Cần hoàn thiện quy định pháp luật về phòng chống các bệnh truyền nhiễm

Thời gian qua, lực lượng chức năng các địa phương tập trung xử lý các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến công tác phòng, chống dịch bệnh. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai cũng gặp một số khó khăn, vướng mắc.

Ngày 18/4, TAND TX Quảng Yên mở phiên tòa sơ thẩm xét xử vụ án "Chống người thi hành công vụ" đối với 4 bị cáo. Ảnh: Phạm Tăng

Theo đánh giá của lực lượng chức năng, một số mức phạt quy định tại Nghị định số 176/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế còn thấp, chưa đủ sức răn đe trong tình hình dịch bệnh hiện nay.

Đơn cử, trong quy định mức phạt vi phạm quy định về áp dụng biện pháp chống dịch tại Điều 11, 12, 13 của Nghị định: Hành vi không thực hiện biện pháp bảo vệ cá nhân đối với người tham gia chống dịch, người có nguy cơ mắc bệnh dịch theo hướng dẫn của cơ quan y tế hoặc không thông báo UBND và cơ quan y tế dự phòng trên địa bàn về các trường hợp mắc bệnh dịch thì mức phạt chỉ là cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng. Còn hành vi che giấu tình trạng bệnh của mình hoặc của người khác khi mắc bệnh truyền nhiễm đã được công bố là có dịch; không thực hiện hoặc từ chối thực hiện các biện pháp vệ sinh, diệt trùng, tẩy uế trong vùng có dịch; hay hành vi không thực hiện khai báo về kiểm dịch y tế biên giới theo quy định hoặc từ chối kiểm tra y tế đối với đối tượng phải kiểm dịch y tế... mức phạt tiền từ 1 triệu đồng đến 2 triệu đồng.

Còn Điều 17 Nghị định 109/2013/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 49/2016/NĐ-CP) quy định về hành vi lợi dụng dịch bệnh để định giá bán hàng hóa bất hợp lý bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng. Tuy nhiên, pháp luật hiện nay chưa quy định cụ thể về tăng giá bán bao nhiêu là bất hợp lý, gây khó khăn trong việc xử lý vi phạm.

Công an TX Đông Triều lập hồ sơ xử lý vi phạm các trường hợp không đeo khẩu trang. (Ảnh: Thu Trang-CTV)

Mặt khác, theo Bộ luật Hình sự 2015, các hành vi vi phạm về phòng, chống các bệnh truyền nhiễm được áp dụng theo Điều 240. Tuy nhiên, việc hiểu như thế nào là “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” được quy định tại điểm c, khoản 1 điều luật này hiện chưa được cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn áp dụng bằng văn bản quy phạm pháp luật.

Mặc dù mới đây, để góp phần ngăn chặn sự gia tăng phức tạp của dịch bệnh Covid-19, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao ban hành công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020, theo đó đã liệt kê cụ thể một số hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự quy định tại điểm c, khoản 1 Điều 240 BLHS 2015 cũng như hướng dẫn cụ thể 9 nhóm hành vi vi phạm khác liên quan có thể bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, công văn 45/TANDTC-PC không phải là văn bản quy phạm pháp luật và không có giá trị pháp lý để hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử. Do vậy, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao cần thiết phải ban hành Nghị quyết để triển khai thực hiện đồng bộ, thống nhất.

Bên cạnh đó, các quy định pháp luật hiện hành chưa quy định đầy đủ về phạm vi đối tượng cần xử lý. Cụ thể, Công văn 45/TANDTC-PC mới hướng đến các đối tượng “người đã được thông báo mắc bệnh”, “người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid-19 đã được thông báo cách ly”. Như vậy, đối tượng là người nghi ngờ mắc bệnh nhưng chưa được thông báo cách ly lại không thể xử lý hình sự, mặc dù họ có thực hiện các hành vi vi phạm làm lây lan dịch bệnh. Và thực tế, các trường hợp này đã xảy ra.

Công an Tp Uông Bí lập hồ sơ, xử lý đối tượng tung tin sai sự thật về dịch bệnh Covid-19 trên mạng xã hội. Ảnh: Thanh Tâm (Công an tỉnh)

Ngoài ra, liên quan công tác phòng chống dịch bệnh nói chung, Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật và văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đã quy định khá đầy đủ trình tự và thủ tục cũng như các biện pháp phòng chống khi có dịch bệnh xảy ra, tuy nhiên lại chưa đưa ra kịch bản ứng phó cụ thể khi xảy ra dịch bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm. Từ thực tiễn triển khai các biện pháp kiểm soát dịch bệnh Covid-19 đã cho thấy một số hạn chế, lỗ hổng pháp lý dẫn đến những lúng túng nhất định khi thực hiện quy định đối tượng điều chỉnh; việc cách ly; hợp tác quốc tế...

Từ thực tế trên, những vướng mắc trong việc xử lý vi phạm liên quan đến công tác phòng chống dịch bệnh nói riêng và các vướng mắc chung trong công tác phòng, chống dịch cần sớm được các bộ, ngành tháo gỡ, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật về lĩnh vực phòng, chống dịch bệnh, tạo ra hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất, khả thi, đảm bảo sức răn đe đối với các vi phạm.

Trần Thanh

[links()]