Bất cập trong xử lý vi phạm pháp luật về đê điều

Tỉnh Quảng Ninh có 397,597km đê, bao gồm đê cấp III, IV, V. Trong đó, đê cấp III (đê Hà Nam, TX Quảng Yên) dài 33,67km, còn lại 131 tuyến đê cấp IV, V với tổng chiều dài trên 363km. Những năm gần đây, trên địa bàn tỉnh không xảy ra các vi phạm nghiêm trọng liên quan tới đê điều, tuy nhiên, bất cập giữa thực tế với các quy định luật cũng gây không ít khó khăn cho cơ quan chức năng trong quá trình xử lý.

Để nâng cao nhận thức của người dân về pháp luật đê điều, hạn chế mức tối đa các hành vi vi phạm, trong những năm qua, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã phát hàng nghìn tờ rơi phổ biến, tuyên truyền pháp luật về đê điều, kiến thức phòng chống thiên tai tới nhân dân các địa phương; bồi dưỡng, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn cho lực lượng quản lý đê...

Cụm dân cư khu 7, phường Nam Hòa, TX Quảng Yên có khoảng 300 hộ dân sinh sống bám sát tuyến đê Hà Nam.

Trong khi Luật Đê điều năm 2006 đang được xây dựng, tỉnh đã chủ động ban hành các văn bản hướng dẫn công tác quản lý, bảo vệ và sử dụng đê điều trên địa bàn. Cụ thể, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 2629/2005/QĐ-UBND về việc phân cấp quản lý bảo vệ, tu bổ đê điều trên địa bàn tỉnh. Các tuyến đê được phân cấp, phân loại, phân công nhiệm vụ cụ thể. Theo đó đê cấp III do UBND tỉnh quản lý, đê cấp IV và cấp V do UBND cấp huyện quản lý. Lực lượng quản lý đê cũng được phân cấp rõ, đối với đê cấp III (đê Hà Nam) do Hạt Quản lý đê (thuộc Chi cục Thủy lợi) trực tiếp quản lý; đối với đê cấp IV, V do lực lượng quản lý đê nhân dân quản lý.

Lực lượng quản lý đê nhân dân được thành lập tại tất cả các địa phương có đê trên địa bàn tỉnh (trừ Bình Liêu, Ba Chẽ) theo Quyết định số 1500/2006/QĐ-UBND của UBND tỉnh. Cơ cấu lực lượng này do UBND cấp huyện quyết định thành lập và chịu sự quản lý trực tiếp của UBND cấp xã. Lực lượng quản lý đê nhân dân đa phần thành viên của tổ quản lý là người dân địa phương sinh sống ngay sát tuyến đê nên việc chủ động phát hiện các vi phạm, các sự cố đều thuận lợi, mỗi khi có thiên tai xảy ra thì đây cũng là lực lượng thường trực sẵn sàng xử lý tại địa bàn thôn, xã.

Ông Đoàn Mạnh Phương, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, Sở NN&PTNT, cho biết: “Nếu như khoảng 20 năm trước đây, trên địa bàn tỉnh đã từng xảy ra vi phạm mang tính chất nghiêm trọng ảnh hưởng lớn đến kết cấu của tuyến đê, như: Phá rừng chắn sóng để đắp đầm nuôi thủy sản; hút cát ven chân đê; đào cắt đê... thì những năm gần đây không còn các vi phạm nghiêm trọng như trên. Hiện nay, các quy định pháp luật về bảo vệ đê điều được hoàn thiện, chế tài xử lý nghiêm cùng với sự vào cuộc của chính quyền các cấp trong công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân đã góp phần hạn chế những vi phạm”.

Từ năm 2011 đến tháng 11/2017, toàn tỉnh có trên 180 vụ vi phạm pháp luật về đê điều, với các hành vi chủ yếu như: Cải tạo nhà; xây dựng tường, cổng, công trình phụ; dựng lều quán; cải tạo ao trong hành lang bảo vệ đê; chất vật liệu lên cơ đê... Vị trí vi phạm đều nằm trong các khu tập trung đông dân cư được hình thành lâu đời; các công trình xây dựng, cải tạo đa số nằm trên nền công trình cũ (đặc biệt thường xảy ra đối với tuyến đê Hà Nam, TX Quảng Yên). Các vụ vi phạm đã được lập biên bản xử lý kịp thời. Tuy nhiên, đa số các vụ vi phạm trên lại chưa được xử lý triệt để, một số vụ chỉ dừng lại ở mức xử phạt hành chính. Trong số trên 180 vụ vi phạm, đến nay vẫn còn tồn đọng trên 80 vụ.

Trồng rừng bổ sung thuộc dự án “Gây bồi tạo bãi và trồng cây ngập mặn bảo vệ đê thôn 1, xã Hải Đông, TP Móng Cái". Ảnh: Hoàng Nga

Đơn cử như tuyến đê Hà Nam, TX Quảng Yên, có 3 điểm dân cư bám sát tuyến đê (khu vực Cầu Chanh, khu Cống Mương, khu K10) với gần 600 hộ dân đã sinh sống lâu đời; tổ tiên của các hộ dân cũng là người góp phần bồi đắp đê, cùng tồn tại với đê. Khi thực hiện Luật Đê điều, mở rộng hành lang bảo vệ đê đã xảy ra tình trạng đê lấn nhà, dẫn đến ngôi nhà tồn tại từ lâu trở thành công trình vi phạm. Việc xây dựng, cải tạo nhà (trên nền cũ) nghiễm nhiên cũng trở thành vi phạm.

Ông Đoàn Mạnh Phương cho biết thêm: Từ năm 1997 đến nay, diện tích mặt đê tăng 2,5 lần. Các hộ dân ở trước khi có luật, nên khi có những vi phạm liên quan đến việc cải tạo công trình nhà ở (đa phần trên nền cũ). Cũng đã từng có ý kiến về việc di dân nhưng liền bị dập tắt bởi không khả thi. Với gần 600 hộ dân thì bài toán về quỹ đất, về nguồn lực tài chính để di dời cũng như sinh kế cho các hộ dân khó có thể thực hiện. Để hạn chế các vi phạm, Hạt Quản lý đê cũng đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân, đồng thời trong công tác quản lý chặt chẽ, không để các điểm dân cư “phình” thêm.

Ngoài ra, do đặc điểm tự nhiên, các tuyến đê trên địa bàn đa phần có chiều dài ngắn, đi qua nhiều đơn vị hành chính nhưng nằm xa khu dân cư nên gây khó khăn trong công tác tuần tra, canh gác. Nhiều thành viên của lực lượng quản lý đê nhân dân tuổi cao, trình độ không đồng đều nên việc tiếp thu các kiến thức pháp luật liên quan, kiến thức cơ bản về đê điều còn hạn chế, dẫn tới hiệu quả công tác chưa cao. Đa phần thành viên của tổ quản lý là người dân địa phương sinh sống ngay sát tuyến đê, việc sinh sống tại cộng đồng dân cư ven đê cũng xuất hiện tình trạng nể nang, không kiên quyết trong xử lý vi phạm. “Bên cạnh việc tăng cường tuần tra, canh gác, xử lý nghiêm các vi phạm, phối hợp đồng bộ giữa cơ quan chức năng trong quản lý cụm cư dân sinh sống sát đê, các địa phương cũng cần tinh gọn lại lực lượng quản lý đê nhân dân để nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần đảm bảo an toàn các tuyến đê trên địa bàn”, ông Đoàn Mạnh Phương nhấn mạnh.

Thanh Hoa