Những đồi thông mang sức sống thanh xuân

60 năm trước, tại huyện Yên Hưng (nay là TX Quảng Yên), một đội trồng thông được thành lập gồm 150 đoàn viên tuổi chừng mười tám, đôi mươi. Như nhận được nhựa sống tuổi trẻ và nhiệt huyết thanh niên gửi gắm vào từng gốc cây non, những cây thông năm nào lớn nhanh, phủ kín cả những quả đồi và đang phát huy giá trị trong đời sống hôm nay.

Ông Lê Vang kể lại câu chuyện 60 năm về trước.

Vào ngày 20 tháng Giêng năm 1958, Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam huyện Yên Hưng (nay là Đoàn TNCS Hồ Chí Minh TX Quảng Yên) đã huy động 150 thanh niên, nam, nữ xung phong tình nguyện tập trung tại khu vực Minh Thành để trồng cây, gây rừng. Ông Lê Vang, 82 tuổi, hiện ở phường Quảng Yên, TX Quảng Yên, lúc đó là Bí thư Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam xã Nam Hòa, được cử làm đội trưởng đội trồng thông, nhớ lại: Phong trào trồng cây ở Yên Hưng lúc đó còn ra đời trước cả phong trào Tết trồng cây trong cả nước. Lúc bấy giờ Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam Khu Hồng Quảng đã phát động phong trào trồng cây chắn sóng nước mặn và cây công nghiệp để phủ xanh đồi núi trọc, được thanh niên huyện Yên Hưng nhiệt liệt hưởng ứng. Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam thì phát động thanh niên đọc theo “Lôi phong”, một tác phẩm được coi là sách gối đầu giường của thanh niên lúc đó. Tôi nhớ nhất hai câu trong tác phẩm đó: “Ta phải làm cây thông trên núi/ Ta không muốn làm cây liễu rủ ven sông”.

Tôi hỏi ông Vang rằng, chắc lúc đó thế hệ các ông với khao khát "làm cây thông trên núi" nên đã hăng hái đi trồng thông chứ không trồng dương liễu ven sông. Ông Vang cười, cái cười đôn hậu, như mãn nguyện về việc thế hệ mình đã làm cách đây 60 năm.

Rừng thông đã khiến một đoạn đường thêm rợp mát.

Theo lời kể của ông Vang, những năm đó, đời sống còn vô cùng vất vả nhưng với sức trẻ của những người mới mười tám, đôi mươi, họ đã vượt qua được tất cả. Ông Vang và đồng đội của mình ở trên đồi, ăn chung một vạc cơm, chia nhau từng bát nước. Trời đầu xuân, mưa phùn rất lạnh. Sáng sáng các ông lại đi nhận cây giống rồi gánh lên đồi trồng. Tối về lại dựng lều bạt ngủ chung với nhau ngay trên khu vực trồng cây. Chỉ trong 2 tuần lễ, trên 10.000 cây thông đã được các đoàn viên thanh niên trồng từ ngầm Yên Lập theo dọc tuyến đường 18 đến Chạp Khê (Uông Bí), từ núi Khoái Lạc (xã Sông Khoai) đến Mai Hòa (xã Đông Mai), từ Km9 đi theo đường 10 thuộc xã Cộng Hòa (nay là phường Cộng Hòa). Ông Vang cho biết, cái tên “Đồi thông Thanh niên xuân 58” đã ra đời từ đó.

Trải qua bao thế hệ đoàn viên thanh niên chăm sóc, gây dựng, sau này Công ty CP Thông Quảng Ninh tiếp quản, từ những cây thông con đã trở thành đồi thông xanh tới nay vẫn đang trong độ nhả nhựa, cho hiệu quả kinh tế. Rừng thông cũng góp phần tạo cảnh quan môi trường và điều hòa khí hậu cho một số địa phương trên địa bàn TX Quảng Yên như các phường: Đông Mai, Minh Thành, Cộng Hòa và xã Tiền An.

Đoàn viên thanh niên và bộ đội phát quang cỏ dại, thực bì tại đồi thông. Ảnh: Thị Đoàn Quảng Yên cung cấp

Thông trồng 20 năm mới có thể khai thác nhựa, nghĩa là những cây thông ở Minh Thành giờ khai thác được khoảng 40 năm. Ông Vang nhẩm tính: Mỗi cây cho khoảng 4,2kg nhựa một năm, 168kg sau 40 năm. Với 10.000 cây sẽ cho 1.680.000kg. Nếu giá thị trường nội địa mua khoảng 36.000 đồng mỗi kg thì ngần ấy nhựa sẽ giá trị hơn 60 tỷ đồng. Nếu xuất khẩu thì giá trị còn cao hơn nhiều. Chắc chắn ông Vang và những người trồng thông năm xưa chưa hình dung hết được sau này những cây thông họ trồng lại có giá trị kinh tế cao như thế.

Chưa dừng lại ở đó, rừng thông còn là nơi tập kết máy móc thiết bị của Khu Hồng Quảng chống chiến tranh phá hoại. Núi Khoái Lạc nơi các ông trồng thông năm nào cũng là nơi cất giữ vũ khí, quân trang quân dụng mà các nước xã hội chủ nghĩa viện trợ cho chúng ta trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Rừng thông còn là lá phổi xanh điều hòa khí hậu cho cả một vùng rộng lớn, tô điểm cho phong cảnh TX Quảng Yên hôm nay thêm tươi đẹp.

Rừng thông còn mang giá trị lịch sử, nơi giáo dục truyền thống tốt đẹp, bởi rừng thông Yên Lập chính là điểm Bác Hồ dừng chân nghỉ năm 1965 khi Người về thăm Vùng mỏ. Mùng 2 Tết Ất Tỵ, sau khi vào chúc Tết một gia đình trong thôn Khe Cát, xã Minh Thành (nay là phường Minh Thành), Bác Hồ ra ngồi nghỉ ở quả đồi phía đối diện. Chỉ lên quả đồi còn chưa phủ kín cây xanh, Bác căn dặn bà con trong thôn phải trồng nhiều cây để quả đồi này xanh tốt. Ngày Tết, đừng hái lộc để bảo vệ rừng. Khi Bác đi rồi, một bà cụ trong thôn tên là Thoóng đã bê một hòn đá đặt vào đó để đánh dấu chỗ Bác dừng chân. Bây giờ, chỗ bà Thoóng đánh dấu hòn đá chính là nơi xây đài lưu niệm.

Khắc ghi lời Bác dạy trồng cây, nhân dân đã tích cực tham gia thực hiện tốt phong trào theo lời dạy của Người. Năm nào cũng vậy, cứ mùng hai Tết, kỷ niệm ngày Bác về thăm là đoàn viên thanh niên và bà con nhân dân trong xã lại nô nức kéo nhau lên đồi trồng cây. Nhà nhà trồng cây, người người trồng cây. Hết trồng cây trên đồi, nơi công cộng, trồng ở ven đường lại về nhà mình trồng. Những quả đồi ở Yên Lập đã dần được phủ kín bởi màu xanh của những tán thông.

Rừng thông đặc dụng này chính là nơi Bác Hồ đã về thăm năm 1965.

Tiếp bước thế hệ cha anh, Đoàn Thanh niên phường Minh Thành trong mấy chục năm qua đã thường xuyên duy trì việc tổ chức cho đoàn viên thanh niên phát quang cây bụi, chăm sóc rừng thông. Thế hệ trẻ vẫn luôn dọn dẹp vệ sinh cho rừng thông đặc dụng nơi Bác Hồ dừng chân, chăm sóc đồi thông mà thế hệ cha anh đã trồng để biến thành nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ.

Hiện nay, thông ở trên đồi thì mới vào độ tuổi trung niên còn những người trồng thì đều đã bước sang tuổi xưa nay hiếm. Họ đều ở vào tuổi bát thập, mắt đã mờ, chân đã mỏi. Ông Vang bùi ngùi kể, đội của ông vừa gặp mặt nhân kỷ niệm 60 năm trồng thông ở Yên Lập. Nhưng buổi gặp mặt vắng nhiều vì có người đã mất, có người già yếu, có đồng chí đã anh dũng hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. 150 người năm xưa giờ gặp nhau được hơn chục người. Ông Vang nhắc tên từng người, như: Ông Nguyễn Văn Giá hiện ở phường Cộng Hòa, ông Lê Văn Lập hiện ở phường Nam Hòa (TX Quảng Yên); bà Vũ Thị Luân hiện ở khu Chạp Khê, phường Nam Khê (TP Uông Bí), v.v..

Ông Vang bảo, TX Quảng Yên vừa tổ chức kỷ niệm 60 năm "Đồi thông thanh niên xuân 1958". Ông và đồng đội mừng lắm, xúc động lắm, nhưng những người thuộc thế hệ ông còn mong muốn vận động được nguồn kinh phí để xây dựng, chỉnh trang khu lưu niệm rừng thông năm nào khang trang hơn. Mỗi lần ngang qua đây nhìn thấy tấm bảng ghi “Công trình thanh niên” thì ký ức năm xưa lại ùa về trong tâm trí ông Vang. Theo ông, tấm bảng ghi trước khu lưu niệm Bác Hồ dừng chân như thế đã quý nhưng chưa đủ. Bởi nhiều người chưa biết về sự kiện này, phong trào này nên tính chất giáo dục truyền thống vẫn còn chưa cao.

Những cựu thanh niên trồng cây năm xưa gặp mặt sau 60 năm. Ảnh: Thị Đoàn Quảng Yên cung cấp

Chia tay ông Vang ra về, thay vì đi con đường tránh mới làm tôi đi theo con đường cũ rợp bóng xà cừ, một bên là rừng thông năm xưa các ông đã gây dựng. Hướng mắt từ con đường lớn lên ngọn đồi tôi bắt gặp những cây thông to, đan tán vào nhau phủ rợp mát cả đoạn đường. Cây rợp mát như chiếc lọng che, làm con đường tôi đi thêm mát mẻ. Nhớ lại câu chuyện ông Vang vừa kể, tôi hình dung ra những nhát cuốc rắn rỏi bổ vào đất đồi rồi bàn tay họ nhẹ nhàng trồng những cây thông non xuống. Nhiệt huyết của những người trồng truyền vào thân cây non để cây lớn nhanh. Nhìn rừng thông xanh tốt ấy, chúng tôi thầm biết ơn những giọt mồ hôi của những người trồng năm nào đã đổ xuống đất đồi này.

Phạm Học[links()]