.

Ngày 15/7/2020, mực nước hồ Yên Lập sụt giảm ở mức thấp nhất trong 20 năm qua.

Nhu cầu sử dụng nước sẽ tăng đột biến

Huyện Hải Hà, TX Quảng Yên với định hướng trở thành trọng điểm công nghiệp của tỉnh và huyện Cô Tô - vùng du lịch biển đảo của tỉnh sẽ là 3 địa phương cần lượng nước ngọt lớn nhất Quảng Ninh.

Theo đề xuất mới nhất của chủ đầu tư KCN Texhong thuộc KCN Cảng biển Hải Hà, giai đoạn 2020-2030, đơn vị này cần được sử dụng nước tại hồ chứa nước Tràng Vinh với sức chứa 75 triệu m3 và một hồ đập khác có sức chứa tương đương hồ Tràng Vinh. Lý giải cho đề xuất này, ông Phó Khởi Cương, Tổng Giám đốc Công ty TNHH KCN Texhong Hải Hà, cho biết: Để phục vụ sản xuất, giai đoạn 2020-2025 đơn vị cần trung bình 120.000m3 nước/ngày đêm, tức khoảng trên 60 triệu m3/năm; giai đoạn 2025-2030 cần đến trên 200.000m3 nước/ngày đêm, tức 120-140 triệu m3/năm.

Như vậy, chỉ riêng nhu cầu sử dụng nước của KCN Texhong đã là áp lực lớn đối với hệ thống hồ đập hiện tại của toàn khu vực miền Đông, chứ chưa kể đến sự phát triển, mở rộng của các KCN hiện có, cũng như sự hình thành các KCN mới thuộc KKT Cửa khẩu Móng Cái.

Do nguồn nước thô hạn chế, hệ thống cấp nước sạch của Công ty CP Nước sạch Quảng Ninh phải lên lịch cấp nước luân phiên.

Đối với Quảng Yên, một tính toán gần đây nhất của Sở TN&MT cho rằng, trong 5 năm tới, khi 5 KCN: Đông Mai, Sông Khoai, Nam Tiền Phong, Bắc Tiền Phong, Bạch Đằng phủ kín nhà đầu tư thứ cấp, Quảng Yên là KKT ven biển phát triển sôi động, thì nhu cầu sử dụng nước phục vụ sản xuất công nghiệp của địa phương này có thể ở mức 1,2 lần so với con số Quy hoạch tài nguyên nước 2020-2030 của tỉnh, gấp gần 3 lần lượng nước sử dụng hiện nay, tức là ở mức trên 100 triệu m3/năm. Điều này cho thấy nếu chỉ trông mong vào nguồn cấp là hồ Yên Lập thì đây là phương án chưa thực sự an toàn.

Ông Nguyễn Toàn Thắng, Trưởng Phòng Quản lý đô thị TX Quảng Yên, cho rằng: Hồ Yên Lập có sức chứa 127 triệu m3, với thiết kế ưu việt, lượng nước khai thác của hồ có thể lên đến 139 triệu m3. Nếu hồ Yên Lập chỉ cung ứng nước cho Quảng Yên thì sẽ không xảy ra vấn đề, tuy nhiên đây là hồ đa mục tiêu, có nhiệm vụ cấp nước thô cho cả vùng Hạ Long và Uông Bí, do đó lượng nước của hồ khó mà đảm bảo hết được. Đấy là chưa nói đến việc dưới tác động của thời tiết, lượng nước của hồ có thể bị suy giảm nghiêm trọng như đã từng xảy ra gần đây.

Riêng đối với huyện Cô Tô, lượng khách du lịch tăng đột biến, cục bộ, có thời điểm gấp đến gần chục lần so với tổng số dân trên đảo, đã mang đến một bài toán mới và khó giải về việc tìm nguồn nước ngọt đối với địa phương này. Thực tế với đặc thù biển đảo, diện tích để Cô Tô có thể xây dựng hồ nước ngọt không nhiều và suất đầu tư xây hồ lớn hơn nhiều lần đất liền. Giải quyết vấn đề về nước ngọt, hiện nhiều hộ dân trên địa bàn sử dụng giếng khoan, tuy nhiên đây chỉ là giải pháp tình thế, không thể duy trì lâu dài nếu không muốn phá vỡ quy hoạch nước ngầm trên đảo.

Hoạt động sản xuất công nghiệp, trong đó có Texhong Hải Hà sẽ là đơn vị sử dụng nước lớn trong những năm tới.

Cần đầu tư cho hệ thống hồ đập

Theo ông Nguyễn Hữu Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT, để đảm bảo trữ lượng nước, đáp ứng sự phát triển các hoạt động KT-XH toàn tỉnh hiện tại cũng như thời gian tới, không có giải pháp nào khác là phải nâng cao sức chứa, tính an toàn và bền vững của hệ thống hồ đập, khai thác hiệu quả nguồn nước. Cách làm là nạo vét lòng hồ, gia cố các hạng mục, công trình hồ đập, kín hóa, ống hóa hệ thống kênh mương dẫn nước, điều tiết xả nước hợp lý, phát triển rừng đầu nguồn để tạo sinh thủy... Bên cạnh đó cũng cần phải rà soát, bố trí quỹ đất và nguồn vốn để đầu tư cho các công trình hồ đập xây dựng mới...

Qua khảo sát, hiện diện tích rừng đầu nguồn của các lưu vực 27 hồ đa mục tiêu, có sức chứa lớn của tỉnh đều đảm bảo, tỷ lệ rừng đặc dụng, phòng hộ trong đó chiếm đến trên 70%, rừng sản xuất chỉ chiếm gần 30%, cho phép tạo nguồn sinh thủy, giữ nước cho hồ. 2 hồ đập lớn là Tràng Vinh và Đầm Hà Động đã được ứng dụng hệ thống quan trắc tự động, cho phép hồ có thể tích nước với lượng tối đa mà vẫn an toàn. Những công trình hồ đập còn lại hiện đang triển khai các quy định mới về an toàn như xây dựng quy trình vận hành, kiểm định an toàn đập, phương án ứng phó sự cố thiên tai, xác định chỉ giới hành lang bảo vệ công trình...

Đến thời điểm hiện nay, sau một số trận mưa, mực nước các hồ trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã đạt lượng nước tích trữ khá lớn.

Riêng về công tác xây mới các hồ đập, gần đây Quảng Ninh đã hoàn thiện hồ Khe Cát (Tiên Yên) với sức chứa gần 7 triệu m3 nước, hiện đang triển khai thi công công trình hồ Khe Giữa (TP Cẩm Phả) với sức chứa 7,6 triệu m3 nước. Hồ Khe Giữa sau khi hoàn thành vào đầu năm 2022 không chỉ tạo ra nguồn nước trữ cấp cho địa bàn Cẩm Phả mà còn bổ trợ cho hồ Cao Vân để cấp cho một phần TP Hạ Long và dẫn nước xuống huyện Vân Đồn để hỗ trợ hệ thống hồ đập tuyến đảo.

Thực tế hiện nay, một số hồ đập cần phải được triển khai đầu tư sớm để tăng cường lượng nước tích trữ, đảm bảo an ninh nguồn nước, đáp ứng nhu cầu phát triển vốn ngày càng sôi động, mạnh mẽ của tỉnh. Đơn cử như hồ 12 Khe, nhằm giải quyết nguy cơ toàn TP Uông Bí không có hồ chứa nước đa mục tiêu, qua đó cấp nước thô bổ trợ cho nhà máy nước Đồng Mây phục vụ trên 17 vạn dân và nhiều hoạt động sản xuất trên địa bàn thành phố. Hồ Dân Chủ bổ trợ lượng nước cho các đơn vị nhận nước thô từ hồ Yên Lập. Hồ Đồng Dọng phục vụ nước cho tuyến đảo Vân Đồn. Hồ Thanh Lân phục vụ nguồn nước cho Cô Tô. Hồ Bình Sơn, Tài Chi đáp ứng nhu cầu nước cho liên vùng công nghiệp, kinh tế cửa khẩu Hải Hà - Móng Cái...