Chuyện dân tự nguyện viết đơn xin ra khỏi hộ nghèo ở Đồn Đạc

Dù cách thị trấn chỉ 3km, nhiều năm qua Đồn Đạc vẫn là xã có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất của huyện Ba Chẽ. Tới Ba Chẽ vào một ngày vừa qua, chúng tôi thực sự vui mừng khi được nghe câu chuyện về 44 hộ dân tự nguyện viết đơn xin ra khỏi diện nghèo. Đó không chỉ là những lá đơn, mà còn là niềm tin vào sự thắng lợi trong công cuộc xóa nghèo vốn nhiều gian nan của xã đặc biệt khó khăn này. 

Vườn ổi đã cho gia đình chị Đàm Thị Hân, thôn Làng Han nguồn thu nhập đáng kể.

Không muốn nghèo hết đời này đến đời sau

Đến Đồn Đạc một ngày tháng 7, chúng tôi cảm nhận được sự phấn khởi hiện rõ trên gương mặt cán bộ và người dân, bởi lần đầu tiên xã có số lượng lớn hộ dân viết đơn xin ra khỏi diện nghèo. Những lá đơn dường như là “cú huých” cho cuộc chiến chống nghèo nơi đây. Bấy lâu nay, công cuộc giảm nghèo của xã vốn gặp rất nhiều khó khăn khi một bộ phận người dân còn nặng tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ của Nhà nước và địa phương. Chính vì thế, những năm trước việc viết đơn xin thoát nghèo của người dân trong xã chỉ dừng lại ở số lượng 2-3 hộ. 

Anh Chìu Sinh Vày, thôn Khe Mằn - một trong những hộ đăng ký thoát nghèo năm nay chia sẻ: Gia đình tôi thuộc diện nghèo đã 5 năm nay. Được sự giúp đỡ của chính quyền địa phương, vợ chồng tôi đã xây sửa được nhà ở, nhà vệ sinh. Biết rằng khi ra khỏi diện nghèo, sẽ không được hưởng hỗ trợ hộ nghèo của Nhà nước, nhưng với quyết tâm thoát nghèo, gia đình tôi đã chăm chỉ làm ăn, chắt chiu để vươn lên. Hiện nhà tôi có 12ha rừng trồng keo và quế, cứ chăm chỉ làm ăn, tôi tin những cánh rừng sẽ phát triển tốt và nuôi sống gia đình...

Tại thôn Làng Han, chứng kiến những cố gắng của gia đình chị Đàm Thị Hân, chúng tôi thực sự thán phục về quyết tâm thoát nghèo. Chị Hân tâm sự: Nhận thấy cây ổi phù hợp với điều kiện vùng đất này, nên năm 2016 gia đình tôi đã lấy giống từ Hoành Bồ về trồng, thời điểm ấy gia đình tôi cũng là hộ đầu tiên trồng ổi trong xã. Với giá bán 30.000 đồng/kg quả, vụ ổi năm 2017 nhà tôi thu được 30 triệu đồng. Cùng với trồng rừng, 200 gốc ổi hiện đang mang lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình. Năm nay, vợ chồng tôi quyết định xin ra khỏi diện nghèo và đây cũng là động lực để gia đình tiếp tục chủ động hơn trong việc phát triển kinh tế, tạo nền tảng để con cháu tiếp tục vươn lên, chứ không thể để nghèo hết đời này đến đời sau...

Gia đình chị Chíu Thị Nuôi, thôn Tân Tiến được hỗ trợ kinh phí xây dựng nhà ở.

Có thể thấy, 44 hộ dân của xã đăng ký thoát nghèo chính là tấm gương sáng từ thực tế cho các hộ khác học tập, phá vỡ sức ỳ không muốn thoát nghèo bấy lâu nay của một bộ phận người dân Đồn Đạc nói riêng và Ba Chẽ nói chung. Những lá đơn xin ra khỏi diện nghèo của các hộ dân Đồn Đạc đã và đang tạo hiệu ứng lan tỏa sâu rộng cho nhiều hộ nghèo khác tại các xã Nam Sơn, Thanh Lâm... Đến nay, toàn huyện đã có 80 hộ tự nguyện viết đơn xin ra khỏi diện nghèo.

Còn đó những khó khăn

Khe Vang nằm cách xa trung tâm xã Đồn Đạc hơn 17km. Cả thôn có 53 hộ, với 100% là đồng bào dân tộc Dao. Hiện thôn có tới 45 hộ nghèo, chiếm 84,91%. Theo Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Khe Vang Triệu A Hai, mặc dù đã được nhà nước hỗ trợ làm đường, kéo điện, xây dựng công trình nước sinh hoạt từ lâu, nhưng nhiều năm nay phần lớn số hộ dân trong thôn vẫn thuộc diện nghèo. Khe Vang vẫn là một trong những thôn có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất xã. Nguyên nhân do thôn nằm ở vị trí "đường cụt", cách xa trung tâm, đi lại không thuận tiện. Vì vậy ngay cả khi đến kỳ thu hoạch, những cánh rừng keo nơi đây cũng không khiến thương lái mặn mà...

Không riêng gì Khe Vang, tại xã Đồn Đạc, ngoài hai thôn Tân Tiến và Làng Mô, còn lại 12/14 thôn đều có tỷ lệ hộ nghèo trên mức 10%, trong đó có tới 8 thôn tỷ lệ hộ nghèo trên 50%. Trong khi hầu hết các thôn có số hộ dân không nhiều, Tân Tiến là thôn đông nhất với 282 hộ, còn ít nhất là thôn Tàu Tiên chỉ có 17 hộ.

Năm 2017, số hộ thoát nghèo của Đồn Đạc là 131/653 hộ nghèo, trong khi đó có 6 hộ tái nghèo và 26 hộ nghèo phát sinh. Ngay cả thôn có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất xã như Khe Vang, thì số hộ thoát nghèo năm 2017 chỉ là 6 hộ, trong khi có đến 4 hộ nghèo phát sinh và 1 hộ tái nghèo. Đáng chú ý, phần lớn các thôn đều có số hộ nghèo phát sinh, khiến cho hộ nghèo trong xã luôn ở mức cao.

Trung tâm Truyền thông - Văn hóa huyện Ba Chẽ trao tặng lợn giống cho gia đình anh Bàn Quay Sồi, thôn Lang Cang. Ảnh: CTV

Anh Ty Xi Sằn, cán bộ phụ trách lao động - xã hội xã Đồn Đạc cho biết: Hiện hộ nghèo được hưởng nhiều chính sách hỗ trợ như: 100% tiền mua thẻ BHYT, tiền điện 49.000 đồng/tháng/hộ; hỗ trợ tín dụng ưu đãi; hỗ trợ phát triển sản xuất; miễn, giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập... Còn khi đã thoát nghèo, những chính sách này sẽ bị cắt. Vì thế, năm nào cũng vậy, dịp bình xét hộ nghèo của thôn luôn "nóng". Năm 2017 có 2 hộ dân viết đơn kiến nghị với UBND xã xin ở lại danh sách hộ nghèo, còn số hộ kiến nghị trong các cuộc họp là không ít. Cá biệt, có trường hợp khi cán bộ đi điều tra hộ nghèo, người dân còn giấu xe máy, tivi, vật dụng có giá trị trong nhà để không bị tính điểm. Cũng có những hộ thu nhập khá từ rừng, nhưng chỉ gửi tiền vào ngân hàng chứ không hề sửa chữa nhà cửa, mua sắm vật dụng trong nhà, để được nghèo mãi...

Chính vì tâm lý ỷ lại, nên nhiều hộ không mặn mà, không chủ động tái sản xuất để cải thiện thu nhập. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất “chết yểu”. Đơn cử như năm 2017, xã hỗ trợ giống, kỹ thuật, thức ăn cho 6 hộ trên địa bàn triển khai nuôi lợn, song sau khi bán hết lợn thịt, các hộ dân không tái sản xuất.

Bên cạnh đó, một trong những tiêu chí để xác định hộ nghèo là có nhà vệ sinh đạt chuẩn. Tuy nhiên, do phong tục, tập quán còn lạc hậu, nên hiện xã vẫn còn 18% hộ dân có nhà vệ sinh không đạt chuẩn, 14,6% hộ dân không có nhà vệ sinh. Riêng năm 2018, xã đề ra kế hoạch hoàn thành 99 nhà vệ sinh đạt chuẩn, song đến nay vẫn chưa có nhà vệ sinh nào được khởi công. Cùng với đó, cơ sở hạ tầng chưa đầu tư đồng bộ, trình độ canh tác lạc hậu, nông sản khó tiêu thụ... cũng là những khó khăn trong công tác giảm nghèo ở Đồn Đạc.

Căn nhà của hộ nghèo Triệu Quay Phúc, thôn Nam Kim đã xuống cấp.

Ông Hà Văn Ba, Phó Chủ tịch UBND xã Đồn Đạc cho biết: Có thể thấy, với sự hỗ trợ của Nhà nước và địa phương, nhiều hộ đã vươn lên thoát nghèo thành công. Tuy nhiên, quá nhiều hỗ trợ theo kiểu “trao con cá” có lẽ đã khiến không ít hộ nghèo có tâm lý ỷ lại, không quyết tâm thoát nghèo. Để phá vỡ sức ỳ này, rất cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền thay đổi dần nhận thức cho bà con về giảm nghèo bền vững. Đối với các hộ tự nguyện đăng ký thoát nghèo cần có hình thức động viên kịp thời để tăng cường sự động viên, khuyến khích. Các ngành chức năng cũng nên tìm giải pháp hỗ trợ người nghèo sát thực tế hơn bằng việc triển khai các mô hình sản xuất, từ giống, kỹ thuật cho tới bao tiêu sản phẩm. Trong quá trình triển khai mô hình cần có sự hướng dẫn, hỗ trợ, giám sát chặt chẽ theo kiểu “cầm tay chỉ việc”...

Trao đổi với chúng tôi, bà Phạm Thị Hằng, Trưởng Phòng LĐ-TB&XH huyện Ba Chẽ cho biết: Để hỗ trợ xã Đồn Đạc hoàn thành chương trình 135 và chương trình xây dựng nông thôn mới về tiêu chí hộ nghèo, thời gian tới huyện sẽ kết hợp chặt chẽ trong kế hoạch sử dụng đất với nguồn lao động tại chỗ để giải quyết việc làm cho người dân. Khuyến khích các doanh nghiệp, HTX sử dụng lao động tại địa phương, tiếp tục triển khai các công trình đầu tư hạ tầng cơ sở, thực hiện các dự án phát triển sản xuất trồng rừng, cây ăn quả, chăn nuôi... trên địa bàn xã.

Đặc biệt, huyện cũng tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn, khuyến khích đồng bào thay đổi tập tục trong sinh hoạt, sản xuất. Đồng thời, đề xuất với tỉnh tiếp tục quan tâm, bố trí ngân sách đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ dân sinh; tổ chức các chương trình tham quan, xây dựng mô hình trình diễn để người dân mắt thấy, tai nghe; khuyến khích người dân tham gia phát triển kinh tế hộ, nhóm để tạo ra thu nhập ổn định; tạo liên kết giữa doanh nghiệp với người dân, phát triển vào các sản phẩm chủ lực có giá trị kinh tế của địa phương...

Tin tưởng rằng, với sự vào cuộc tích cực của cấp ủy, chính quyền địa phương và sự nỗ lực vươn lên của người dân, công cuộc giảm nghèo của Đồn Đạc sẽ sớm thành công.

Cao Quỳnh