Sức sống mới của di sản văn hoá

Quảng Ninh có số lượng di tích xếp vào diện “khủng” của cả nước, với hơn 600 di tích các loại, trong đó có 137 di tích xếp hạng cấp tỉnh, cấp quốc gia, quốc gia đặc biệt. Thế nhưng trước đây, các di tích cứ xếp hàng dài chờ kinh phí tu bổ, chống xuống cấp. Bởi lẽ, khi ấy việc tu bổ, chống xuống cấp các di tích từ cấp quốc gia trở lên chủ yếu trông chờ vào nguồn kinh phí hàng năm rót từ chương trình mục tiêu quốc gia về văn hoá của trung ương, các di tích còn lại chờ vốn ngân sách tỉnh.

Với nguồn kinh phí cấp nhỏ giọt nên số lượng di tích được đầu tư hạn chế, chủ yếu là trùng tu nhỏ, tu sửa chống xuống cấp, thời gian tu bổ, tôn tạo kéo dài. Vì vậy, có thời điểm Quảng Ninh còn bị chê khéo khi có những điểm thu hút cả triệu du khách hàng năm nhưng vẫn “xin” tiền Trung ương để tu bổ di tích.

Vàng son trở lại

Đền Cửa Ông được đầu tư khang trang từ nguồn công đức của du khách, nhân dân những năm qua.

Khoảng 5, 6 năm trở lại đây, chủ trương xã hội hoá tu bổ, tôn tạo di sản văn hoá đã nhận được sự vào cuộc mạnh mẽ của các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân, khơi dậy sinh khí mới cho các di tích. Từ đây, hàng loạt di tích đã được đầu tư với quy mô lớn, kinh phí lên tới cả nghìn tỷ đồng. Tiêu biểu có thể kể đến Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử, chùa Ba Vàng (TP Uông Bí), Thiền viện Trúc Lâm Giác Tâm (Vân Đồn) từ quy mô nhỏ bé đã trở thành những quần thể kiến trúc lớn sau đầu tư. Rồi hệ thống đền, chùa, miếu ở khắp các địa phương trong toàn tỉnh, như: Chùa Đông Phúc, Cảnh Huống, Phúc Nghiêm, Ngoạ Vân, Quỳnh Lâm, đền Thái, chùa Trung Tiết (Đông Triều); chùa Một Mái, hệ thống vườn tháp, ao Mắt Rồng, tượng Trần Nhân Tông tại Khu di tích - danh thắng Yên Tử, quần thể chùa - đền Hang Son (TP Uông Bí); chùa Đống Phúc, Hưng Học, Giữa Đồng (TX Quảng Yên); đền thờ tiến sĩ Vũ Phi Hổ (Hoành Bồ); đền Vũng Đục, Cửa Ông (TP Cẩm Phả); chùa Linh Quang (Tiên Yên); chùa Cô Tô; chùa Hải Hà (huyện Hải Hà); chùa Vạn Ninh, đền - chùa Xã Tắc, chùa Linh Sơn, Xuân Lan, Nam Thọ (TP Móng Cái)...

Nhìn qua danh sách kể trên sẽ thấy, số di tích được đầu tư tu bổ không chỉ nằm trong danh mục, mà cả hệ thống di tích được xếp hạng các cấp, thậm chí xếp hạng quốc gia đặc biệt thuộc quần thể các khu di tích lịch sử - danh thắng Yên Tử tại Uông Bí, nhà Trần tại Đông Triều và Bạch Đằng tại Quảng Yên. Các di tích cũng phân bố rải rác từ vùng đô thị cho tới nông thôn, từ đồng bằng tới vùng miền núi, biên giới, hải đảo... Nhưng có một điểm chung là các di sản văn hoá do tiền nhân để lại đã được trùng tu từ nguồn vốn xã hội hoá, khắc phục tình trạng xuống cấp, hư hỏng, phế tích, mang lại diện mạo khang trang, sự bền vững cho các kiến trúc trước sự bào mòn khắc nghiệt của mưa nắng thời gian.

Không chỉ tôn tạo di tích gốc, cơ sở hạ tầng kỹ thuật về giao thông, dịch vụ... cũng được đầu tư rất lớn từ nguồn vốn xã hội hoá, trong đó phải kể đến sự vào cuộc mạnh mẽ của các doanh nghiệp với nhiều cách thức khác nhau. Ở khu di tích nhà Trần, các doanh nghiệp chung tay san gạt mở rộng, lắp dựng cống rồi bê tông hoá tuyến đường bộ vào Ngoạ Vân. Sau này, Tập đoàn Hoàng Hà còn đầu tư cổng vào khu di tích rất hoành tráng, doanh nghiệp Cáp treo Tâm Đức thuộc ngành Than đầu tư hệ thống cáp treo lên Ngoạ Vân và nhiều hạng mục phụ trợ khác phục vụ du khách. Ở Yên Tử, Công ty CP Phát triển Tùng Lâm đã sớm đầu tư hệ thống cáp treo lên Hoa Yên, An Kỳ Sinh, quy hoạch lại hệ thống dịch vụ dọc tuyến đường hành hương, đầu tư xây dựng nội viện tại chùa Hoa Yên, di chuyển các bến xe ra xa vùng lõi di tích và gần đây đang xây dựng khu trung tâm lễ hội tại khu vực Bến xe Giải Oan với hàng loạt các hạng mục. Các di tích khác cũng vậy, trước hết là hệ thống giao thông dẫn vào di tích đều được đầu tư cải tạo, nâng cấp gắn với tu bổ, tôn tạo di tích, tạo thuận lợi cho khách hành hương đến với di tích.

Sức hút du lịch di sản

Vàng son trở lại với các di sản văn hoá đã góp phần quan trọng “hút” lượng khách bốn phương về tham quan, chiêm bái, thúc đẩy sự phát triển của du lịch văn hoá tâm linh trên địa bàn. Các khu di tích quốc gia đặc biệt của tỉnh có những khởi sắc đáng kể. Yên Tử những năm gần đây đón trung bình khoảng 2 triệu lượt khách/năm. Khu di tích nhà Trần từ chỗ gần như bị lãng quên, thưa vắng khách qua lại, vài năm trở lại đây ngày càng được du khách biết đến nhiều hơn, dòng người đổ về các điểm di tích vào mùa hội xuân đông hơn hẳn, lên tới hàng chục vạn khách... Đặc biệt, không chỉ thu hút dòng khách nội ở khắp các tỉnh, thành trong cả nước, khách nước ngoài thông qua các tour du lịch cũng đến với di tích nhiều hơn, không chỉ đến vào mùa xuân, mà cả 4 mùa trong năm, khắc phục tính “mùa vụ” thường thấy của các điểm du lịch văn hoá tâm linh.

Các điểm di tích khác cũng trở thành điểm đến của du khách gần xa, không chỉ dâng hương, mà còn tham quan, vãn cảnh, như: Đền Cửa Ông, chùa Ba Vàng, Thiền viện Trúc Lâm Giác Tâm... Từ đây, nhiều địa phương trong chiến lược phát triển du lịch của mình đã lập hồ sơ, đưa các di tích trở thành các điểm du lịch, nằm trong các tuyến du lịch của địa phương. Du lịch văn hoá tâm linh trở thành một trong những loại hình du lịch quan trọng, được nhiều địa phương ưu tiên cho đầu tư phát triển, như Đông Triều, Quảng Yên, Uông Bí... Nguồn thu trực tiếp và gián tiếp từ các di sản được đầu tư trở lại cho di sản, đóng góp không nhỏ trong nâng cao đời sống dân sinh và sự phát triển chung của các địa phương.

Phan Hằng

[links()]