Thực hiện các công trình hạ tầng di, giãn dân - Bài 1: Nhiều bất cập trong đầu tư cơ sở hạ tầng

Thực hiện chương trình Bố trí, sắp xếp, ổn định dân cư, tỉnh Quảng Ninh đã đẩy mạnh các hoạt động di, giãn dân đến các vùng biên giới, vùng kinh tế mới, ra khỏi các vùng sạt lở nguy hiểm. Ngoài nguồn vốn của Trung ương, tỉnh đã dành nguồn ngân sách không nhỏ để xây dựng các công trình hạ tầng, nhà ở, quyết tâm tạo cho các hộ dân tham gia chương trình có cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ. Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân, hiện nhiều công trình nhà ở, hạ tầng di, giãn dân đã và đang xuống cấp, hư hỏng, không mang lại hiệu quả như mong muốn.

Điểm tái định cư dành cho các hộ di dân biên giới Nà Sau giống như một dãy nhà bị bỏ hoang.

Từ năm 2010 đến hết 2018, toàn tỉnh đã thực hiện 89 công trình hạ tầng di, giãn dân, tuy nhiên, hiện 13 công trình đang có dấu hiệu xuống cấp, hư hỏng. Đáng nói, những công trình này được xây dựng để đảm bảo cuộc sống, phục vụ lợi ích cho người dân, thế nhưng một số trong đó lại bị người dân quay lưng, chối bỏ.

"Cha chung, ai khóc thì khóc"

Là một trong những địa điểm định cư cho các hộ di dân, bản Mốc 13 (xã Quảng Đức, huyện Hải Hà) được quan tâm đầu tư về hạ tầng, điện, nước, đường giao thông. Riêng đối với công trình nước, nơi đây đã được nhận đến 4 dự án. Trong đó, mới nhất là dự án hệ thống kênh mương phục vụ nước sản xuất cho 69 hộ dân trong bản có giá trị đầu tư 3 tỷ đồng, do Sở NN&PTNT làm chủ đầu tư, được nghiệm thu và bàn giao cho địa phương khai thác, bảo vệ vào cuối năm 2017. 

Mục sở thị hệ thống kênh, mương dẫn nước sản xuất cho bản Mốc 13 vào cuối tháng 3 vừa qua, chúng tôi thấy công trình này không được bảo vệ tốt. Toàn tuyến giống như bị bỏ hoang, nhiều đoạn cỏ mọc um tùm hai bên, che cả mặt kênh; đặc biệt, khu vực tiếp giáp với điểm lấy nước đầu nguồn bị đất đá từ công trình làm đường đổ xuống cùng với cỏ, rác làm tắc hoàn hoàn; khu vực trữ nước đầu nguồn bị bồi lắng đất đá, không thấy dòng chảy...

Đất đá từ công trình làm đường đổ xuống khu vực kênh dẫn nước bản Mốc 13.

Được biết công trình này sau thời gian bảo hành đã được xã Quảng Đức giao cho bản Mốc 13 bảo vệ, do tư tưởng "cha chung không ai khóc" nên công trình không được quan tâm đúng mức. Anh Chìu An Sáng, người dân bản Mốc 13, chia sẻ: Thời điểm này ruộng không thiếu nước, khi nào thiếu thì dân bản mới dọn đất, rác trong kênh, khơi thông dòng chảy.

Thực tế người dân ở đây chưa hiểu hết ý nghĩa việc duy tu, bảo dưỡng, bảo vệ công trình sau đầu tư rất quan trọng, không chỉ đảm bảo công năng, hiệu quả, mà còn phòng chống tác động tiêu cực làm hư hỏng, xuống cấp công trình, lãng phí đầu tư của Nhà nước. Việc này cũng có phần trách nhiệm của chính quyền xã khi khoán trắng công trình cho khu dân cư mà thiếu giám sát, hướng dẫn, hỗ trợ họ thực hiện.

Đầu kênh dẫn nước của bản Mốc 13 bị tắc bởi cỏ, rác, đất, đá; khu vực trữ nước đầu nguồn bị bồi lắng, không thấy dòng chảy.

Phiên bản lỗi, khó khắc phục

Co Tăng (xã Đồng Tâm) và Nà Sau (xã Vô Ngại) là 2 khu tái định cư cho các hộ di dân biên giới thuộc huyện Bình Liêu, trong đó Co Tăng có 9 hộ và Nà Sau có 20 hộ. Tại 2 khu có đủ các hạng mục, công trình hạ tầng nhà ở, điện, nước, đường giao thông, đồng thời gắn với diện tích đất sản xuất… nhưng vẫn không thu hút được các hộ dân chuyển về sinh sống ở nhà mới. Hiện cả 2 khu mới có 7 hộ ở thường xuyên, 6 hộ ở không thường xuyên, 16 hộ bỏ hoang.

Ông Đinh Quang Phong, Phó Chủ tịch HĐND xã Vô Ngại, cho biết: Bất cập lớn nhất của cả Co Tăng và Nà Sau hiện nay chính là công trình nhà ở. Các hộ dân trong diện di dân đến sinh sống là người dân tộc Dao, nhưng thiết kế nhà chưa thực sự phù hợp với văn hóa của họ, thêm nữa diện tích nhỏ (chỉ 35m²/nhà), không có sân và đặc biệt là không có gian phụ, cửa lách, vốn là một đặc trưng văn hóa ở của người Dao, nên ít hộ hài lòng.

Năm 2018, Nà Sau được đầu tư tuyến đường giao thông với số vốn 4,5 tỷ đồng.

Công trình trạm biến áp Nà Sau được đầu tư từ nguồn ngân sách tỉnh.

Thực tế, năm 2017, sau 2 năm Co Tăng, Nà Sau đã có nhà ở song người dân vẫn không dời bỏ chốn ở cũ để đến nơi ở mới. Nguyên nhân được xác định là do chưa có các công trình hạ tầng điện, nước, đường giao thông đi kèm, khiến điều kiện đi lại, sinh hoạt, sản xuất của người dân khó khăn. Quyết tâm khắc phục điều này, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, từ năm 2018 đến nay, Co Tăng và Nà Sau đã được đầu tư bổ sung, cải thiện các công trình hạ tầng nói trên. Trong đó công trình mới nhất là tuyến đường vào Nà Sau với chiều dài 2,5km, tổng vốn đầu tư gần 4,5 tỷ đồng… Tuy nhiên, các công trình nhà ở thì vẫn giữ nguyên như thiết kế ban đầu.

Bà Nguyễn Thị Tuyết Hạnh, Chủ tịch UBND huyện Bình Liêu, cho biết: Bình Liêu rất muốn chỉnh sửa, cải thiện công trình nhà ở Co Tăng, Nà Sau, thế nhưng không phải cứ muốn là thực hiện được. Bởi công trình mặc dù chưa phù hợp thực tế song vẫn đúng với thiết kế cũng như suất đầu tư đã quy định.

Một hộ dân ở Nà Sau tận dụng diện tích sân để tạo ao nuôi vịt.

Thực hiện quyết tâm đưa dân đến Co Tăng, Nà Sau sinh sống, huyện Bình Liêu đang tiếp tục tuyên truyền, vận động người dân, đồng thời nghiên cứu thực hiện chính sách thu nhà lại nếu các hộ không ở thường xuyên để giao cho các hộ dân khác có nhu cầu. Dù cách nào thì đây cũng chỉ là giải pháp tình thế. Thực tế từ Co Tăng, Nà Sau cho thấy những bất cập trong thực hiện các công trình hạ tầng di, giãn dân nói chung hiện nay cần phải được tháo gỡ, rút kinh nghiệm...

Việt Hoa

Bài 2: Tháo những điểm nghẽn