Mưu sinh trên những chuyến tàu

Tuyến đường sắt Yên Viên - Hạ Long chạy qua 20 nhà ga lớn, nhỏ thuộc 5 tỉnh, thành: Hà Nội, Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Quảng Ninh, có chiều dài hơn 165km. Không giống như các chuyến tàu khác, tuyến Yên Viên - Hạ Long chỉ chạy 2 chuyến/ngày (lượt đi và về).

Nhiều người đi tàu đã ví đây là một trong những tuyến tàu sắt chạy chậm nhất thế giới (tính cả lượt đi và về mất hơn 15 tiếng đồng hồ). Thế nhưng, nhiều năm nay, đoàn tàu chậm chạp ấy đã cõng trên mình “sứ mệnh” phục vụ mưu sinh của những người chạy chợ “di động” trên tàu...

Lái tàu Nguyễn Anh Hoàng điều khiển tàu sắt số hiệu 51502 chạy qua phường Đại Yên (TP Hạ Long).

ĐOÀN TÀU ĐẶC BIỆT
Cơn mưa rả rích xoa dịu đi phần nào cái nắng gay gắt đầu giờ chiều một ngày giữa tháng 6 cũng là lúc đoàn tàu mang số hiệu 51502 xuất phát từ ga Hạ Long lên ga Yên Viên (Hà Nội) sắp sửa khởi hành. Trên toa lái chính nhìn xuống dưới nhà ga một số hành khách và những người chạy chợ vẫn đang vội vã xếp hành lý, hàng hoá lên khoang để kịp giờ tàu lăn bánh. Đúng 13 giờ 45 phút, sau hồi còi kéo vang, 5 toa tàu đã rời nhà ga Hạ Long.

Tàu sắt số hiệu 51502 có lịch trình vào lúc 4 giờ 55 phút từ ga Yên Viên xuống Hạ Long (12 giờ 12 phút). Chuyến về rời ga từ 13 giờ 45 phút với lộ trình ngược lại đến ga Yên Viên (21 giờ 15 phút). Thời gian di chuyển từ Yên Viên xuống Hạ Long mất 7 tiếng 37 phút/chuyến. Xuyên suốt quãng đường dài hơn 165km, đoàn tàu sẽ ghé qua 20 nhà ga đón, trả khách và hàng hoá. Riêng đoạn chạy qua tỉnh Quảng Ninh có chiều dài khoảng 60km với 7 nhà ga chính (Hạ Long - Yên Cư - Bàn Cờ - Uông Bí - Yên Dưỡng - Mạo Khê - Đông Triều). Duy nhất tại ga Mạo Khê (Đông Triều) và ga Kép (Bắc Giang) tàu sẽ dừng nghỉ 30 phút để giao ban đổi lái và chuyển đường ray. Còn lại 18 nhà ga khác tàu chỉ dừng đỗ 3-5 phút đón, trả hàng (tuỳ thuộc vào lượng hàng hoá và khách hàng lên xuống). Trên tàu thường có 7-10 nhân viên phục vụ ở các toa. Riêng khoang máy chính tách biệt chỉ có 2 người (1 lái chính và 1 phụ) làm bạn “tri ân” dọc đường. Đây là chuyến tàu chở hỗn hợp, vì vậy ngoài những toa chỉ dành riêng cho khách còn có các toa chuyên chở gà, lợn, rau, củ, quả...

Tàu chạy được một quãng đến Km96 gần ga Yên Cư, phụ lái ngồi cạnh tôi bất ngờ thốt lên: “Phía trước đường ray đang có đàn bò đứng ngáng đoàn tàu”. Ngay lập tức, anh Nguyễn Anh Hoàng, lái tàu chính có thâm niên 5 năm chuyên đi tuyến đường này nói giọng bình thản như trấn an: “Nhà báo cứ yên tâm ngồi đó, những việc như thế này tôi có kinh nghiệm xử lý nhiều lần rồi... Vừa nói anh gạt nhanh tay phanh hãm cho đoàn tàu đi chậm lại (tốc độ 10km/h)”.

Tàu sắt 51502 cập ga Mạo Khê (TX Đông Triều) để trả hành khách và hàng hoá.

“Đàn bò vừa rồi chỉ là một trong số rất nhiều trường hợp bất ngờ thường xuyên đe doạ đến an toàn cho đoàn tàu. Mặc dù tuyến đường sắt này chuyên chở hàng hoá nhưng việc đảm bảo an toàn cho cả đoàn tàu thuộc về những người cầm lái. Vì vậy, người lái tàu phải thuộc cung đường, quy định tốc độ; mặt cắt dọc tuyến đường cong - cua, lên - xuống và nhớ được biển đò (giờ tàu chạy)...” - anh Hoàng cho hay.
Đoàn tàu lăn bánh đi qua 5 nhà ga, đúng 15 giờ 38 phút ghé vào ga Mạo Khê (TX Đông Triều) nghỉ 30 phút để đón, trả hàng, hành khách và giao ban đổi lái tàu chính, phụ khác để tiếp tục cuộc hành trình. Anh Lưu Bình Trịnh, lái tàu chính vừa thay ca anh Hoàng tâm sự: “Hơn 6 năm làm bạn với tuyến đường sắt Yên Viên - Hạ Long, tôi thấy mọi thứ đã thay đổi rất nhiều nhưng duy nhất chỉ có con tàu, lịch trình và tốc độ của nó vẫn giữ nguyên như vậy. Trước đây, khách đi tàu đông vui lắm. Các nhà ga đều nhộn nhịp người lên xuống. Giờ tàu chậm phục vụ bà con chạy chợ mưu sinh là chính chứ đón được khách vãng lai đi lại rất ít. Buồn nhất là quãng đường từ ga Kép lên Yên Viên khách và hàng hoá gần như xuống hết, nhiều lần tàu trắng hàng về không. Biết là buồn thật nhưng đoàn tàu lúc nào cũng sẵn sàng phục vụ đón, trả khách rất nhiệt tình. Chưa bao giờ bỏ quên hay làm trễ giờ của ai. Bởi chúng tôi biết rằng hằng ngày, những người chạy chợ vẫn đang chờ ngóng đoàn tàu đi qua...”.

NHỮNG MẢNH ĐỜI MƯU SINH TRÊN TÀU
Theo lịch chạy tàu, 4 giờ 55 phút sáng sớm hôm sau tàu số hiệu 51502 tiếp tục xuất bến từ ga Yên Viên xuống Hạ Long. Không giống như lượt về, chuyến này tàu sôi động hơn khi các nhà ga đón được nhiều người chạy chợ cùng lượng hàng hoá lớn.

Những người chạy chợ tranh thủ ăn trưa trên toa tàu.

Hơn nửa cuộc đời gắn bó với chuyến tàu này, bà Phạm Thị Bội (63 tuổi) quê thị trấn Kép (Bắc Giang), tâm sự: Mỗi ngày, tôi buôn khoảng 1-2 tạ hàng chủ yếu là rau, củ, quả... ở quê mang xuống Quảng Ninh bán. Những hôm chợ đắt hàng, trừ chi phí cước tàu cũng lãi 100.000 - 200.000 đồng. Còn khi chợ ế thì hôm đó chẳng có công. “Nghề chạy chợ trên tàu vất vả lắm. Để kịp chuyến tàu, 1-2 giờ sáng tôi đã dậy sớm đi lấy hàng chạy xuống Hạ Long bán. Hôm nào về đến nhà cũng hơn 18 giờ, chỉ kịp ăn vội bát cơm rồi chợp mắt nghỉ ngơi để mai có sức khoẻ đi tiếp... Bao nhiêu năm đi chuyến tàu sắt này tôi có rất nhiều kỷ niệm vui buồn. Còn nhớ những năm 80-90 của thế kỷ trước, lợi dụng tàu chạy chậm một số đối tượng thường xuyên nhảy tàu cướp hàng trên tàu. Nhiều lần, tôi khóc như đứa trẻ suốt cuộc hành trình vì bị mất trắng tay hàng và tiền... Giờ tình trạng cướp hàng tàu chợ không còn, nhưng trăn trở lớn nhất hiện nay của chúng tôi chỉ mong con tàu có thể chạy nhanh hơn một chút để rút ngắn quãng đường đi lại cho đỡ vất vả”.

Tranh thủ phân loại rau, quả trên khoang hàng hoá trước khi tàu về ga.

Tàu chạy đến ga Bảo Sơn (Bắc Giang) đón thêm một nhóm người chạy chợ, trong đó có bà Bùi Thị Hương (47 tuổi) trước đây quê ở Mạo Khê nhưng đi buôn từ thuở con gái rồi bén duyên lấy chồng ở Bắc Giang. Đến nay, bà đã gắn bó với đoàn tàu này được hơn 20 năm. Sáng nào cũng vậy, bà và một số người trong xóm thường ra ga ngóng chờ đoàn tàu đi qua... Bà Hương chia sẻ: Những dân buôn lớn họ đều sắm xe tải riêng chở hàng cho tiện. Còn chúng tôi buôn bán nhỏ, phương tiện không có chỉ biết bám lấy con tàu này để mưu sinh qua ngày. Đi tàu chậm nhưng giá cước vận chuyển rẻ, phù hợp với thu nhập của nhiều người. Chẳng hạn như vận chuyển 100kg từ ga Bảo Sơn đến Mạo Khê tính cả vé người chỉ mất cước hơn 70.000 đồng, rẻ hơn nhiều so với đi xe khách. Rẻ vậy nhưng cũng buồn vì đoàn tàu ngày càng vắng khách đi lại. Trong tháng chỉ vào ngày tuần rằm hay cuối tháng tàu mới đông đúc, nhộn nhịp, còn lại các ngày rất thưa khách. Không chỉ tôi mà nhiều hành khách đều hi vọng Dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân sớm khởi động trở lại để phục vụ nhu cầu đi lại hành khách tốt hơn.

Gần 12 giờ trưa, tôi xuống ga Yên Cư rồi chia tay đoàn tàu 51502. Từ xa tiếng còi tàu kéo vang lên liên hồi khiến tôi liên tưởng đến hình ảnh chuyến tàu đêm chạy qua phố huyện trong truyện ngắn Hai đứa trẻ (Thạch Lam) đã thắp sáng cả khu phố thị nghèo mà nó đi qua. Với đoàn tàu 51502, mỗi nhà ga mà tàu ghé lại, thầm lặng chở hàng trăm phận người mưu sinh sau mỗi toa tàu.

Phạm Tăng