Tấm bằng đại học trôi về đâu?

Cử nhân đi làm công nhân, thất nghiệp hoặc làm lao động thời vụ, lao động phổ thông đang trở thành một hiện tượng không hiếm. Trong khi đó, tại các trường nghề, dù “bảo chứng” cho học viên sau tốt nghiệp sẽ có công việc ổn định thì vẫn phải “dài cổ” ngóng chờ đầu vào…

Nghịch lý đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực đang rất cần sự vào cuộc hiệu quả hơn của các cơ quan chức năng, đồng thời cũng không thể loại trừ những thay đổi tự thân từ phía người học…

Bài 1: Tỉ lệ có việc làm của tân cử nhân: Nơi nói 100%, nơi tính 50%

Tình trạng thiếu - thừa nhân lực vốn như một căn bệnh mạn tính với rất nhiều hệ lụy và hiện vẫn chưa có “lối thoát” khả thi. Không chỉ thế, ngay đến việc nhìn nhận thực trạng này cũng đang có nhiều khác biệt giữa các ngành, đơn vị chức năng…

Bộ GDĐT bảo 70% - trường công bố nhiều hơn thế!

Theo con số do Bộ GDĐT mới đưa ra trong mùa tuyển sinh 2013 thì khoảng 70% số SV tốt nghiệp đã tìm được việc làm trong năm đầu tiên. Đây là tỉ lệ trung bình của các trường trong khối công lập. Còn các trường ngoài công lập, tỉ lệ sẽ ít hơn.

Tuy nhiên, khi tiếp cận cụ thể hơn ở tại trường thì rất nhiều nơi lại đưa ra con số đẹp... như mơ. Cụ thể, Học viện Ngoại giao Việt Nam tỉ lệ SV có việc làm sau một năm ra trường hệ đại học đạt 97 – 98%, hệ cao đẳng đạt 95%. Còn công bố của ĐH Lạc Hồng, tỉ lệ SV tốt nghiệp năm 2012 có việc làm lên tới 100%. Hay ĐH Y Hải Phòng 100% tốt nghiệp có việc làm. Với con số ĐH Duy Tân công bố, cũng không ít ngành không tìm được SV bị thất nghiệp sau khi ra trường.

Nhiều cử nhân, kỹ sư tìm "đỏ mắt" vẫn không thấy vị trí ứng tuyển phù hợp. Ảnh: Lê Tuyết

Ở ĐH Kinh tế quốc dân năm học 2012-2013 (K50) số SV nhập học chương trình đại trà là 4.009, số tốt nghiệp 3.361 và tỉ lệ SV ra trường có việc làm đạt 75%. Hay theo số liệu “3 công khai” của ĐHQG Hà Nội, trừ SV tốt nghiệp các ngành công nghệ và kinh tế có việc làm sau 6 tháng tốt nghiệp đạt trên 85%, SV tốt nghiệp các ngành khác có việc làm trong năm tốt nghiệp trung bình 60 - 70%...  

Theo Trung tâm TVPL Trường ĐH Luật TPHCM, khảo sát khóa 32 tốt nghiệp (khóa 2007-2011), công bố: Tỉ lệ SV có việc làm là 94,4 %. Với chương trình chất lượng cao, tỉ lệ này đạt mức tuyệt đối: 100% SV tốt nghiệp đều có việc làm hoặc học lên chương trình cao hơn. Theo kết quả khảo sát được thực hiện từ tháng 3 – 6.2009 của Trường ĐH dân lập Hải Phòng, tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp năm 2008 có việc làm đạt 81,9%; trong đó, tỉ lệ SV làm đúng chuyên ngành đào tạo đạt 86,7%.

Với những con số mà các trường đưa ra rõ ràng là có sự chênh lệch nhất định so với con số của Bộ GDĐT. Phải chăng trường đã “gia công, đánh bóng” thêm cho con số có vẻ đẹp để thu hút TS? Hay bộ thống kê chưa đầy đủ? Và dù với bất kỳ lý do gì, có thể nói sự “vênh nhau” giữa bộ và trường khiến dư luận băn khoăn về độ tin cậy của công tác thống kê...

Hay tỉ lệ chỉ dừng ở con số 50%?

Song song với những con số từ nguồn của các đơn vị thuộc hệ thống đào tạo nguồn nhân lực công bố, còn có một số thống kê khác, vẻ như sát thực hơn. Trong đó, con số cập nhật nhất là do Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TPHCM (Falmi) thực hiện trong tháng 8.2012. Khảo sát trên gần 4.000 doanh nghiệp với nhu cầu tuyển dụng gần 31.000 lao động, từ đó đưa ra con số: 60% số chỗ làm việc đều yêu cầu có trình độ và kinh nghiệm một năm trở lên. Cũng qua khảo sát này, đưa ra một tỉ lệ: Chỉ khoảng 50% số SV mới ra trường tìm được việc làm trong năm đầu tiên.

Ông Trần Anh Tuấn - Phó Giám đốc thường trực Falmi - phân tích thêm: “Căn cứ nguồn cơ sở dữ liệu khảo sát trong tháng 8.2012 thì khoảng 70% số người tìm việc làm là người chưa có kinh nghiệm. Chính vì vậy, so về chỉ số kinh nghiệm giữa nhu cầu tuyển dụng của DN và nhu cầu tìm việc làm có thể cho thấy chỉ khoảng 50% số SV mới ra trường có thể tìm được việc làm ngay, trên 50% phải tìm kiếm việc làm nhiều lần hoặc làm việc trái ngành nghề đã học”...

Cũng theo các thông tin từ trung tâm Falmi, hiện có nhiều ngành nghề thị trường lao động rất cần nhân lực nhưng nguồn cung lại không đáp ứng đủ nhu cầu như các ngành: Cơ khí – luyện kim, nhân viên kinh doanh, nhà hàng – khách sạn, tư vấn – bảo hiểm, dịch vụ - phục vụ, điện tử - viễn thông, điện - điện lạnh...

Còn bằng cảm quan của cán bộ tư vấn tuyển sinh nhiều năm kinh nghiệm, TS Trần Đình Lý - Trưởng phòng Đào tạo ĐH Nông - Lâm TPHCM - đưa ra  lời khuyên rất đáng “tham khảo”: Thực tế vài năm trở lại đây, rất nhiều SV đua nhau chọn ngành học “hot” khiến nhu cầu khi thị trường lao động lĩnh vực này bị “ứ đọng”, từ đó dẫn đến tình trạng các tân cử nhân khó tìm việc theo đúng ngành nghề được đào tạo.

Trở lại những con số thống kê của các cơ quan chức năng, đơn vị đào tạo cho thấy, ngoại trừ tỉ lệ 100% (một số trường, ngành đào tạo hiếm hoi), nhìn chung tỉ lệ SV tìm được việc làm (chưa tính đến việc làm đúng theo ngành nghề đào tạo) dù ở mức 50% hay 70% (có khác biệt của các nguồn), thì cũng dôi ra một tỉ lệ không nhỏ (xấp xỉ 30 - 50%) nguồn nhân lực đã qua đào tạo ĐHCĐ vẫn không tìm được việc làm.

Thực tế này một lần nữa cảnh báo sự lãng phí quá nhiều nguồn lực (của cả người dân lẫn xã hội) đồng thời thể hiện chủ trương phân luồng HS của hệ thống giáo dục rất kém hiệu quả. Tỉ lệ “cử nhân” thất nghiệp này phần nào nói lên chuỗi đào tạo của hệ thống giáo dục ĐHCĐ không đáp ứng nhu cầu thực tế. Mặt khác, vấn đề cũng chính là hệ quả tất yếu của quan điểm “chạy theo bằng cấp” còn tồn tại trong không ít người dân. Để có hướng tháo gỡ rốt ráo cho những vấn đề trên, cần sự tác động, “vào cuộc” hiệu quả hơn từ nhiều phía, trong đó cũng không loại trừ yếu tố tự thân từ phía người học.

Theo Lao động