Hạ Long - Bài học sau "cuộc chiến"...

Những ngày vừa qua, trận mưa lũ lịch sử đổ về khiến hàng nghìn hộ gia đình bị ảnh hưởng. Đến nay, chưa thể thống kê hết con số thiệt hại của người dân, nhưng khi Quảng Ninh đang phải gồng mình gánh trận “đại hồng thuỷ”, hơn hết, người ta nhận ra cái tình trong cơn hoạn nạn và những bài học hậu thiên tai...

Các lực lượng chức năng cùng người dân tổ 2, khu 5, phường Bãi Cháy tìm kiếm nạn nhân bị vùi lấp do sập đổ nhà.

Cuộc chiến “không tiếng súng”...

“Chưa bao giờ người dân Quảng Ninh phải đối mặt một trận “đại hồng thuỷ” với sức tàn phá kinh hoàng như mấy ngày qua. Đây đúng là một trận chiến, dẫu không có tiếng súng nhưng mọi người, mọi nhà đều phải gồng lên chống chọi…” - Ông Lê Đình Khắc, Trưởng khu 3, phường Cao Thắng (TP Hạ Long) đã nói vậy khi trò chuyện với chúng tôi.

Cũng phải thôi, bởi chỉ trong mấy ngày ngắn ngủi đối mặt với “kẻ thù”, mà Quảng Ninh đã có tới 17 người chết, 6 người mất tích; 32 người bị thương; 103 nhà đổ; 8.934 nhà ngập nước và người dân phải sơ tán; 3.863,7ha lúa và hoa màu bị ngập và hư hại; 993,75ha diện tích đầm bị ngập; 882 lồng bè thuỷ sản hư hỏng; 4.285m tường kè bị đổ; 171 cột điện bị đổ; 6 máy biến áp hỏng; 2.079 con gia cầm chết; 300.000m3 đất đá đường giao thông sạt; vỡ đường ống cấp nước 800mm, gây mất nước hai TP Hạ Long, Cẩm Phả. Riêng ngành Than phải gánh chịu sạt lở đất đá lên tới  300.000m3; 14 thiết bị, xe máy bị vùi lấp, 3 trạm xử lý nước bị ngập nặng; hàng vạn tấn than bị trôi… Chưa kể hiện tại hơn 30.000 công nhân chưa thể đi làm trở lại được. Thiệt hại trên toàn tỉnh ước hơn 2.000 tỷ đồng, trong đó ngành Than là 1.000 tỷ đồng. Chỉ tính riêng trong khu phố 3 nhỏ bé, khu đô thị Ao Cá ở phường Cao Thắng mà ông trưởng khu Lê Đình Khắc đã nói đến ở trên thôi, đã có 110/556 hộ dân bị ngập lụt; 16 hộ dân bị sạt lở đất, 1 người chết. Đáng tiếc là cái chết của ông Đàm Văn Giới đến quá bất ngờ bởi hộ gia đình nhà ông không nằm trong danh sách phải di dời. Ông Khắc kể: “Chiều ngày 28-7, khi tôi đang trên đồi rà soát các hộ có nguy cơ bị sạt lở và phát gạo cứu trợ cho người dân thì nghe tin dữ: Ông Giới bị cây và đất đá đè chết rồi!”. Không kịp hỏi thêm gì, tôi cùng hàng chục người dân vội vàng vứt bỏ đồ đạc chạy đến ứng cứu. Chỉ trong vòng vài phút, cả trăm người đổ về nhà ông, người dùng xẻng, người dùng tay đào bới. Không ai còn nghĩ tới sự an nguy của mình, chỉ nghĩ rằng may chăng còn hy vọng…”.

“Nhưng mà…” - Giọng ông Khắc nghèn nghẹn - “Khi người dân và các lực lượng chức năng lôi được ông Giới ra thì ông đã chết đứng, một tay vịn vào cửa tường bếp. Hàng trăm người dân đứng đó, nước mắt trộn nước mưa. Hàng chục người chen chân bê cáng đưa ông ra xe cứu thương, dù không còn hy vọng…”.

Đó chỉ là một trong nhiều trường hợp thương tâm đã xảy ra. Còn có nhiều gia đình tuy không chết người, nhưng cũng bị ảnh hưởng nặng nề trong “cuộc chiến” này; như nhà ông Trần Hữu Ký (tổ 28, khu 3) bị đổ kè dẫn đến làm sập đổ cả nhà bà Phạm Thị Vân (tổ 26, khu 3) nằm phía dưới… Và bà con trong khu phố đã tự nguyện đến hỗ trợ các gia đình này vận chuyển đồ đạc, di dời ra khỏi khu vực nguy hiểm, mặc dù việc chống lũ ở nhà mình vẫn đang rất bề bộn. Với nhà ông Hồ Phúc Kình, nạn nhân chất độc da cam, người dân không những giúp ông di chuyển đồ đạc, mà còn thuê nhà cho gia đình ông ở tạm chờ đợt mưa lũ qua đi đến khi an toàn mới quay về...

Người dân tổ 11, khu 2A (phường Cao Thắng) dọn dẹp sau mưa lũ.

Từ phường Cao Thắng, chúng tôi tới khu 4, phường Yết Kiêu khi đã cuối giờ chiều ngày 2-8. Các con đường quanh khu phố giờ chỉ còn những vũng nước nhỏ. Thế nhưng cái khu phố sầm uất nằm ngay cạnh hồ điều hoà của thành phố này vài ngày trước đã chìm trong biển nước. Lụt liên tiếp lụt. Ông Đồng Thanh Ất, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng khu, chia sẻ: “- Từ năm 2012 đến nay, do thường xuyên bị ngập lụt nên hầu hết các gia đình khi xây dựng nhà đều nâng cốt nền thật cao. Vậy mà trong trận mưa hôm trước, hầu hết các gia đình đều bị nước tràn vào nhà tới gần một mét. Cả khu phố có 325/415 hộ dân và 7/9 tổ bị ngập lụt. Ngoài ra, 4 hộ dân nhà ở khu vực đồi bị kè đổ vào nhà. Nhiều hộ dân bị nước cuốn trôi tivi, giường, nồi, bát đũa... Thế nhưng các hộ dân ở đây đều tự chủ động cứu mình, không trông chờ ỷ lại. Người dân luôn nêu cao tinh thần cảnh giác trong mùa mưa lũ. Họ đều nhận thức được mức độ nguy hiểm và luôn trang bị sẵn nhu yếu phẩm cần thiết; đặc biệt, các gia đình ở tại các khu vực đồi có nguy cơ sạt lở cao đều chủ động tự di dời đến nơi ở mới. Ngay sau khi nước rút, các hộ dân đều nhanh chóng bắt tay vào dọn dẹp nhà và ngõ xóm…”. Ông Ất cũng cho biết, trong những ngày qua, đường nước sinh hoạt bị hỏng và khu phố đã được hỗ trợ 72m3 nước sạch để cung cấp cho các hộ dân bị ngập lụt. Do lượng nước còn khan hiếm nên người dân đều chủ động hứng nước mưa để dùng, đồng thời sử dụng tiết kiệm nước tối đa...

Qua ông Ất, chúng tôi được biết, khi thiên tai xảy ra, bà con trong khu phố ai cũng đều nhiệt tình giúp đỡ nhau. Dù là bát cơm, tấm bánh, hay chỉ đơn giản là mỗi người một tay di chuyển đồ đạc trong lúc chạy lũ, tất cả đều khiến con người thêm gắn bó, ấm áp hơn. Chị Nguyễn Thu Quỳnh, tổ 1, khu 6, phường Yết Kiêu, TP Hạ Long, xúc động kể: “- May lắm chị ạ. Không có bà con lối xóm thì không biết giờ có còn sống nữa không. Cả xóm chỉ có duy nhất nhà tôi nằm thấp hơn so với nền đường 60cm. Sáng ngày 28-7, chỉ trong tích tắc, nước từ trên đường xối thẳng vào nhà. Nước tràn quá nhanh khiến chúng tôi không kịp trở tay. Nhà có 4 người nhưng mẹ thì đã già, con còn nhỏ, mới được 6 tháng tuổi, nên tôi vô cùng lo lắng. Trước hoàn cảnh đó, các bác hàng xóm xung quanh mỗi người một việc. Người thì che ô đưa mẹ con tôi lên nhà cô Hoàng Thị Tập trú tạm, người thì giúp chồng tôi vận chuyển đồ đạc. Cho đến bây giờ, việc ăn ở của gia đình vẫn được xóm láng hỗ trợ…”.

Người dân khu 5B (phường Bạch Đằng) hỗ trợ nhau di dời đồ đạc đến nơi an toàn.

Và bài học từ sau “cuộc chiến”...

Đợt mưa lớn vừa qua là hiện tượng bất thường của thời tiết nên việc ứng phó gặp không ít khó khăn và thiệt hại nặng nề cũng là điều dễ hiểu. Thế nhưng, qua đây cũng bộc lộ rất nhiều mặt bất cập không thể không nói đến.

Đơn cử như ở khu Đô thị Ao Cá, phường Cao Thắng. Đây là một khu đô thị trũng, trong đó các họng cống dẫn nước từ khu 1A, 1B của khu đô thị này ra Cầu Một lại rất hẹp. Ở phía trên đồi chè, một số công trình thi công dang dở đã khiến đất đá trôi dạt xuống làm ảnh hưởng đến dòng chảy. Đã thế, trong quy hoạch xây dựng, việc các nhà dân nằm cheo leo trên các triền đồi không tính đến phương án kè chắc chắn đã dẫn đến tình trạng sập nhà theo kiểu đô mi nô, một nhà sụt, 3 nhà đổ. Đáng lo ngại hơn, theo ông Khắc, sau khi tuyến đường 336 hoàn thành, khả năng úng ngập của khu đô thị này rồi sẽ còn tiếp diễn, bởi hệ thống cống của tuyến đường được nối vào họng cống chính của khu đô thị Ao Cá.

Sự bất hợp lý trong quy hoạch xây dựng ở khu đô thị Ao Cá cũng là tình trạng diễn ra tương tự ở khu vực Yết Kiêu và nhiều khu dân cư khác trên địa bàn TP Hạ Long. Theo ông Đồng Thanh Ất, Bí thư chi bộ kiêm Trưởng khu 4 (phường Yết Kiêu) thì hồ điều hoà Yết Kiêu là dự án nhằm chống úng lụt cho các phường trung tâm vào mùa mưa, đồng thời khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường cho dân cư sống cạnh hồ; thế nhưng bên cạnh “cái lợi” cũng bộc lộ nhiều “cái hại”... “- Không chỉ đợt mưa lũ vừa qua, mà cứ sau mỗi trận mưa, nước cống lại tràn vào nhà, bốc mùi hôi thối nồng nặc. Khu phố nằm ngay cạnh hồ điều hoà, gần biển mà luôn xảy ra tình trạng ngập lụt…” - Ông Ất nói. Còn bà Bùi Thị Vân (ở tổ 6, khu 4) thì lo lắng: “- Trạm biến áp cấp điện 6KV cho hệ thống máy bơm có công suất lớn 160KW bị ngập do trận lụt vừa qua. Nếu bị hở điện sẽ rất nguy hiểm cho người dân khu vực xung quanh…”.

Những hạn chế trên phần nào phản ánh tình trạng cơ sở hạ tầng chưa theo kịp với sự phát triển đô thị trong những năm vừa qua. Vì thế, để tránh những thiệt hại đáng tiếc cho người dân trong những mùa mưa lũ, các cơ quan chức năng cần sớm kiểm tra, khắc phục những bất cập trong hệ thống tiêu thoát nước, cũng như quy hoạch trên địa bàn…

Thanh Hằng - Cao Quỳnh