Xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh: Một năm nhìn lại

Năm 2017, Quảng Ninh thực hiện chủ đề công tác “Tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính; xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh” và đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo cán bộ, công chức, người lao động và nhân dân trong tỉnh.

[links()]

Theo đó, việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội trên địa bàn tỉnh đã có chuyển biến tích cực theo hướng tiết kiệm, trang trọng, lành mạnh và phát huy được bản sắc văn hóa vùng, miền. Kết quả này đã tác động tích cực, toàn diện đối với đời sống chính trị, kinh tế - xã hội của từng địa phương trong tỉnh. Hầu hết các địa phương, hộ gia đình đều thực hiện tốt các quy định về nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Phật tử hành lễ ở Yên Tử.

Các đám cưới được tổ chức tiết kiệm, phù hợp với phong tục, tập quán của địa phương. Âm nhạc không vượt quá độ ồn cho phép. Không có trường hợp nào sử dụng xe công phục vụ hoặc tham dự các hoạt động trong việc cưới. Hủ tục thách cưới cao ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã được loại bỏ.

Việc đăng ký và trao giấy đăng ký kết hôn tổ chức tại UBND xã, phường, thị trấn theo đúng luật. Hầu hết các đám cưới hiện nay chỉ tổ chức trong 1 ngày theo hướng giản tiện các nghi lễ; có nơi bỏ được thủ tục dạm ngõ. Việc tổ chức ăn uống linh đình, phô trương hình thức, mời khách nhiều có xu hướng giảm. Nhiều đám cưới đã được nhân dân chọn tổ chức ở nhà văn hóa thôn, khu, theo hình thức “đời sống mới”. Trang phục cô dâu, chú rể phù hợp với truyền thống dân tộc.

Một cô dâu người Dao Thanh Phán ở xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu, được mẹ sửa soạn giúp trước khi về nhà chồng.

Các đám tang tổ chức tiết kiệm, phù hợp với tập quán, truyền thống văn hóa dân tộc. Đặc biệt, việc rải tiền, vàng mã đã được hạn chế. Nhạc tang được cử hành đúng quy định, không kèn trống trước 6h sáng và quá 10h đêm, âm thanh không ảnh hưởng đến cộng đồng; không để thi hài quá 48 tiếng trong nhà và chôn cất tại nghĩa trang đã được quy hoạch. Các thôn, bản, khu phố đều thành lập Ban tổ chức tang lễ. Việc cúng 49 ngày, 100 ngày được tổ chức gọn nhẹ trong nội bộ gia đình, dòng tộc.

Hoành Bồ là một trong những địa phương thực hiện rất tốt việc này. Bà Nguyễn Thị Thanh, Phó Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Hoành Bồ, cho biết: Thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số cần sự vào cuộc của cộng đồng. Việc này cũng cần phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tiếng nói của họ rất có hiệu quả trong việc vận động cộng đồng làm theo. Nhờ đó, đồng bào dân tộc thiểu số ở Hoành Bồ tổ chức đám tang khá gọn nhẹ, đơn giản: Không rình rang, tế lễ, không rải vàng mã ra đường...

Đền Cửa Ông là một trong những điểm sáng trong công tác tổ chức, quản lý lễ hội.

Công tác quản lý và tổ chức lễ hội được quan tâm chỉ đạo chặt chẽ, có kế hoạch, kịch bản chi tiết, hài hoà cả phần lễ và phần hội, tôn vinh giá trị của các di tích, công đức của các bậc tiền nhân, phát huy giá trị văn hoá truyền thống. Các lễ hội được tổ chức theo đúng quy định, hạn chế việc thắp hương trong nội tự, vệ sinh môi trường sạch đẹp trong không gian lễ hội; an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy, trông giữ phương tiện và niêm yết giá dịch vụ đã được triển khai thực hiện tốt; không còn tình trạng đổi tiền lẻ hay gài tiền trên đồ thờ, trên tượng thờ, thả tiền xuống giếng; không có hoạt động mê tín dị đoan, không đánh bạc, không “chặt chém” du khách. Ngân sách được sử dụng trong tổ chức lễ hội từ nguồn xã hội hóa; hòm công đức đặt đúng quy định.

Các di tích gắn với hoạt động lễ hội không chỉ được các cấp, các ngành quan tâm tu bổ, tôn tạo mà còn được đông đảo nhân dân, các doanh nghiệp tham gia gìn giữ, bảo vệ. Năm 2017, kinh phí dành cho công tác trùng tu, tôn tạo, bảo vệ di tích là 410 tỷ đồng, trong đó nguồn kinh phí Nhà nước là 10 tỷ đồng, kinh phí xã hội hóa là 400 tỷ đồng. Một số lễ hội diễn ra quy củ, trang trọng về phần lễ, văn minh trong phần hội nhưng vẫn đảm bảo tính linh thiêng, truyền thống, như: Lễ hội đền Cửa Ông, lễ hội đình Trà Cổ, lễ hội Tiên Công, lễ hội đình Quan Lạn, v.v..

Về việc xây dựng môi trường văn hóa, ngành Văn hoá và ngành Công an đã phối hợp tổ chức các đợt kiểm tra góp phần ngăn chặn, đẩy lùi việc lưu hành văn hoá phẩm có nội dung độc hại. Công tác bảo vệ các di tích, kỳ quan thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long được tăng cường. Ý thức trách nhiệm và thực hiện nếp sống văn hóa, văn minh của nhân dân toàn tỉnh được nâng cao. Việc xây dựng nếp sống văn hóa ở các cơ quan, đơn vị, các thôn, bản, khu phố có sự chuyển biến tích cực. Phong trào xây dựng  “Làng, khu phố văn hóa”, “Xã đạt chuẩn văn hóa; phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị”, góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa xã hội trên địa bàn tỉnh.

Quy trình, thủ tục, chất lượng quy ước, hương ước phù hợp với tinh thần bảo vệ quyền con người, góp phần phát huy thuần phong mỹ tục, đề cao các chuẩn mực đạo đức truyền thống. Tính đến nay, toàn tỉnh có 1.347/1.567 số làng, khu phố đạt danh hiệu “Làng, khu phố văn hóa”; có 307.415/335.747 số hộ gia đình đạt tiêu chuẩn danh hiệu “Gia đình văn hóa”. Liên đoàn Lao động tỉnh đã chỉ đạo, hướng dẫn các cấp công đoàn trong tỉnh tổ chức các hoạt động xây dựng đời sống văn hóa, duy trì thường xuyên phong trào xây dựng “Cơ quan, đơn vị văn hóa”.

Người dân Cô Tô dọn rác, làm sạch bãi biển.

Việc giữ gìn vệ sinh môi trường trên địa bàn tỉnh đạt kết quả cao, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Các thôn, khu, làng, bản, tổ dân phố phát huy tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ nhau; thường xuyên quét dọn vệ sinh, thu gom rác thải về nơi xử lý tập trung theo quy định; tích cực tham gia “Ngày chủ nhật xanh”; tổ chức dọn dẹp hệ thống thoát nước, cải tạo các ao, hồ sinh thái, trồng cây xanh; xây dựng nhà ở, công trình vệ sinh, công trình công cộng phù hợp với bản sắc văn hóa truyền thống địa phương. Tiêu biểu như huyện Cô Tô, đã có 90% hộ gia đình được công nhận “Gia đình văn hóa”; 100% các gia đình có thành viên tham gia “Ngày chủ nhật xanh”; 100% các thôn, khu dân cư không có người dân lấn chiếm lòng đường, hè phố, đổ, tháo nước thải và vứt rác ra đường; 12/12 thôn, khu đăng ký xây dựng “Làng văn hóa”; “Khu dân cư văn hóa”...

Huỳnh Đăng

Ý kiến người trong cuộc:

Ông Hồ Anh Tuấn, Phó Phòng VH-TT huyện Vân Đồn: “Thực hiện văn minh lễ hội góp phần thu hút khách du lịch”

Huyện Vân Đồn đã tích cực, chủ động trong xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư, văn minh đô thị; từ đó nâng cao nhận thức của người dân trong sinh hoạt hằng ngày, hướng tới mục tiêu xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Trong suốt quá trình triển khai, các xã, thị trấn đã gắn công tác xây dựng đời sống văn hóa với việc thực hiện các nhiệm vụ chung của huyện.

Nhiều xã trên địa bàn huyện từng bước tìm cách khôi phục và phát triển các giá trị văn hoá truyền thống một thời tưởng như đã bị mai một, góp phần thúc đẩy du lịch, kinh tế, xã hội Vân Đồn ngày một phát triển. Thời gian qua, việc thực hiện xây dựng nếp sống văn hóa văn minh, hoạt động lễ hội trên địa bàn huyện Vân Đồn có chuyển biến rõ nét nhất. Các lễ hội: đình Quan Lạn, chùa Cái Bầu, đền Cặp Tiên, đều được tổ chức trang trọng, có quy củ, trật tự. Các di tích đã kiên quyết không tiếp nhận các hiện vật lạ, linh vật ngoại lai. Hoạt động lễ hội đã bảo tồn, phát huy và giới thiệu bản sắc văn hóa truyền thống, góp phần quảng bá du lịch, thu hút du khách đến với Vân Đồn nhiều hơn.

Chị Phùng Thị Ngọc Mai, khu 3, thị trấn Cô Tô, huyện Cô Tô: “Khơi dậy trách nhiệm của người dân trong xây dựng huyện đảo”

Tôi thấy những năm gần đây, diện mạo của huyện đảo Cô Tô quê hương tôi có nhiều đổi mới. Đường giao thông ở thị trấn Cô Tô và các xã đảo đều khang trang hơn, môi trường đô thị, nông thôn được đảm bảo tốt. Việc cưới, việc tang diễn ra có nề nếp, đúng thuần phong mỹ tục, không ồn ào. Các phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng diễn ra sôi nổi ở khắp các thôn, xóm, khu dân cư, tạo ra khí thế thi đua lao động sản xuất hăng say.

Tôi cho rằng muốn biến Cô Tô thành "đảo ngọc" thu hút khách du lịch thì cần khơi dậy ý thức trách nhiệm của mỗi công dân trên đảo. Mỗi người phải là một chủ thể giữ gìn nét đẹp văn hoá, chung tay bảo vệ môi trường, cùng xây dựng môi trường, đô thị biển đảo xanh và đẹp, đặc biệt là xây dựng hình ảnh con người Cô Tô thân thiện và mến khách.
 

Trung tá Sẻn Văn Năm, Chính trị viên phó Hải đội 2, Bộ đội Biên phòng Quảng Ninh: “Hiểu biết văn hóa để vận động nhân dân”

Tôi là người Sán Chỉ quê ở Bình Liêu, đã đóng quân ở nhiều đồn biên phòng vùng biên nên khá am hiểu đời sống văn hóa của bà con dân tộc thiểu số. Riêng văn hóa của người Sán Chỉ thì chúng tôi hiểu và ngấm từ khi còn nhỏ. Từ thực tiễn công tác của người lính quân hàm xanh, tôi nhận thấy đối với bộ đội biên phòng, muốn làm tốt công tác dân vận thì phải am hiểu văn hóa của cư dân nơi mình đóng quân. Ngay cả bây giờ, tôi muốn vận động bà con dân chài trên Vịnh Hạ Long thì cũng phải biết bà con sống, suy nghĩ thế nào, phong tục, tập quán ra sao.

Việc am hiểu văn hóa giúp chúng tôi dễ vận động bà con nhân dân từ bỏ tập tục lạc hậu, phát huy thuần phong mỹ tục, xây dựng nếp sống văn hóa văn minh ở làng bản.

Chị Dường Tài Múi, bản Sông Moóc B, xã Đồng Văn, huyện Bình Liêu: "Yêu và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình"

Tôi là người Dao Thanh Phán và rất yêu văn hóa dân tộc mình. Mẹ tôi dạy tôi thêu thùa ngay từ khi chúng tôi còn rất nhỏ. Mẹ luôn động viên chúng tôi mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình và cùng nhau từ bỏ những hủ tục. Chúng tôi thường xuyên tham gia hát dân ca Dao, nấu món ăn dân tộc, mặc trang phục dân tộc trong ngày lễ, giữ gìn thuần phong mỹ tục của người Dao Thanh Phán nói chung và con gái Dao nói riêng.

Bà con dân tộc Dao ở Bình Liêu hiện nay phần lớn đã có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa, xây dựng bản làng no ấm, môi trường nông thôn miền núi sạch sẽ hợp vệ sinh, đường sá khang trang sạch đẹp.

Bà Nông Thị Hang, bản Tát, xã Điền Xá, huyện Tiên Yên: “Vận động bà con xây dựng nếp sống văn minh từ những bài hát then”

Tôi nhận thấy lời ca trong bài hát Then có tính giáo dục, vận động, tuyên truyền rất lớn nên tỉ mỉ ghi chép cẩn thận, chỉnh sửa lời hát sao cho gọn gàng, dễ hiểu. Tôi cũng đã sưu tầm và đặt lời mới được vài chục bài then mới có nội dung ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước đổi mới, đoàn kết bà con dân tộc. Nhờ làm theo nội dung bài hát then bà con người Tày ở địa phương đã gắn bó với cộng đồng hơn, cùng nhau thi đua lao động sản xuất, xây dựng nông thôn mới, hiến đất làm đường, chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước; xây dựng bản làng văn hóa, gia đình ấm no hạnh phúc. Bản làng luôn đảm bảo an ninh trật tự, không có xích mích nội bộ, không có ai chửi bới, gây gổ với nhau; vệ sinh môi trường sạch sẽ, không nuôi nhốt gia súc dưới sàn nhà; từ bỏ những phong tục lạc hậu...

Phạm Học (Thực hiện)