Tăng cường quản lý khai thác cát, sỏi xây dựng

Quảng Ninh có tổng trữ lượng tài nguyên cát, sỏi làm vật liệu xây dựng phân bố tập trung ở các địa phương Đông Triều, Quảng Yên, Uông Bí và một phần phân bố rải rác ở các lòng sông suối và hạ lưu các sông huyện Tiên Yên, Hải Hà, Đầm Hà, Bình Liêu, Ba Chẽ, Vân Đồn, Hoành Bồ, Hạ Long. Đây là nguồn tài nguyên quý nếu khai thác đúng quy trình, tuy nhiên, việc quản lý khai thác đang có nhiều bất cập cần có một kế hoạch, quy hoạch tổng thể về sử dụng cát sỏi, xây dựng.

Hàng năm, trên địa bàn tỉnh đã khai thác khoảng 0,8 triệu m3 cát, sỏi xây dựng các loại. Tuy nhiên, quá trình quản lý, khai thác và sử dụng còn nhiều bất cập. Tình trạng khai thác không theo quy hoạch diễn ra ở hầu hết các đơn vị khai thác hiện nay, đặc biệt là trong khai thác cát, sỏi gây ra tình trạng lãng phí tài nguyên và làm xói mòn đất đai bờ sông, gây mất an toàn cho khu vực liền kề. Đơn cử như tình trạng nạo vét và hút cát, sỏi lưu vực sông Cầm thuộc địa bàn 3 xã Đức Chính, Tràng An, Xuân Sơn (Đông Triều) khiến nhiều diện tích đất nông nghiệp ven sông bị mất gây bức xúc trong nhân dân. Nhiều hộ nông dân trước đây có từ hai, đến ba sào ruộng nay do hiện tượng sạt lở nên diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp xuống còn một đến hai sào. Nạn khai thác cát trái phép trên sông Cầm không chỉ làm sạt lở, thu hẹp đất nông nghiệp của nông dân mà còn làm cho đất mất khả năng giữ nước khiến cho năng suất lúa ở những cánh đồng ven sông bị giảm đi quá nửa so với trước đây. Hay tình trạng khai thác cát trái phép trên sông Hốt, phường Minh Thành (TX Quảng Yên) diễn ra từ năm 2005 đến năm 2011.

Đã có thời điểm tại lòng sông Hốt (TX Quảng Yên) là điểm nóng về khai thác cát trái phép. (Ảnh chụp tháng 12-2010). Ảnh: T.L

Hoạt động khai thác cát trái phép trên sông Hốt đã diễn ra trước sự quản lý thiếu chặt chẽ của chính quyền các cơ quan chức năng địa phương. Không chỉ là những ảnh hưởng và thiệt hại kinh tế của các hộ dân nuôi trồng thuỷ sản mà nhìn xa hơn còn tác động và ảnh hưởng nghiêm trọng tới một số công trình quốc gia như đường điện, đê ngăn mặn và tình trạng ô nhiễm môi trường nước cũng đáng báo động tại khu vực này… Nguyên nhân dẫn đến tình trạng nêu trên là do ý thức trách nhiệm của một số chính quyền địa phương chưa cao; chưa nắm bắt đầy đủ chức năng quản lý Nhà nước về tài nguyên khoáng sản, từ đó dẫn đến buông lỏng và không có biện pháp quản lý hữu hiệu. Nhu cầu cát xây dựng trong tỉnh và ngoài tỉnh lớn, trong khi đó các mỏ cát được cấp phép còn ít, chưa đáp ứng được nhu cầu. Chỉ dẫn chứng trên thôi cũng đủ thấy công tác quản lý và sử dụng tài nguyên cát ở địa phương còn bị buông lỏng và quá nhiều lỗ hổng...

Có thể nhận thấy, trước tốc độ đô thị hoá diễn ra nhanh như hiện nay khiến nhu cầu về cát, sỏi cho xây dựng ngày càng gia tăng trên địa bàn tỉnh. Thêm vào đó, nguồn lợi hấp dẫn từ việc khai thác và kinh doanh cát, sỏi càng thúc đẩy các tàu hút tư nhân ngày đêm đẩy mạnh hoạt động khai thác cát dưới lòng sông, suối. Để khai thác sử dụng cát sỏi xây dựng làm vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội, thời gian tới cần thiết phải tăng cường công tác quản lý và tổ chức khai thác theo quy hoạch, đổi mới công nghệ khai thác, phát triển công nghệ chế biến, tiến tới khai thác sử dụng đảm bảo được lợi ích kinh tế và hài hoà với sự phát triển bền vững. Vừa qua, UBND tỉnh đã có quyết định phê duyệt Quy hoạch sử dụng cát, sỏi xây dựng trên địa bàn tỉnh đến năm 2020. Theo đó, sẽ quy hoạch thăm dò cát xây dựng gồm 4 khu vực: Mỏ cát Chi Lăng, Mạo Khê, Tân Yên (Đông Triều); Yên Lập (Quảng Yên) với trữ lượng khoảng 5,9 triệu m3; quy hoạch các điểm mỏ khai thác công nghiệp cát, sỏi xây dựng; đề xuất hệ thống bến bãi, cảng vật liệu xây dựng... đồng thời đề xuất những giải pháp thực hiện quy hoạch. Trong đó tập trung tăng cường công tác quản lý Nhà nước; thực hiện các giải pháp về thể chế, chính sách (tạo điều kiện để khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia vào sản xuất cát sỏi xây dựng...); các giải pháp về công nghệ, khoa học kỹ thuật: áp dụng các quy trình công nghệ thăm dò, khai thác phù hợp với đặc điểm cấu tạo mỏ, ưu tiên sử dụng công nghệ khai thác bằng phương tiện, công nghệ tiên tiến ít gây tác động đến môi trường; giải pháp về môi trường (đổi mới công nghệ và thiết bị khai thác phù hợp, giảm thiểu tiếng ồn và ô nhiễm môi trường...).

Cát, sỏi không phải là nguồn tài nguyên vô tận, việc khai thác cát sỏi không có kế hoạch và quy hoạch sẽ dễ dẫn đến cạn kiệt nguồn tài nguyên, làm thay đổi dòng chảy, ảnh hưởng đến môi trường và an ninh trật tự. Hiện Quy hoạch sử dụng cát, sỏi xây dựng trên địa bàn tỉnh đã được UBND tỉnh phê duyệt do vậy, không chỉ tăng cường công tác quản lý kinh doanh, các ngành chức năng và các địa phương còn cần tăng cường giám sát nhằm sử dụng tài nguyên cát, sỏi đạt hiệu quả cao.

Hiểu Trân