Hồi ức tháng Tư...

Theo lớp người đi trước kể lại, khu mỏ Cẩm Phả xưa chỉ có 3 nhà tầng là trụ sở làm việc của các quan Pháp và dinh thự của Chủ Nhất, Chủ Nhì. Duy nhất một con phố nhỏ kéo dài khoảng 1km từ khu lán của phu mỏ đến khu trụ sở làm việc của quan  Pháp mà sau ngày giải phóng Khu mỏ, con phố này được đặt tên là phố Minh Khai.

Phố Minh Khai, phường Cẩm Tây, một trong những con phố cổ xưa của TP Cẩm Phả.

Có lẽ, đây là khu phố mang trong mình những dấu ấn thăng trầm của lịch sử. Sau này khi giải phóng, các khu phố dành cho công nhân mỏ đã được xây dựng khang trang hơn. Khu lán trại tạm bợ của cu li ngày ấy đã được Nhà nước đầu tư xây dựng thành các khu phố dành cho cán bộ, công nhân Vùng mỏ và mang những cái tên bao hàm ý nghĩa lịch sử như Minh Khai, Lê Lợi, Hoà Bình, Đoàn Kết, Lao Động… Và đến nay, nhiều ngôi nhà 2, 3 tầng to đẹp đã mọc lên dần thay thế cho những ngôi nhà tập thể cũ kỹ ngày xưa.

Trò chuyện với chúng tôi, ông Nguyễn Mạnh Yêng, Bí thư Chi bộ khu Minh Khai, phường Cẩm Tây, TP Cẩm Phả cười vui cho chúng tôi biết: Cái thời ngày xưa, người dân Vùng mỏ vẫn truyền miệng câu ca “sống khu mỏ, chết bỏ gốc sim”. Hay “Oằn lưng đội thúng than đầy. Nửa lon gạo hẩm suốt ngày cầm hơi”... Cẩm Phả khi xưa chỉ có các khu nhà của cai ký, giám thị và chỉ có 1 rạp chiếu phim là rạp Ruồi để phục vụ tầng lớp này thôi chứ đố anh cu li nào mà chui vào ấy được. Kiếp nô lệ lầm than cứ thế trôi qua nặng nề đối với những người phu mỏ. Và rồi, cái ngày tháo ách “xiềng xích” ấy cũng đến. Đó là ngày 22-4-1955, ngày không thể quên đối với người dân vùng than Cẩm Phả. Bộ đội ta ở Dương Huy và Tiên Yên tiến về tiếp quản Cẩm Phả. Sau giải phóng khu mỏ, đời sống thợ mỏ luôn được quan tâm. Nhất là những năm gần đây, tôi thấy các đơn vị ngành Than đã đầu tư xây dựng các chung cư cao cấp cho thợ lò. Điều này đã làm cho các thế hệ công nhân Vùng mỏ chúng tôi thấy tự hào. Đến nay, cháu con của chúng tôi đã lớn lên và trưởng thành. Tuy mỗi người một nghề, một nghiệp nhưng phần lớn vẫn tiếp bước cha ông trở thành những công nhân, cán bộ ngành Than và góp phần xây dựng Vùng mỏ ngày càng giàu đẹp hơn.

Được ông dẫn đi thật chậm qua từng con phố nhỏ, chỉ cho tôi dinh thự của các Chủ Nhất, Chủ Nhì ngày trước nhưng riêng khu nhà dành riêng cho đám phu mỏ thì chỉ có thể nhìn thấy trong tưởng tượng, để thấy rõ sự đổi thay trong 60 năm. Càng ngẫm về cuộc sống của phu mỏ ngày xưa và so sánh với cuộc đời thợ mỏ đủ đầy hôm nay mới thấy giá trị của cuộc sống hiện tại thật quý giá biết nhường nào. Hiện hữu trước mắt tôi là những ngôi nhà cao tầng và những con đường rực rỡ bởi màu đỏ của lá cờ Tổ quốc tung bay phấp phới. Hơn lúc nào hết, tôi như cảm nhận rõ hơn cảm xúc tháng Tư, cảm xúc của những người con Cẩm Phả.

Thanh Phong