Vượt qua bóng tối...

Nhiều công việc như đọc báo, sử dụng máy vi tính, hát karaoke... tưởng rằng rất khó với những người khiếm thị, nhưng thực tế nhiều người khiếm thị đã nỗ lực, chịu khó học tập và thành thạo các kỹ năng này. 

Nhân viên xoa bóp, tẩm quất (Hội Người mù tỉnh) hát karaoke lúc rảnh rỗi.

Người khiếm thị thời đại 4.0

Chúng tôi đến Hội Người mù tỉnh để tìm hiểu kỹ hơn về cuộc sống, sinh hoạt và học tập của họ như thế nào. Mới chỉ nghe giới thiệu tên, ông Trần Hữu Quảng, Chủ tịch Hội Người mù tỉnh đã cười ha hả: “Tôi biết anh rồi”. Rồi ông kể vanh vách rằng đã đọc bài báo nào của tôi viết về Hội Người mù, tên những bài báo mà tôi viết gần đây. Thật ngạc nhiên, sao người mù mà họ đọc báo nhiều thế? Ông Quảng giải thích: Do chúng tôi được học cách sử dụng chương trình dành cho người mù trên máy tính, nên đọc được báo điện tử có chương trình hỗ trợ tiếng nói. Công việc hàng ngày cũng thuận lợi hơn rất nhiều, nhất là việc đánh văn bản, gửi mail.

Trong khu vực làm việc của những người khiếm thị với nghề xoa bóp, bấm huyệt vào buổi sáng tuy chưa đông khách nhưng đã khá sôi động. Trái với những điều chúng tôi suy đoán, một số anh, chị em tranh thủ đọc báo, số khác thì cùng nhau hát karaoke qua phần mềm được cài trên điện thoại dành cho người khiếm thị.  Anh Nguyễn Văn Trưởng, nhân viên xoa bóp, tẩm quất (Hội Người mù tỉnh) không ngần ngại hát tặng tôi một bài, và vui vẻ cho biết: Những người trẻ tuổi ở đây đều biết cách sử dụng máy tính từ chương trình dành cho người mù. Mọi người đều thích học, nếu không được đến lớp thì học từ nhau, vì có học thì mới biết chữ, biết sử dụng các tính năng của điện thoại thông minh. Nhờ đó, chúng tôi có thể đọc các tin tức giải trí, thời sự trong tỉnh, trong nước...

Ông Trần Đình Minh, nguyên Phó Chủ tịch Hội Người mù tỉnh đã biết sử dụng máy tính từ năm 2012.

Nhờ biết sử dụng các tính năng của máy tính mà công việc của chị Châu Thị Bông (Giám đốc Công ty TNHH MTV Diêu Bông có trụ sở tại xã Đông Xá, huyện Vân Đồn) đã thuận lợi hơn rất nhiều. Nếu đứng từ xa quan sát chị Bông sử dụng máy tính, ít ai nghĩ rằng đó là người mù, bởi các ngón tay chị gõ thoăn thoắt trên bàn phím như người mắt sáng. Công ty của chị Bông hiện có 10 nhân viên đều là người khiếm thị có thu nhập trung bình 3-4 triệu đồng/người/tháng chủ yếu từ công việc tẩm quất, xoa bóp.

Theo chị Bông, người mù biết sử dụng vi tính thì các cơ sở có thể gửi văn bản cho nhau qua mail rất tiện. Chứng minh điều mình nói, chị Bông truy cập vào baoquangninh.com.vn để đọc và mở các chương trình soạn thảo văn bản, lập bảng biểu, download tài liệu thành thạo không kém gì người mắt sáng. Chị giải thích: Máy tính chỉ cần cài phần mềm Jaws (phần mềm được hỗ trợ tiếng nói) là có thể đọc chính xác hầu hết thông tin trên màn hình bằng tiếng Anh và tiếng Việt. Phần mềm này còn hỗ trợ câu lệnh dùng phím tắt, giúp người khiếm thị có thể cài đặt và sử dụng hầu hết các chức năng của máy vi tính. Khi người đã được học chữ Braille (chữ nổi cho người mù), thì việc học thêm bảng chữ cái tiếng Anh cũng thuận lợi hơn, chỉ cần có quyết tâm là làm được.  

Chủ tịch Hội Người mù Trần Hữu Quảng cho biết thêm: Người mù dùng tay để đọc thay đôi mắt, học hỏi và tiếp cận với công nghệ thông tin cũng gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với những cố gắng và quyết tâm cao, đến nay các hội viên trong Hội Người mù tỉnh đã biết sử dụng máy tính. Thông qua các thiết bị công nghệ như máy tính, điện thoại thông minh, nhiều người đã học được các kỹ thuật nuôi trồng cây con để phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho gia đình. Đặc biệt, phong trào văn nghệ của người mù cũng phát triển hơn khi biết sử dụng các thiết bị công nghệ. Trong những năm gần đây, đã có nhiều hạt nhân văn nghệ là người khiếm thị giành được giải cao trong các hội thi tiếng hát người khuyết tật của tỉnh và của trung ương.

Lớp học chữ Bralle cho trẻ em khiếm thị tại Hội Người mù tỉnh năm 2018 Ảnh: Trúc Linh

Khi đôi tay học thay đôi mắt

Từ năm 2018 đến nay, Hội Người mù tỉnh đã mở được 2 lớp (9 tháng/lớp) học chữ Braille cho 12 học viên đều còn rất trẻ (từ 7 đến 17 tuổi), kinh phí từ nguồn hỗ trợ của tỉnh. Lớp học không chỉ giúp họ biết đọc, biết viết chữ Braille mà còn giúp hòa nhập, có thể định hướng di chuyển để làm các công việc bình thường nhất trong cuộc sống, như: Ăn uống, vệ sinh và tiếp thu thông tin bên ngoài qua việc đọc sách, báo, giao lưu với bạn bè...

Từng là cô gái mắt sáng và theo học phổ thông đến lớp 10, nên khi học chữ Braille và chương trình vi tính dành cho người mù, Đặng Thị Hồng Thắng (khu 4, phường Nam Hòa, TX Quảng Yên) học viên mới tốt nghiệp đầu tháng 9 vừa qua, tiếp thu bài học nhanh hơn hẳn các thành viên khác. Thắng tâm sự: Qua lớp học em thấy tự tin lên rất nhiều. Bây giờ em nuôi ước mơ trở thành cô giáo dạy chữ Braille, nếu có thể thì sẽ học thêm về âm nhạc để dạy cho người mù, vì hiện tại em cũng biết chơi đàn ghi ta và thổi sáo

Đặng Thị Hồng Thắng (bên phải), khu 4, phường Nam Hòa, TX Quảng Yên sau lớp học chữ Braille của Hội Người mù tỉnh năm 2019 đã nuôi ước mơ trở thành cô giáo dạy chữ Braille và dạy nhạc.

Có thể nói, khi biết chữ Braille tinh thần của người mù được nâng lên rất nhiều, như ông Nguyễn Thuyết Bảo (73 tuổi ở thôn 6, xã Hiệp Hòa, TX Quảng Yên) sáng tác rất nhiều bài thơ bằng chữ Braille, được nhiều người mù tìm đọc và ca ngợi. Nhiều người mù còn khoe đã đọc được tiểu thuyết “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố, hay “Số Đỏ” của Nguyễn Trọng Phụng… từ chữ Braille.

Do kinh phí hạn hẹp, nên số người được tham gia các lớp xóa mù chữ của Hội Người mù tỉnh khá ít. Nhiều người khiếm thị ở các huyện xa, không có điều kiện lên tỉnh để theo các lớp học, nhưng họ cũng có nhu cầu được biết chữ.

Bà Phạm Thị May (56 tuổi, khu 4, phường Nam Hòa) hiện là Phó Chủ tịch Hội Người mù TX Quảng Yên, đã có nhiều năm dạy chữ Braille cho người mù. Thời còn trẻ bà May cũng có đôi mắt sáng như bao cô gái khác, nhưng khi học đến lớp 6, bà bỗng thấy mắt mình mờ dần rồi mù hẳn. Vốn thông minh, lại đã được học chữ phổ thông từ trước nên bà May chỉ mất 1 tuần để học được bảng chữ cái dành cho người mù. Năm 1998, bà được Trung ương Hội Người mù Việt Nam tặng giấy khen khi tham gia Hội thi đọc nhanh viết nhanh chữ Braille do Trung ương Hội tổ chức. Bà May đã được Hội Người mù tỉnh tín nhiệm cử đi dạy chữ Braille cho người mù ở một số địa phương như Uông Bí, Tiên Yên... Riêng ở TX Quảng Yên, bà May đã dạy 8 lớp xóa mù cho 80 học viên.

Bà Phạm Thị May (ngoài cùng, bên trái) trao tiền hỗ trợ phát triển sản xuất cho hội viên Hội Người mù TX Quảng Yên.

Kể về lần đi xóa mù chữ Braille cho người mù ở huyện Tiên Yên, thấy các học viên ngày đầu đến lớp còn rụt rè do ít va chạm xã hội dẫn đến tự ti, mặc cảm, bà May động viên họ: “Ta mù mắt nhưng quyết tâm không mù chữ, dù là chữ Braille thì vẫn có điều kiện vươn lên hơn người không biết chữ hoàn toàn”. Từ sự thân thiện của bà mà các học viên đã tự tin lên rất nhiều.

Trong lớp, cả cô giáo và học viên đều không nhìn thấy, chỉ tưởng tượng và hàng ngày nhận ra nhau qua giọng nói. Bà May có trí nhớ tốt, nên chỉ vài buổi dạy là nhớ hết tên học sinh qua giọng nói của họ. Bà ân cần hỏi thăm hoàn cảnh của từng học viên và tìm cách chia sẻ với họ; tận tình chỉ bảo hơn với những học sinh bị mù bẩm sinh. Các học sinh trong lớp có nhiều lứa tuổi khác nhau, mỗi người một hoàn cảnh; có học viên nhỏ tuổi thuộc hộ nghèo, ít được bố, mẹ chỉ bảo, nên bà May còn hướng dẫn cả cách đánh răng, rửa mặt... Khi hết khóa học, chia tay nhau tất cả cùng khóc, nhưng họ đã hiểu nhau hơn, dù người này không nhìn thấy nước mắt người kia chảy thế nào.

Công Thành