Phó giám đốc Sở Thông tin - Truyền thông Đinh Sĩ Nguyên: "Sử dụng mạng xã hội theo hướng tích cực sẽ đem lại rất nhiều lợi ích"

Trước sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của công nghệ thông tin (CNTT), mạng xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh những mặt lợi đưa lại, việc lạm dụng mạng xã hội như facebook đã đưa đến nhiều hệ luỵ khôn lường. Vì thế, bảo vệ người dùng, vấn đề an ninh thông tin, an ninh mạng ngày càng đặt ra bức thiết. Xung quanh vấn đề này, phóng viên Báo Quảng Ninh đã có cuộc trao đổi với ông Đinh Sĩ Nguyên, Phó Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh, người được vinh danh trong lễ trao tặng Giải thưởng Lãnh đạo công nghệ thông tin & an toàn thông tin tiêu biểu Đông Nam Á năm 2016 do Tập đoàn Dữ liệu quốc tế (IDG) phối hợp với Câu lạc bộ CEO&CIO bình xét. Đây là giải thưởng nhằm vinh doanh những cá nhân tiêu biểu, người có trách nhiệm về quản trị công nghệ thông tin và an ninh thông tin.

- Hiện nay, mạng xã hội trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội. Theo ông, sự phát triển này đưa lại những lợi ích và cả những mặt trái như thế nào?

+ Chúng ta đều biết vai trò của CNTT ngày càng được khẳng định rõ nét và được ứng dụng rộng rãi trong tất cả các ngành, lĩnh vực. Sự phát triển của CNTT đem lại lợi ích to lớn trong cuộc sống, như: Các hệ thống quản lý, giám sát trong các cơ quan nhà nước, các doanh nghiệp, máy móc thay thế, giải phóng sức lao động của con người, phát triển kinh tế tri thức, xã hội thông tin, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Mạng xã hội là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển đó. Đây là môi trường  trao đổi thông tin thuận lợi, đáp ứng các nhu cầu giao tiếp xã hội, kinh doanh hay bày tỏ cảm xúc, quan điểm cá nhân...

Bên cạnh những lợi ích to lớn, các mạng xã hội cũng bị lạm dụng. Thay vì tham gia trực tiếp vào các hoạt động hay các mối quan hệ giao tiếp thì người dùng ngồi hàng giờ trước màn hình, giao tiếp thế giới bên ngoài thông qua thế giới ảo. Nhiều hoạt động hàng ngày sẽ bị thay thế hoàn toàn bằng các giao dịch trực tuyến qua mạng xã hội, như: Kết bạn, giao lưu, kinh doanh, giải quyết công việc, giải trí... Điều đó làm thay đổi toàn diện thói quen, hành động tự nhiên của con người và ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý và hành vi đạo đức của người dùng.

- Vậy vấn đề an ninh mạng, an ninh thông tin đối với môi trường mạng xã hội vốn đang phát triển mạnh mẽ gần đây với sự ra đời của facebook, youtube, instagram, tumblr, twitter,  linkedIn... thì sao?

+ Do tính chất đặc thù, mạng xã hội hiện nay đã trở thành không gian lý tưởng cho các thế lực thù địch và đối tượng xấu lợi dụng để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật. Nhiều hoạt động lừa đảo quấy rối người dùng. Mỗi tháng có hàng nghìn trang facebook giả mạo được lập nhằm đánh cắp tài khoản người dùng để sau đó dùng phát tán mã độc hoặc lừa đảo... Thông tin trên mạng xã hội được cập nhật với tốc độ rất nhanh, số lượng rất lớn, phạm vi lan truyền vô cùng rộng, không giới hạn. Chính vì thế, việc mất an toàn thông tin, lộ, lọt hoặc lan truyền thông tin xấu có thể diễn ra rất nhanh, rất nguy hiểm. Hiện một số tổ chức, doanh nghiệp cũng đã mạnh dạn áp dụng các giải pháp kỹ thuật, các công cụ phần mềm để tìm kiếm, “lắng nghe” thông tin trên mạng xã hội để kịp thời có các biện pháp giải đáp, khắc phục, đính chính và định hướng thông tin phù hợp.

- Nếu không có biện pháp tốt, người dùng mạng xã hội sẽ đối diện với nhiều nguy cơ, hiểm nguy từ môi trường này. Làm sao để đảm bảo an toàn thông tin, an ninh mạng xã hội?

+ Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ tham mưu cho tỉnh triển khai các giải pháp ứng dụng CNTT trong việc theo dõi, nắm bắt kịp thời thông tin trên mạng xã hội. Bên cạnh đó là các giải pháp tuyên truyền nâng cao nhận thức, ban hành các cơ chế, chính sách để kiểm soát thông tin, kiểm tra, giám sát thường xuyên thông tin trên môi trường mạng.

Về mặt kỹ thuật, theo tôi có một số giải pháp mà các cơ quan, đơn vị, cá nhân cần quan tâm và có thể triển khai ngay. Cụ thể, đối với cơ quan, tổ chức là: Thường xuyên, định kỳ thực hiện kiểm tra, đánh giá, quản lý rủi ro về an toàn thông tin (ATTT), phát hiện những nguy cơ, lỗ hổng, mã độc tiềm ẩn sẵn trong hệ thống mạng của mình; xây dựng các tình huống giả định và có phương án sẵn sàng xử lý khi xảy ra sự cố; áp dụng các biện pháp bảo đảm ATTT theo quy định hoặc theo các tiêu chuẩn trong nước và quốc tế. Đối với các cán bộ, nhân viên cơ quan, tổ chức cần tuân thủ các quy định trong việc sử dụng mạng internet, sử dụng tài khoản email được cơ quan cấp để phục vụ công việc. Trong trường hợp có đính kèm các tài liệu quan trọng gửi qua email phải đặt mật khẩu để đảm bảo an toàn.

Hội nghị phổ biến về tăng cường sử dụng chữ ký số trong trao đổi văn bản điện tử do Sở TT-TT tổ chức ở TP Cẩm Phả năm 2016. Ảnh: Sở TT-TT

- Còn đối với các tài khoản cá nhân thì sao? Người dùng cần xử lý, trang bị những kỹ năng gì bởi họ dễ “mắc bẫy” dẫn đến việc bị mất thông tin, lừa đảo?

+ Khi sử dụng internet, trên môi trường mạng xã hội, tài khoản email cần cảnh giác với các đường link lạ, các file đính kèm không tin cậy, không truy cập hay kích hoạt để tránh dẫn đến mất tài khoản cá nhân hay nhiễm mã độc. Chính vì thế, cần thận trọng, tỉnh táo, “phòng tốt hơn chống”. Đối với tài khoản cá nhân, người dùng facebook (tạm gọi là các facebooker), cần thay đổi nhận thức khi khai thác sử dụng từ các thiết bị di động, hệ thống CNTT (mạng xã hội, email, báo điện tử...). Người dùng nên cảnh giác trước các hình thức lừa đảo, không cung cấp các thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, facebook... Người dùng cần thường xuyên thay đổi mật khẩu trên các thiết bị hay sản phẩm mạng, mật khẩu cá nhân khi truy cập sử dụng các dịch vụ từ internet, đảm bảo độ phức tạp, an toàn của mật khẩu, kết hợp sử dụng các biện pháp mã hoá dữ liệu, mã hoá thông tin cá nhân để tránh bị đánh cắp, theo dõi.

- Mạng xã hội đã trở thành “người đồng hành” không thể thiếu, thậm chí gây “nghiện” cho nhiều người. Thói quen này có ảnh hưởng như thế nào tới vấn đề an ninh thông tin, an ninh mạng? 

+ Hiện một số người dùng, đặc biệt là một bộ phận giới trẻ có thói quen vào mạng xã hội liên tục, với cường độ cao, rơi vào trạng thái “nghiện” mạng xã hội và hình thành lối “sống ảo”, quên mất các việc khác như học tập, công việc, gia đình, các mối quan hệ xã hội... Khoảng thời gian thư giãn, nghỉ ngơi, giải trí sau mỗi giờ làm việc, học hành thường dành để lướt các trang mạng xã hội, đẩy các mối quan hệ của bản thân với bạn bè gia đình trở nên xa cách, thờ ơ, lạnh nhạt và xa lánh xã hội.

Bên cạnh đó, người dùng thường xuyên đăng các thông tin cá nhân lên môi trường mạng, cập nhật hoạt động hàng ngày của mình, như vị trí, địa điểm, hình ảnh, thói quen, cảm xúc, các mối quan hệ, tình hình công việc... Tất cả các thông tin này đều có thể bị kẻ xấu lợi dụng phục vụ cho các mục đích không tốt, đem lại nhiều bất lợi cho người sử dụng. Thực tế, khai thác thói quen này, đã xảy ra nhiều trường hợp sử dụng thông tin hình ảnh cá nhân để giả mạo, bôi nhọ hoặc theo dõi để đánh cắp tài sản...

- Hiện nhiều cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp trong tỉnh sử dụng mạng xã hội như một công cụ thông tin, giao tiếp đắc lực. Ông có thể tư vấn hoặc khuyến cáo gì?'

+ Hiện nay, tỉnh Quảng Ninh đang sử dụng hệ thống mạng xã hội (facebook) như là một công cụ để đánh giá, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Đây là một công cụ hỗ trợ tối đa trong việc đưa thông tin đến các doanh nghiệp, người dân và khuyến khích các doanh nghiệp, người dân có các thông tin phản hồi nhằm cải thiện môi trường kinh doanh đầu tư, kinh doanh trên địa bàn tỉnh. Việc sử dụng mạng xã hội theo hướng tích cực sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho tất cả các bên. Vì thế chúng ta cần tận dụng thế mạnh của mạng xã hội, nhưng cũng đồng thời phải cảnh giác và kiểm soát thông tin chặt chẽ để giảm thiểu được các rủi ro về an toàn thông tin.

- Về mặt kỹ thuật, thời gian tới các cơ quan quản lý có giải pháp gì để đảm bảo vấn đề quản trị và an ninh mạng, an ninh thông tin?

+ Một hoạt động thường niên của UBND tỉnh từ năm 2014 đến nay là tổ chức diễn tập ATTT, ứng cứu sự cố mạng máy tính cho các cơ quan, đơn vị doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Buổi diễn tập mô phỏng các kịch bản tấn công an ninh mạng với tình huống giả định từ các lộ lọt thông tin mà tin tặc sẽ lợi dụng, tấn công qua mạng xã hội để phục vụ cho các mục đích xấu, như lấy trộm tiền từ tài khoản ngân hàng... Qua diễn tập đã góp phần nâng cao nhận thức, cảnh báo cho người dùng về các nguy cơ hiện hữu về mất an toàn thông tin qua mạng xã hội. Bên cạnh đó, chúng tôi đang tiếp tục xây dựng kế hoạch và đào tạo nguồn nhân lực an toàn thông tin, tăng cường cả về số lượng cũng như chất lượng. Các biện pháp về an toàn thông tin cho mạng xã hội cũng được nghiên cứu để bổ sung vào kế hoạch chung về an toàn thông tin hàng năm của tỉnh.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

Tạ Quân (Thực hiện)