Cần tránh “bệnh” phong trào trong nâng cấp đô thị

Thời gian gần đây, nhiều địa phương trong tỉnh đang triển khai các bước chuẩn bị nâng cấp đô thị. Tại buổi làm việc với 2 huyện Hoành Bồ và Hải Hà về đề án nâng cấp thị trấn Trới và thị trấn Quảng Hà, đồng chí Đỗ Thông, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh nhấn mạnh: Nâng cấp đô thị là một việc cần thiết, có lợi cho địa phương và người dân sống trong vùng, nhưng việc nâng cấp chỉ có lợi khi được tiến hành một cách thực chất, không theo hình thức, phong trào...

Cầu Trới mới (Hoành Bồ) khánh thành cuối năm 2012, là một trong những công trình hạ tầng quan trọng phục vụ nâng cấp đô thị thị trấn Trới. Ảnh: Thái Cảnh

Nâng cấp hay mở rộng?

Theo Đồ án Quy hoạch phân khu tỉ lệ 1/2000 mở rộng thị trấn Quảng Hà (đang được trình duyệt), quy mô thị trấn Quảng Hà (Hải Hà) được thể hiện với tổng diện tích là 683,59ha (bao gồm 144,44ha diện tích đất thị trấn và diện tích mở rộng 539,15ha), dân số trên 12.600 người.

Qua rà soát các chỉ tiêu theo Thông tư số 34/2009 của Bộ Xây dựng, thị trấn Quảng Hà mở rộng đạt 58/100 điểm, chưa đủ tiêu chuẩn đạt đô thị loại IV, tập trung vào một số chỉ tiêu chủ yếu: Quy mô dân số, mật độ dân số, tỉ lệ lao động phi nông nghiệp, tổng thu ngân sách, tỉ lệ cây xanh, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật… Thị trấn Trới (Hoành Bồ) đạt 65,5/100 điểm, chưa đủ điều kiện là đô thị loại IV (quy định tối thiểu là 70 điểm). Theo đề xuất của Sở Xây dựng, đô thị thị trấn Trới còn nhiều điểm chưa đạt ở tiêu chuẩn dân số và danh mục các công trình hạ tầng đô thị. Vì vậy, trong giai đoạn trước mắt, để đảm bảo mục tiêu nâng cấp đô thị từ loại V lên loại IV vào năm 2014, cần xây dựng cụ thể chương trình phát triển đô thị, trình UBND tỉnh phê duyệt làm cơ sở để triển khai các dự án, cho việc nâng cấp đô thị.

Theo ông Nguyễn Mạnh Tuấn, Giám đốc Sở Xây dựng, nhiều địa phương còn nhầm lẫn khái niệm nâng cấp đô thị và phát triển đô thị. Nâng cấp đô thị là cải thiện cơ sở hạ tầng tại chỗ và kết nối cơ sở hạ tầng ấy với hạ tầng chính của đô thị, nâng cao chất lượng sống cho người dân. Còn phát triển và mở rộng đô thị là xây dựng các khu mới, nơi ít có người dân sinh sống. Mục đích của cải tạo, nâng cấp đô thị chính là nâng cao chất lượng sống cho người dân, vì thế trong quá trình xây dựng dự án nâng cấp đô thị cần tính toán kỹ số hộ nghèo được hưởng lợi, số khu nghèo được cải tạo để cùng một lượng vốn đầu tư có nhiều hộ nghèo được hưởng lợi.

Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực quy hoạch, xây dựng, cũng đánh giá, chất lượng đô thị còn thấp, phát triển theo chiều rộng là chủ yếu. Việc nâng cấp đô thị lẽ ra lấy chất lượng làm chính, thì hầu hết lại gắn với mở rộng quy mô. Vì vậy, có những đô thị phạm vi lớn, nhưng thiếu những công trình dịch vụ công cộng quan trọng và cần thiết.

Cần quy hoạch bền vững

Một khó khăn nữa đối với việc nâng cấp đô thị là vấn đề vốn. Tại thời điểm này, đây là một bài toán nan giải đối với tỉnh và các địa phương.

Theo dự kiến, thị trấn Quảng Hà cần 2.790,135 tỉ đồng phục vụ cho đề án nâng cấp, chỉnh trang đô thị. Đây là số tiền lớn so với tổng thu ngân sách của huyện. Theo đó, nguồn vốn đầu tư hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật để đảm bảo lộ trình đề ra: Năm 2013 là 957,318 tỉ đồng; năm 2014 là 437,25 tỉ đồng (theo Thông báo kết luận số 137 ngày 23-12-2010 của Thường trực Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh tại buổi làm việc với huyện Hải Hà, có nêu nguồn kinh phí đầu tư của tỉnh là 50%, của huyện là 50%).

Với thị trấn Trới, tổng kinh phí dự tính là 229,5 tỉ đồng. Trong đó đề xuất 106,5 tỉ đồng từ nguồn vốn ngân sách, 11 tỉ đồng từ nguồn xã hội hoá, 112 tỉ đồng nguồn huy động nhà đầu tư.

Theo ông Nguyễn Văn Minh, Giám đốc Sở Tài chính, thì đây là những con số không tưởng, bởi trong bối cảnh nền kinh tế như hiện nay, nếu địa phương không chủ động bằng nguồn ngân sách huyện, huy động xã hội hoá, mọi nguồn lực đầu tư khác, thì việc trông chờ vào ngân sách tỉnh sẽ rất khó khăn.

Tại buổi làm việc với các địa phương trên, đại diện một số sở, ngành trong tỉnh cho rằng, không ít bản quy hoạch còn kém chất lượng, khi đó sẽ dẫn đến đầu tư dàn trải, kém hiệu quả. Thực tế ở một số địa phương cho thấy, do việc chạy đua nâng cấp đô thị nên nhu cầu phát triển thường không đi liền với năng lực quản lý của các cấp chính quyền. Khi một đô thị được nâng cấp thì ngân sách để đầu tư cho hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội đô thị đó cũng sẽ được tăng lên. Cùng với đó là những chính sách thông thoáng hơn trong phát triển đô thị. Cái lợi ngay trước mắt là giá đất tăng nhờ công bố quy hoạch sẽ trở thành đô thị loại cao hơn; các dự án hạ tầng, bất động sản kéo đến, thu hút đầu tư...

Tại buổi làm việc với huyện Hải Hà và huyện Hoành Bồ, đồng chí Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh nêu rõ: Mục tiêu cốt lõi của nâng cấp đô thị là phát triển bền vững. Để đạt được mục tiêu cốt lõi thì phải làm thật tốt, đồng thời cả các khâu như phổ biến dự án, huy động sự tham gia, tạo sự đồng điệu trong nhận thức của tất cả các bên liên quan, đặc biệt là người dân, những người trực tiếp hưởng lợi từ dự án. Những chính sách an toàn về môi trường - xã hội sẽ là những yếu tố cần được xem xét một cách nghiêm túc khi lựa chọn các phương án thực hiện, từ đó đưa ra giải pháp kỹ thuật tốt nhất. Đó chính là mấu chốt, tạo nên nền tảng vững chắc để thực hiện thành công nâng cấp đô thị.

Nguyễn Quý