Đưa tài nguyên nhân văn thành sản phẩm du lịch

Hơn mười năm qua kể từ khi thành lập, những hội viên Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh bằng tâm huyết của mình đã nỗ lực góp phần sưu tầm, bảo tồn văn hóa phi vật thể, từng bước biến tài nguyên nhân văn thành sản phẩm du lịch.

Quảng Ninh có 22 dân tộc, trong đó có 5 dân tộc thiểu số sống thành làng, bản gồm: Dao, Tày, Sán Dìu, Sán Chỉ và Hoa. Bản sắc văn hoá các dân tộc tỉnh Quảng Ninh thể hiện rất rõ trong các sinh hoạt cộng đồng, ngôn ngữ, lối sống, phong tục tập quán. Quảng Ninh cũng là một trong những tỉnh có cư dân từ nhiều nơi trong cả nước đến cư trú. Mỗi dân tộc, mỗi bộ phận dân cư đều có những nét văn hóa đặc trưng, từ đó tạo nên sự phong phú, đa dạng và rất độc đáo cho văn hóa dân gian Quảng Ninh.

Để góp phần thực hiện Nghị quyết Trung ương 5, khóa 8 của Đảng về “Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc”, Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh đã được UBND tỉnh quyết định thành lập ngày 25/3/2008. Qua 10 năm phát triển, hiện nay Hội có trên 320 hội viên ở 12 chi hội cơ sở ở các địa phương, 1 chi hội ở Trường Đại học Hạ Long.

Nghệ nhân ưu tú Đặng Thị Tự dạy hát nhà tơ, hát - múa cửa đình cho người dân xã Đầm Hà, huyện Đầm Hà.

Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh và các chi hội địa phương đã xây dựng và tri ân đội ngũ nghệ nhân nắm giữ và truyền dạy, biểu diễn văn hóa văn nghệ dân gian các dân tộc Quảng Ninh. Toàn tỉnh có 59 nghệ nhân dân gian Việt Nam, trong đó có 19 nghệ nhân ưu tú. Công tác truyền dạy cũng đạt được những kết quả tích cực. Hội đã mở 5 lớp truyền dạy những tri thức văn nghệ dân gian cho 149 người.

Hướng về việc khai thác các giá trị văn hóa phi vật thể ở cơ sở, Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh đã xây dựng được 28 câu lạc bộ văn nghệ dân gian tiêu biểu cho các loại hình văn hóa dân tộc ở địa phương. Các câu lạc bộ đều hoạt động hiệu quả, góp phần đưa văn nghệ dân gian vào trường học, đến gần hơn với giới trẻ và thu hút khách du lịch. Nhiều địa phương đã tận dụng và phát huy giá trị văn hóa dân tộc để thu hút khách du lịch đến địa phương mình. Bình Liêu đưa hát then đàn tính, hát soóng cọ của người Sán Chỉ phục vụ khách du lịch, tạo được việc làm và tăng thu nhập cho nhiều lao động tại chỗ. Hoành Bồ xây dựng được Khu Bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y và giới thiệu thổ cẩm, đặc sản rượu bâu đến với du khách. Theo ông Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh, đây là những người sẽ góp phần giới thiệu, quảng bá tài nguyên nhân văn và “giữ chân” khách du lịch bằng văn hóa.

Trong 10 năm qua, Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh đã thực hiện thành công 3 dự án trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể. Hội đã tập trung vào các loại hình như: Hát giao duyên, hát đối của người Kinh, người Dao, người Tày, người Sán Dìu, Sán Chỉ ở các địa phương; hát đúm ở Quảng Yên; hát then của người Tày; lễ hội cấp sắc; nghề may thêu trang phục dân tộc; ẩm thực dân gian vùng biển Quảng Ninh; v.v.. Hội đã sưu tầm, bảo tồn được trên 2.000 câu hát nhà tơ, hát cửa đình; phát hiện 7 nghệ nhân dân gian; tổ chức liên hoan hát cửa đình. Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh cùng với Sở Văn hóa - Thể thao đã có công xây dựng cơ sở để đưa hát nhà tơ, hát - múa cửa đình và nghi lễ then của người Tày trở thành Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Học sinh xã Tình Húc, huyện Bình Liêu được các nghệ nhân truyền dạy hát then, đàn tính.

Để góp phần thực hiện mục tiêu phát triển du lịch, Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh đã kết hợp chặt chẽ với Sở Văn hóa - Thể thao, Sở Du lịch và các địa phương giới thiệu, quảng bá về những giá trị văn hóa các dân tộc Quảng Ninh, thưởng thức các sản phẩm văn hóa dân gian từ các địa phương. Theo đó, nhiều lễ hội dân gian đã được phục dựng, như: Lễ hội tháng Ba của người Sán Chỉ, huyện Bình Liêu; Lễ hội cấp sắc của người Dao Thanh Phán, huyện Hoành Bồ; Lễ hội làng Bằng Cả của người Dao Thanh Y, huyện Hoành Bồ; Lễ hội Đại phan của người Sán Dìu ở huyện Vân Đồn; Lễ hội đình Lục Nà của các dân tộc huyện Bình Liêu... Trong đó, lễ hội Tiên công và lễ hội đền Cửa Ông đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Hiện nay, Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh đã được UBND tỉnh cho phép thành lập Trung tâm nghiên cứu, bảo tồn và giới thiệu sản phẩm văn hóa dân gian. Tuy nhiên, chưa có địa điểm để triển khai. “Trung tâm này nên chăng đặt vào một điểm đến nào đó tại TP Hạ Long, hằng tháng kết hợp tổ chức biểu diễn, giao lưu các câu lạc bộ biểu diễn các loại hình văn nghệ dân gian. Đây sẽ là sản phẩm du lịch đặc biệt và nên có ở một tỉnh sôi động như Quảng Ninh” - ông Nguyễn Quang Vinh kiến nghị.

Huỳnh Đăng[links()]