GS.TS Tạ Hòa Phương: "Hãy xây dựng một công viên địa chất ở Bái Tử Long"

GS.TS Tạ Hòa Phương, Chủ nhiệm Bộ môn Địa chất lịch sử (Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội), Chủ tịch Hội Cổ sinh – Địa tầng Việt Nam, là người có nhiều công trình nghiên cứu về vùng biển Quảng Ninh, đặc biệt là Vịnh Hạ Long và Bái Tử Long. Nhân dịp GS.TS Tạ Hòa Phương có chuyến công tác đến Quảng Ninh, phóng viên Báo Quảng Ninh đã có cuộc trò chuyện với ông.
 

GS.TS Tạ Hòa Phương trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo Quảng Ninh. (Ảnh: Minh Đức)

- Thưa GS.TS Tạ Hòa Phương, chắc ông còn nhớ năm ngoái câu chuyện hòn Thiên Nga trên Vịnh Bái Tử Long bị trượt lở phần đầu. Từ góc nhìn của một nhà khoa học, ông lý giải gì về hiện tượng này?

+ Chuyện đầu hòn Thiên Nga bị trượt là hiện tượng tự nhiên bình thường. Đá vôi ở khu vực này cấu tạo đơn nghiêng, đảo đá ứng với phần cổ và đầu thiên nga lại có dạng tháp rất chênh vênh nên chỉ cần chấn động nhỏ, hoặc do thế năng tích luỹ đủ kết hợp mưa gió là sự trượt lở có thể xảy ra. Trong trường hợp này, phần đá cấu tạo nên "đầu thiên nga" đã trượt theo mặt lớp và lao xuống biển, rất có thể đã bị vỡ vụn, vì thế không dễ lấy lại để tái dựng. Đây là hiện tượng trượt tự nhiên, không liên quan tới chuyển động kiến tạo hay đứt gẫy địa chất nào cả...

- Vậy thì phải có những giải pháp công trình nào để chống trượt lở chứ, thưa ông?

+ Đã gọi là tai biến thiên nhiên thì khó có thể biết trước được. Tuy nhiên, với những đảo đá vôi chênh vênh có giá trị thẩm mỹ cao mà có nguy cơ trượt lở, nếu thấy cần thiết có thể đặt hàng tại các cơ sở nghiên cứu địa kỹ thuật, họ có thể đưa ra giải pháp công trình hiệu quả, chống nguy cơ trượt lở nhằm cứu di sản. Ví dụ Hòn Đũa là một thắng cảnh đẹp, là một tháp cao, chênh vênh và đã bị nghiêng tựa Tháp Piza (Italia), chân tháp lại bị ăn mòn thót nhỏ.

Theo GS.TS Tạ Hòa Phương, cần có những giải pháp để cứu những đảo đá chênh vênh như hòn Con Cóc, hòn Trống Mái không bị trượt lở như hòn Thiên Nga.

- Nghe nói, ông đang thực hiện một cuốn sách viết về địa chất Vịnh Hạ Long. Ông có thể chia sẻ về nội dung cuốn sách này?

+ Đúng vậy. Thực ra, về địa chất Vịnh Hạ Long đã có nhiều công trình nghiên cứu và in ấn rồi. Theo đặt hàng của Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, tôi đang hoàn thành bản thảo cuốn sách “Những giá trị địa chất - địa mạo Vịnh Hạ Long”. Trong sách này, tôi muốn nêu bật giá trị địa chất - địa mạo, là tiêu chí mà Vịnh Hạ Long đã được UNESCO vinh danh lần thứ 2 là Di sản thiên nhiên thế giới. Cuốn sách của tôi mang tính phổ biến khoa học, hướng đến đối tượng độc giả phổ thông, nhằm cung cấp cho họ hiểu biết về những giá trị địa chất - địa mạo nổi bật nhất của Vịnh Hạ Long. Trong sách sẽ có nhiều ảnh minh họa để bạn đọc có thể dễ dàng hiểu được các khái niệm khoa học về địa chất - địa mạo đối với vùng biển đảo đá vôi. Các ảnh minh họa phần lớn do tôi tự chụp và giới thiệu...

- Ông có thể nói rõ hơn một vài ví dụ cụ thể?

+ Ví dụ, tôi sẽ trình bày các kiểu hang động có trong vùng, từ hang dạng hàm ếch đến các hình loại hang luồn, hang nền và hang treo. Tôi cũng phân biệt đảo đá (hàm nghĩa đá vôi) với đảo đất (cấu tạo từ đá trầm tích lục nguyên, như cuội kết, cát kết, bột kết, phiến sét…). Ngay cả các thung lũng và phễu caxtơ phát triển trong vùng Vịnh cũng khác trên đất liền. Chúng bị ngập một phần trong nước biển, nên đã tạo thành các tùng và áng. Hệ sinh thái tùng - áng là nét đặc sắc của Vịnh Hạ Long và các vùng kế cận, trong đó có thể xuất hiện nhiều loài sinh vật đặc hữu mà không nơi nào có được…

- Thưa ông, vùng biển Cát Bà cũng có kiểu cấu tạo địa chất như vậy?

+ Về cơ bản, nền địa chất quần đảo Cát Bà và Vịnh Hạ Long làm thành một thể tương đối thống nhất, có nhiều nét tương đồng về lịch sử phát triển địa chất, về đá và hóa thạch. Hiện nay, cũng đang có dự án mở rộng Di sản thiên nhiên thế giới bao trùm sang cả quần thể Cát Bà, tôi cho điều ấy là hợp lý…
 

GS.TS Tạ Hòa Phương cùng đồng nghiệp trong một số chuyến khảo sát trên Vịnh Hạ Long.

- Đối với Vịnh Bái Tử Long, nhất là khu vực Vân Đồn, việc khai thác kinh tế biển có ảnh hưởng gì đến cấu tạo địa chất của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long không, thưa ông?

+ Diện tích Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là khái niệm Hạ Long mở rộng, bao gồm Vịnh Hạ Long và một phần các đảo đá vôi của vịnh Bái Tử Long. Nhưng trong phạm vi vịnh Bái tử Long còn có nhiều đảo đất rộng lớn, như Cống Đông, Cống Tây, Ngọc Vừng, Quan Lạn… Vì thế, khai thác kinh tế biển đảo trên các đảo đất của Vịnh Bái Tử Long là việc bình thường, không ảnh hưởng gì đáng kể đối với Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long. Theo tôi, vùng Bái Tử Long hoàn toàn có thể xây dựng thành một công viên địa chất rất đẹp, nơi vừa có thể khai thác kinh tế biển đảo, vừa phát triển du lịch hiệu quả. Đối với công viên địa chất, ngoài giá trị đa dạng địa chất - địa mạo, thẩm mỹ, còn có các giá trị về đa dạng sinh học, văn hóa, khảo cổ, giáo dục. Các giá trị đó được khuyến khích khai thác phục vụ phát triển du lịch theo hướng bền vững.

- Cảm ơn Giáo sư về cuộc trò chuyện này!
 

GS.TS Tạ Hòa Phương đề xuất xây dựng công viên địa chất ở Bái Tử Long.

Phạm Học (Thực hiện)

[links()]