Lãng phí tiền tỷ ở những trung tâm, điểm bán hàng OCOP

Tháng 11/2014, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết 164/NQ-HĐND về việc ban hành chính sách khuyến khích phát triển sản xuất hàng hoá nông nghiệp tập trung trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2014-2016. Đây là chủ trương đúng đắn, tạo động lực thúc đẩy các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho một lĩnh vực mới, cũng như góp sức bật cho chương trình OCOP. Thế nhưng, trái ngược với những kỳ vọng ban đầu đặt ra, nhiều điểm bán hàng OCOP được đầu tư tiền tỷ hiện đang nằm trong tình trạng cửa đóng then cài hoặc hoạt động cầm chừng.

Có vị trí thuận tiện về kinh doanh nhưng Trung tâm Giới thiệu và bán sản phẩm OCOP của huyện Hoành Bồ đã ngừng hoạt động, trở thành bãi đỗ xe lưu động, cơ sở vật chất ngày càng xuống cấp.

Nghịch lý ở các trung tâm, điểm bán hàng OCOP

Tháng 12/2014, Hoành Bồ là địa phương đầu tiên của tỉnh đưa Trung tâm Giới thiệu và bán sản phẩm OCOP vào hoạt động. Với vị trí 2 mặt tiền, nằm giữa ngã ba thị trấn Trới, có chỗ đỗ xe rộng rãi, đây được coi là mảnh đất vàng đối với những doanh nghiệp muốn tìm địa điểm để kinh doanh. Không chỉ đẹp về vị trí, lại được huyện Hoành Bồ đầu tư 1,4 tỷ đồng từ xây dựng mặt bằng đến quầy kệ, doanh nghiệp chỉ việc đầu tư nguồn hàng, bố trí nhân viên đến bán và chi trả 5 triệu đồng tiền thuê mặt bằng mỗi tháng.

Những ngày đầu, Công ty CP Nấm Thịnh Phát đã duy trì bán trên 100 sản phẩm OCOP có chất lượng cao. Trung tâm Giới thiệu và bán sản phẩm OCOP của huyện trở thành mô hình mẫu để nhiều đoàn công tác của các địa phương đến tham quan, học tập. Tuy nhiên, chỉ được hơn một năm, Công ty CP Nấm Thịnh Phát đã xin dừng hoạt động trung tâm. Sau đó, HTX Nông dược xanh Tinh hoa tiếp nhận lại và chật vật duy trì, nhưng cũng chỉ sau 3 năm, HTX này đã phải thanh lý hết hàng và xin chấm dứt hợp đồng thuê bán hàng tại đây.

Tình trạng cửa đóng then cài duy trì suốt thời gian dài ở Trung tâm OCOP cấp tỉnh do Công ty TNHH Thành Tâm 668 (TX Đông Triều) đầu tư.

Trung tâm OCOP cấp tỉnh ở phường Mạo Khê (TX Đông Triều) do Công ty TNHH Thành Tâm 668 đầu tư còn rơi vào tình trạng bi đát hơn. Rộng 1.300m², kinh phí đầu tư gần 14 tỷ đồng (ngân sách tỉnh hỗ trợ 2 tỷ đồng), những tưởng đây sẽ là điểm dừng chân, mua sắm hàng OCOP lý tưởng cho khách du lịch và người dân trên địa bàn thị xã, nhưng chỉ sau 8 tháng hoạt động, trung tâm này đã rơi vào tình trạng thua lỗ. Doanh nghiệp buộc phải đề xuất chuyển sang địa điểm mới, bám sát QL18 để cải thiện tình hình.

Chuyển sang vị trí mới, diện tích của trung tâm thu hẹp còn 200m², từ gần 100 sản phẩm OCOP xuống còn chưa đầy 30 sản phẩm, từ 20 nhân viên bán hàng xuống còn 1 nhân viên. Tuy nhiên, trung tâm OCOP này vẫn rơi vào cảnh đìu hiu. Càng mở càng ít khách, càng mở càng lỗ, nên chỉ sau một thời gian ngắn, trung tâm này cũng cửa đóng then cài, khiến cho không ít người dân tiếc nuối.

Chuyển sang vị trí mới, bám sát QL18, nhưng Trung tâm OCOP ở phường Mạo Khê (TX Đông Triều) do Công ty TNHH Thành Tâm 668 đầu tư vẫn liên tục thua lỗ.

Trong khi 2 trung tâm, điểm bán hàng OCOP nói trên hoạt động không hiệu quả, thì cũng ở ngay tại Đông Triều, điểm bán hàng OCOP của Công ty CP Tập đoàn Hoàng Hà tại trạm dừng nghỉ Quảng Ninh Gate lại đang cho doanh thu rất tốt, từ 300-500 triệu đồng/tháng. Hay các trung tâm, điểm bán hàng OCOP do chính các doanh nghiệp tự đầu tư ở siêu thị BigC Hạ Long, quán Cafe Nam Phong (huyện Tiên Yên), công viên Sun World Bãi Cháy... cũng đang cho doanh thu ổn định từ 100-300 triệu đồng/tháng.

Vậy vì sao lại có nghịch lý giữa các trung tâm, điểm bán hàng OCOP có sự hỗ trợ của Nhà nước và các trung tâm, điểm bán hàng OCOP do tự thân các doanh nghiệp bỏ vốn kinh doanh?

Hiện Trung tâm OCOP của TP Uông Bí đang giao cho các cán bộ Phòng Kinh tế thành phố đầu tư và quản lý.

Những lỗ hổng trong quản lý, kinh doanh

Lý giải về nguyên nhân dẫn đến Trung tâm Giới thiệu và bán sản phẩm OCOP huyện Hoành Bồ phải đóng cửa, ông Bùi Xuân Hưng, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Hoành Bồ, cho biết: Đơn vị được giao quản lý kinh doanh là một HTX mới thành lập, nên năng lực quản trị yếu, chưa quan tâm đầu tư nhân lực, kinh phí và thời gian cho hoạt động kinh doanh, chưa chủ động liên hệ tìm kiếm và liên kết với các cơ sở sản xuất OCOP, nên sản phẩm không đa dạng, phong phú về chủng loại, thời gian mở cửa chưa phù hợp (không mở cửa vào buổi trưa và buổi tối). Từ đó đã khiến cho lượng khách hàng đến mua sắm ngày một ít.

Ghi nhận thực tế cho thấy, đây cũng là nguyên nhân chính khiến cho Trung tâm OCOP cấp tỉnh ở TX Đông Triều và ở những địa phương khác (Uông Bí, Quảng Yên, Cẩm Phả...) rơi vào tình cảnh ngừng hoạt động hoặc hoạt động cầm chừng.

Nằm ở trung tâm thành phố, ngay sát chợ, nhưng Trung tâm bán hàng OCOP của TP Uông Bí đang rơi vào tình trạng hoạt động cầm chừng.

Tại 2 trung tâm bán hàng OCOP của TP Uông Bí, thay vì giao cho doanh nghiệp kinh doanh, thành phố đã giao cho Phòng Kinh tế trực tiếp quản lý, nhưng tình hình hoạt động của 2 trung tâm này cũng không khá hơn là bao. Bởi lẽ, những cán bộ, công chức nhà nước giờ phải đóng một lúc 2 vai, từ đảm nhiệm công việc nhà nước giao, đến bỏ vốn nhập hàng, tìm nguồn hàng, quản lý nhân viên bán hàng.

Tìm hiểu tại Trung tâm bán hàng OCOP ở phường Quang Trung, không khó để nhận thấy các mặt hàng bày bán ở đây chủ yếu là đồ khô, đồ thực phẩm chức năng và một ít mặt hàng hải sản khô, nhưng không đa dạng và phong phú về số lượng, chủng loại. Còn những mặt hàng rau củ quả, thịt tươi sống, những món ăn đặc sản của các địa phương thì không có. Nhân viên bán hàng chưa qua đào tạo, chưa có nhiều kinh nghiệm. Vì vậy, nằm ngay giữa khu vực đông dân cư, sát Chợ trung tâm Uông Bí, nhưng ngày cao điểm cửa hàng mới bán được 1-2 triệu đồng tiền hàng.

Bài trí bắt mắt, đa dạng sản phẩm, đã giúp thu hút nhiều khách mua sản phẩm OCOP tại trạm dừng nghỉ Quảng Ninh Gate (TX Đông Triều) do Công ty CP Tập đoàn Hoàng Hà đầu tư.

Trái ngược với cách quản lý, kinh doanh của những đơn vị trên, các trung tâm, điểm bán hàng do doanh nghiệp tự bỏ vốn lại có sự đầu tư bài bản từ khâu tìm nguồn hàng đến khâu xúc tiến tiêu thụ. Điển hình như ở Quảng Ninh Gate, Công ty CP Tập đoàn Hoàng Hà dành hẳn một khu vực rộng lớn để bày bán các mặt hàng nông sản. Thay vì chỉ có hàng OCOP của tỉnh, doanh nghiệp này đã bán đủ mọi mặt hàng nông sản nổi tiếng trong cả nước. Hàng hóa phong phú, quầy kệ được chia từng khu riêng biệt, bài trí bắt mắt đã giúp cho điểm bán hàng này thu hút lượng khách rất lớn vào mua hàng. Trung bình với 70.000 lượt khách/tháng vào dừng chân, tổng doanh thu bán hàng của doanh nghiệp đạt 1,5 tỷ đồng, trong đó khoảng 40% là doanh thu từ các sản phẩm OCOP.

Đẩy mạnh quảng cáo sản phẩm trên những trang mạng xã hội, đã giúp cho các cửa hàng Nông sản sạch ở TP Hạ Long tiếp cận được rất nhiều khách hàng.

Không nằm trong hệ thống trung tâm bán hàng OCOP của tỉnh, nhưng có cách làm sáng tạo, nên hệ thống cửa hàng Nông sản sạch ở TP Hạ Long đang là địa chỉ thu hút rất đông khách. Anh Hà Duy Thắng, quản lý cửa hàng Nông sản sạch (phường Hồng Hải) cho biết: Chúng tôi có tới 60% sản phẩm là thực phẩm tươi sống và là đặc sản các vùng miền. Những mặt hàng này không có nhiều ở chợ và hệ thống siêu thị nên bán rất chạy. Chúng tôi còn có dịch vụ giao hàng tại nhà, sơ chế thực phẩm theo yêu cầu, tích điểm đơn hàng cho khách, chạy sale hàng ngày.

Có thể thấy rằng, trong khi những trung tâm, điểm bán hàng OCOP có sự hỗ trợ đầu tư của Nhà nước đã không có sự đổi mới, thì ngược lại, điểm chung dễ nhận thấy ở những doanh nghiệp ăn nên làm ra này là đều đầu tư cửa hàng theo hướng hiện đại, có cây xanh, có không gian cho khách nghỉ ngơi, có khu vực dùng thử sản phẩm. Cùng với đó, nhân viên được đào tạo chuyên nghiệp, bán đa dạng mặt hàng, mở cửa từ 7-21h hàng ngày, triển khai nhiều hoạt động quảng cáo trên mạng xã hội, liên tục đổi mới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Khách tham quan, mua hàng tại cửa hàng Nông sản sạch (phường Hồng Hải, TP Hạ Long).

Sự thành công của các doanh nghiệp trên còn cho thấy, sản phẩm OCOP Quảng Ninh đang được rất nhiều người tiêu dùng tìm mua và các doanh nghiệp vẫn có cách thức để phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh thay vì trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Được biết, theo quy định mới nhất của Bộ Công Thương tại Quyết định 920/QĐ-BCT, ban hành tháng 4/2019 về tiêu chí điểm giới thiệu và bán sản phẩm thuộc chương trình OCOP có quy định khá mở cho địa phương và doanh nghiệp. Trong đó, yêu cầu chỉ cần tối thiểu 3m² dành cho giới thiệu và bán sản phẩm OCOP. Với diện tích này hoàn toàn có thể giúp các sản phẩm OCOP có mặt ở trong các khu dân cư, các hệ thống siêu thị mà không nhất thiết phải xây dựng cửa hàng lên tới hàng trăm, hàng nghìn m². Nên chăng, thay vì hỗ trợ kinh phí xây dựng, điều các doanh nghiệp đang thực sự thiếu và cần là được hỗ trợ công tác xúc tiến thương mại, đào tạo nghiệp vụ, kết nối bao tiêu sản phẩm với các tập đoàn tiêu thụ lớn...

Hoàng Nga