Xây dựng nhà ở cho công nhân: Doanh nghiệp cần “mạnh tay” hơn

Cùng với sự phát triển của các khu công nghiệp (KCN), cụm công nghiệp (CCN) trên địa bàn tỉnh thời gian qua là sự tăng trưởng khá nhanh về số lượng công nhân lao động. Đi cùng với đó, nhu cầu nhà ở cũng tăng lên nhanh chóng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc đáp ứng nhà ở cho công nhân tại các khu vực kể trên hiện nay khá hạn chế. Điều này một mặt gây khó khăn cho người lao động (đặc biệt là lao động ở xa) khi có nhu cầu về nhà ở. Mặt khác, bản thân các doanh nghiệp cũng gặp một số khó khăn nhất định trong công tác quản lý công nhân cũng như thực hiện các giải pháp chăm lo đời sống cho người công nhân.

Thiếu nhà ở trầm trọng

Quảng Ninh có 11 KCN được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào danh mục phát triển các KCN Việt Nam, với diện tích mỗi khu từ 150ha đến 5.000ha. Bên cạnh đó, mục tiêu của tỉnh đến năm 2020 sẽ hình thành 42 cụm công nghiệp, với tổng diện tích 1.425,6ha (bình quân gần 34ha/cụm). Đến thời điểm này, tỉnh có 6 KCN đang hoạt động. Cùng với sự phát triển về số lượng KCN, thời gian qua, số lượng công nhân tại đây cũng đã không ngừng tăng lên. Theo thống kê sơ bộ của ngành chức năng về nhu cầu nhà ở công nhân đến năm 2010, số lao động tại các KCN đã vào con số gần 9.000, trong đó, số lao động cần nhà ở vào khoảng 85%. Tuy nhiên, qua khảo sát tại các KCN, các công ty sử dụng nhiều lao động trên địa bàn cho thấy, chỉ có rất ít người lao động có nhà riêng, đại đa số là thuê nhà, hoặc ở nhà người quen.

Khu nhà trọ của công nhân Công ty Đóng tàu Hạ Long, đường Giếng Đáy (TP Hạ Long). Ảnh: Thanh Hằng

Một thực trạng dễ nhận thấy tại các khu vực gần các KCN, CCN hiện nay đó là tình trạng sinh hoạt tại các khu nhà trọ, nhà thuê của người lao động khá lộn xộn, chất lượng thấp. Các khu trọ thường xuyên rơi vào tình trạng thiếu điện, nước sinh hoạt; nhà ở chật chội, ẩm thấp. Tuy nhiên, những khu nhà như vậy tỷ lệ công nhân ở rất cao vì giá thuê nhà rẻ, có thể tận dụng ở thêm nhiều người. Tính trung bình, mỗi tháng người lao động mất từ 400.000 - 600.000 đồng tiền thuê nhà - mức giá này phù hợp với lương lao động thu nhập thấp. Tìm hiểu thêm thì được biết, không hẳn không có những khu nhà chất lượng tốt hơn, tuy nhiên, vì giá thuê nhà quá cao, mức lương công nhân không thể chi trả nổi.

Ông Phạm Văn Thể, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Quảng Ninh cho biết: “Hiện nay tình trạng công nhân thiếu nhà ở rất lớn. Nguyện vọng của người lao động là cần có nhà để ở nhưng nếu kinh phí quá lớn thì họ lại không để đáp ứng được. Vì vậy, nếu doanh nghiệp đứng ra xây nhà và huy động vốn ở mức độ nào đó hợp lý thì sẽ từng bước giải quyết được những khó khăn trong vấn đề tìm nhà ở cho người lao động của mình. Qua tìm hiểu thì tâm lý người lao động không thích mua nhà chung cư và nhà cao tầng mà muốn xây nhà ở liền kề từ 1-3 tầng. Nếu các doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà ở kiểu này thì có thể bán cho công nhân và trừ dần vào lương từ 10-15 năm. Hình thức huy động vốn là doanh nghiệp 20%, ngân hàng 60%, người lao động 20%”.

Doanh nghiệp có thể vận dụng nhiều cơ chế ưu đãi

Theo quy định của Thủ tướng Chính phủ, đối với các dự án nhà ở cho người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị, chủ đầu tư dự án nhà ở được hưởng khá nhiều ưu đãi như: Miễn tiền sử dụng đất, thuê đất trong phạm vi dự án; được áp dụng thuế suất ưu đãi, thuế GTGT ở mức cao nhất (0%); được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) trong 4 năm kể từ khi có thu nhập chịu thuế, giảm 50% thuế TNDN trong 5 năm tiếp theo và được áp dụng thuế suất TNDN là 10% trong suốt thời gian hoạt động. Ngoài ra, chủ đầu tư còn được hỗ trợ tín dụng đầu tư từ các nguồn, được cung cấp miễn phí các mẫu thiết kế về nhà ở cũng như các tiến bộ KHKT về thi công, xây lắp công trình… Cùng với những ưu đãi của Chính phủ, các doanh  nghiệp khi thực hiện các dự án xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn Quảng Ninh còn được hưởng ưu đãi theo Điều 14 (QĐ 3477/2012/QĐ-UBND ngày 27-12-2012 của UBND tỉnh) là được hỗ trợ toàn bộ lãi vay trong thời gian xây dựng. Được biết hiện nay Sở Xây dựng đã công bố chương trình Phát triển nhà ở tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030; các cơ chế chung của Nhà nước; cơ chế riêng của Quảng Ninh. Bên cạnh đó, Sở cũng đã có công văn gửi các địa phương đề nghị các địa phương có kế hoạch triển khai chương trình phát triển nhà ở, đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở là một trong những chỉ tiêu kinh tế - xã hội.

Thiết nghĩ, để giải quyết vấn đề nhà ở cho công nhân không phải chuyện một sớm một chiều. Thế nhưng, nếu doanh nghiệp không “mạnh tay” ngay từ bây giờ thì không biết bao giờ công nhân mới có nhà để ở. Điều này xét về lâu dài cũng sẽ có ảnh hưởng nhất định tới doanh nghiệp quản lý người lao động. Bên cạnh đó, để hỗ trợ doanh nghiệp, tỉnh cũng cần tiếp tục xem xét quy hoạch quỹ đất dành cho các  doanh nghiệp và các nhà đầu tư xây nhà ở cho công nhân gắn với các KCN. Khi quy hoạch các khu nhà ở công nhân phải đồng bộ với quy hoạch các thiết chế văn hoá và các công trình phụ trợ cho khu nhà ở như sân chơi, bãi tập, nhà văn hoá, nhà trẻ, nhà mẫu giáo, trường học, trạm y tế,  chợ... để đảm bảo sinh hoạt.

Một tin vui cho người lao động tại Đông Triều và Uông Bí là trong năm nay sẽ có 2 dự án về nhà ở công nhân, nhà dành cho người thu nhập thấp được xem xét triển khai. Dự kiến sẽ có khoảng 1.000 công nhân hưởng lợi từ các công trình này.

Hồng Nhung