Hệ lụy từ quy hoạch chồng lấn quy hoạch

Để quản lý, sử dụng hiệu quả diện tích canh tác, làm cơ sở để phát triển ngành nông nghiệp có chiến lược, bền vững và nâng cao giá trị, những năm qua, các cấp ngành, trung ương đã sớm triển khai những quy hoạch nông nghiệp. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển KT-XH hiện nay, một số quy hoạch nông nghiệp đã và đang bị các quy hoạch thuộc lĩnh vực khác chồng lấn, nhất là các quy hoạch có thời gian nghiên cứu và chờ triển khai dài, dẫn đến nhiều hệ lụy, tác động tiêu cực cho sự phát triển của ngành, lãng phí đất đai, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân. Điều này cần phải được xử lý phù hợp.

Do áp lực trả lãi ngân hàng, hầu hết các ao nuôi tôm tại khu 9, phường Hải Hòa, TP Móng Cái đều tháo đáy.

Dân chịu áp lực trả lãi ngân hàng

Được sự vận động của các cấp chính quyền, trước năm 2000, nhiều hộ dân đã di cư đến sinh sống tại Lục Lầm, vốn là khu vực bãi triều hoang vu, nay là khu 9, phường Hải Hòa, TP Móng Cái. Trong đó 11 hộ dân đồng thời tham gia mô hình nuôi tôm công nghiệp thuộc dự án 327 của Bộ Quốc phòng và dự án 773 của Tổng đội thanh niên Đông Bắc. Từ năm 2014, vùng NTTS khu 9, phường Hải Hòa cũng được TP Móng Cái đưa vào quy hoạch vùng NTTS tập trung (tại Quyết định số 4209/QĐ-UBND ngày 22/12/2014 của UBND TP Móng Cái về phê quyệt Quy hoạch sản xuất nông nghiệp tập trung giai đoạn 2014-2020, định hướng 2030).

Nhận thấy tiềm năng phát triển của nghề nuôi tôm công nghiệp, cộng thêm tính pháp lý chắc chắn của quy hoạch và các chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp rộng mở của tỉnh, cũng từ năm 2014, nhiều hộ gia đình đã huy động nguồn lực, trong đó có vốn vay ngân hàng để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng chắc chắn, hiện đại, nhằm nuôi tôm bền vững, dài lâu. Trên cơ sở này, 11 hộ dân khu 9, phường Hải Hòa đã nằm trong diện đủ điều kiện để được hưởng chính sách hỗ trợ lãi suất vốn vay đầu tư sản xuất nông nghiệp của tỉnh (theo Quyết định 2009/QĐ-UBND ngày 13/8/2012 và Quyết định 4204/QĐ-UBND ngày 24/12/2015 của UBND tỉnh, trong đó Quyết định 4204 có hiệu lực đến năm 2020).

Khu vực ao nuôi tôm của ông Ngô Văn Diện bỏ dở cho cỏ mọc um tùm khi đang đầu tư hạ tầng.

Tuy nhiên, từ tháng 7/2016, do quy hoạch vùng NTTS tập trung TP Móng Cái được chuyển thành Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 nên 11 hộ dân nói trên không nằm trong quy hoạch NTTS tập trung của thành phố, không đủ điều kiện để hưởng chính sách hỗ trợ lãi suất nữa. Việc này đã khiến các hộ dân gặp khó, ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất. Theo thống kê của TP Móng Cái, trong thời điểm đầu tư hạ tầng nuôi tôm, đa số các hộ có mức vay tín dụng từ 1-5 tỷ đồng/hộ, cá biệt có hộ vay đến gần 10 tỷ đồng để đầu tư. Đến thời điểm này cả 11 hộ dân trên đều còn dư nợ ngân hàng khoản vốn vay trên, tính ra mỗi tháng phải trả lãi gần 10 triệu đồng/1 tỷ đồng vốn vay.

Trước áp lực trả lãi hằng tháng, không ít hộ đã phải huy động nguồn tiền bên ngoài với mức lãi rất cao để thanh toán; toàn bộ các hộ đã phải giảm quy mô, sản xuất cầm chừng hoặc ngừng sản xuất, ao đầm tháo đáy, thiết bị nằm phơi trên bờ… Bà Đặng Thị Dịu, hộ nuôi có quy mô lớn trong 11 hộ nói trên cho biết, gia đình bà phải cắt giảm toàn bộ 15ha nuôi công nghiệp, chỉ còn nuôi 5ha quảng canh. Riêng hộ ông Ngô Văn Diện còn bỏ dở một dự án đầu tư hạ tầng nuôi tôm. Ông Bùi Ngọc Liêm, Chủ tịch Hội nghề cá Móng Cái tâm sự: Nếu biết trước ao đầm của mình sẽ bị chồng lấn quy hoạch thì người dân chỉ “mèo con bắt chuột bé”, không dám đầu tư đâu, để giờ phải chịu áp lực trả lãi.

Bà Đặng Thị Dịu không dấu nổi nỗi buồn khi nhìn thiết bị phơi trên bờ.

Doanh nghiệp đầu tư "nửa đường đứt gánh"

Cũng giống như 11 hộ dân khu 9, phường Hải Hòa, TP Móng cái nói trên, Công ty CP Thủy sản Tân An cũng là đơn vị tiên phong triển khai các hoạt động NTTS ở khu vực Hoàng Tân - Tân An (TX Quảng Yên), khi vùng đất này còn hoang hóa, rất ít dân cư sinh sống. Trải qua mấy chục năm hình thành và phát triển, Công ty CP Thủy sản Tân An dần khẳng định vị trí của mình, tạo việc làm và thu nhập cho nhiều lao động địa phương, đạt doanh thu tốt, trở thành đơn vị doanh nghiệp mạnh trong lĩnh vực NTTS của tỉnh.

Với kinh nghiệm và năng lực tài chính sẵn có, từ đầu năm 2018, công ty tiên phong triển khai dự án nuôi tôm công nghệ cao siêu thâm canh, với quy mô khoảng 30ha, tổng mức đầu tư 500 tỷ đồng; dự toán sản lượng đạt 200 tấn, doanh thu 26 tỷ đồng/ha/năm. Đây cũng là định hướng phát triển mang tính chiến lược của công ty. Trong đó, từ đầu tháng 4 vừa qua, công ty đã đầu tư hoàn thiện được 6 ao nuôi với tổng giá trị trên 20 tỷ đồng, chính thức thả nuôi 6 lứa tôm, hiện đã thu hoạch được 2 lứa với các thông số về năng suất, sản lượng, chất lượng tôm và giá trị rất khả quan.

Tuy nhiên, theo thông báo của TX Quảng Yên vào tháng 7 vừa qua, diện tích sản xuất của Công ty CP Thủy sản Tân An thuộc phạm vi nghiên cứu của quy hoạch dự án khu phức hợp đô thị Hạ Long Xanh do Tập đoàn Vingroup làm chủ đầu tư. Đây là dự án quy mô lớn với tổng diện tích lên đến 7.946ha, trải dài từ Tuần Châu, Đại Yên của TP Hạ Long (469ha) đến Hoàng Tân, Tân An, Hà An, Tiền An và Liên Hòa của TX Quảng Yên (7.477ha)

Quy hoạch dự án khu phức hợp đô thị Hạ Long Xanh lấy vào diện tích của Công ty CP Thủy sản Tân An khi đơn vị này đang trong quá trình triển khai đầu tư chiến lược phát triển công nghệ nuôi tôm siêu thâm canh.

Ông Ngô Hùng Dũng, Giám đốc công ty cho biết: Theo quy định, ngay sau thời điểm tháng 7/2018, Công ty CP Thủy sản Tân An sẽ không được triển khai các hoạt động đầu tư mới. Điều này gây khó khăn không nhỏ cho công ty vì đã chuẩn bị các điều kiện triển khai dự án nuôi tôm siêu thâm canh, đặc biệt là việc đã đặt hàng các gói thiết bị, đã tập kết nguyên vật liệu. Chưa kể đến việc với đặc thù nghề nuôi tôm, nếu không được đầu tư mới để nâng cấp công nghệ thì có thể phải đối mặt với nguy cơ bị ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường nuôi, dẫn đến tôm bị dịch bệnh, chết hàng loạt, thiệt hại lớn về kinh tế.

Điều đáng nói, theo quy hoạch, dự án khu phức hợp đô thị Hạ Long Xanh của Tập đoàn Vingroup có lộ trình thực hiện khá dài, bắt đầu ra mắt từ năm 2020, kết thúc năm 2036, trong đó giai đoạn đầu ưu tiên triển khai trên diện tích tại phường Tuần Châu, Đại Yên của TP Hạ Long. Như vậy theo ông Dũng, đối với diện tích của Công ty CP Thủy sản Tân An trong giai đoạn từ nay đến năm 2020 mới chỉ nằm trong phạm vi nghiên cứu của dự án, trước mắt Tập đoàn Vingroup cũng chưa có kế hoạch triển khai các hoạt động đầu tư. Thực tế sau 3 tháng nhận thông báo quy hoạch dự án khu phức hợp đô thị Hạ Long Xanh, Công ty CP Thủy sản Tân An vẫn chưa biết cụ thể phương án thu hồi, đền bù giải phóng mặt bằng của đơn vị thế nào để có hướng tái đầu tư, ổn định sản xuất. Trong khi đó, nếu buộc phải để trống đất đai, nhà xưởng theo luật định thì thật sự rất lãng phí, thiệt hại cho doanh nghiệp.

Cùng với Tân An, toàn bộ diện tích NTTS tại khu vực Hà An (TX Quảng Yên) cũng nằm trong phạm vi nghiên cứu dự án khu phức hợp đô thị Hạ Long Xanh của Tập đoàn Vingroup. Ảnh: Phạm Tăng

Thay lời kết

Phải khẳng định rằng, trong quá trình phát triển buộc phải điều chỉnh linh hoạt các quy hoạch, trong đó có điều chỉnh quy hoạch nông nghiệp sang các quy hoạch khác. Tuy nhiên, đối với quy hoạch chồng lấn lên các quy hoạch nông nghiệp với diện tích lớn, thời gian nghiên cứu và chờ triển khai dài, hiện nay chưa có quy hoạch chi tiết từng dự án thành phần thì cần phải có sự cân nhắc, tránh tình trạng dễ dãi để xảy ra lãng phí đất đai, ảnh hưởng tiêu cực tới sự phát triển ngành nông nghiệp cũng như đời sống của người dân.

Theo ông Nguyễn Hữu Giang, Giám đốc Sở NN&PTNT, đối với những trường hợp này, nên tiếp tục để cho người dân đầu tư phát triển sản xuất và hưởng các chính sách như bình thường. Bởi thực tế, đa số trên địa bàn vẫn là dân nông nghiệp, kế sinh nhai phải gắn với tư liệu sản xuất là đất đai, mặt nước...

Theo thống kê của Sở NN&PTNT, đến thời điểm này tình hình chuyển đổi quy hoạch nông nghiệp sang các quy hoạch khác đang diễn ra khá phức tạp tại 9/14 địa phương với tổng diện tích 5.662ha. Trong đó, tại TP Móng Cái có gần 1.500ha đất nông nghiệp bị các quy hoạch khác chồng lấn, bao gồm 105ha sản xuất lúa, màu; 30ha sản xuất rau an toàn; 26ha chăn nuôi gia súc, gia cầm; 1.291ha nuôi trồng thủy sản. Tại TX Quảng Yên, nhiều quy hoạch thuộc lĩnh vực hạ tầng, đô thị đang lấy vào 900ha đất trồng lúa; 85ha sản xuất rau an toàn; trên 2.300ha nuôi trồng thủy sản; 15 cơ sở chăn nuôi... Riêng đối với quy hoạch cơ sở giết mổ tập trung, Quảng Yên từng được duyệt 5 cơ sở, song đến thời điểm hiện tại, cả 5 cơ sở đều bị loại bỏ do vướng với các quy hoạch khác.

Việt Hoa