Bản Sen năm biển buồn

Có lẽ chưa năm nào các hộ nuôi trồng thuỷ sản ở xã Bản Sen (Vân Đồn) lại buồn như năm nay. Đầu năm vừa xuống giống thì gặp đợt rét đậm, rét hại khiến hàng triệu con giống tu hài, hàng triệu dây treo hàu bị chết; giữa năm thì gặp đợt mưa kéo quá dài khiến nước bị ngọt hoá, tu hài, hàu cũng dần dần chết theo; gần cuối năm thì gặp bão lớn cuốn phăng, giật tung vỡ vụn các bè mảng, giàn treo, dìm xuống biển cả khối tài sản của gia đình.

Giàn nuôi hàu của các hộ gia đình xã Bản Sen (Vân Đồn) bị bão số 5 đánh vỡ.

Tiền tỷ đã bị trôi mất

Khi trao đổi qua điện thoại với đồng chí Lê Hồng Phương, Chủ tịch UBND xã Bản Sen về tình hình nuôi trồng thuỷ sản của xã, được biết đây là năm xuống biển thất bát nhất với bà con nơi đây tôi chưa tin lắm. Bởi Bản Sen là xã nuôi hàu, tu hài nhiều nhất nhì tỉnh, những ngày qua giá bán các loại hải sản này trên thị trường cũng đang rất cao. Nhưng khi lên chuyến tàu Cái Rồng - Bản Sen nghe bà con trên tàu bàn tán về giá bán hàu, tu hài mấy hôm nay và những hộ bị trôi mất bè nuôi hàu, tu hài giống sau cơn bão số 5 hồi cuối tháng 9 vừa qua, rồi được đưa đi thăm các giàn nuôi hàu, tu hài ở khu Áng Lau, Cửa Cái. Nhìn những chiếc giàn nuôi bị sóng đánh vỡ dúm dó chỉ còn bấp bênh vài cây tre, những lồng ươm tu hài cấp II nổi lềnh bềnh trên mặt nước, những ánh mắt đăm chiêu của người nuôi, nghe họ kể về những thiệt hại do thiên tai gây ra từ đầu năm đến giờ mới thấy quả đúng là một năm xuống biển thất bát ở Bản Sen.

Đưa chúng tôi ra khu Áng Lau thăm khu nuôi hàu của gia đình chị Phạm Thị Thu, đồng chí Chủ tịch UBND xã cho biết: Đây là một trong những hộ tiên phong, đầu tư nuôi hàu, tu hài lớn nhất của xã và cũng là hộ bị thiệt hại nhiều. Khi chúng tôi làm thống kê tình hình thiệt hại của bà con sau cơn bão số 5 vừa qua thì nhà chị Thu bị trôi, hư hỏng nhiều bè, giàn nuôi nhất. Đang cùng với người làm công thu vét các dây hàu còn lại trên giàn nuôi, thấy chúng tôi đến chị Thu cười buồn nói: Lần nào bị thiệt hại sau thiên tai xã đều cho cán bộ đến thống kê nhưng chờ mãi chẳng có hỗ trợ gì, không biết lần này nhà báo đến viết bài có được quan tâm hơn không đây? Chỉ cho chúng tôi xem các giàn nuôi hàu bị sóng đánh vỡ vừa được kéo về tập hợp ở khu vực này chị Thu cho biết: Trong cơn bão số 5 gia đình tôi bị sóng đánh trôi mất 20 giàn hàu, 20 giàn neo phía ngoài kịp thời kéo về được thì các dây hàu rơi rụng gần hết; cùng với đó 50 vạn con giống tu hài cấp 2 chưa kịp đưa xuống đáy biển bị sóng đánh dập vỡ, hỏng, trôi hết. Chị tính xem 20 giàn nuôi hàu kia nếu mà không bị bão đánh hỏng, sẽ thu 3-4 tấn/giàn nhưng nay chỉ thu được 2 tạ/giàn, còn 20 giàn bị sóng cuối trôi mất luôn cả giàn lẫn hàu. Nếu tính cả thiệt hại do đợt rét hồi đầu năm nữa thì năm nay gia đình tôi mất hơn 300 triệu đồng.

Cùng mất mát như gia đình chị Thu, anh Phạm Văn Đạt, Chủ tịch Hội Nông dân xã cũng là một trong những hộ nuôi hàu khá lớn ở Bản Sen khi trò chuyện với chúng tôi đã không ngăn được nước mắt nói: Gia đình tôi có 60 giàn nuôi hàu thì bị bão số 5 đánh trôi mất 12 giàn, hỏng 6 giàn và trôi mất 2.000 lồng đang ươm nuôi hơn 90 vạn con tu hài giống. Không chỉ bị hỏng giàn nuôi mà ngay bè để vợ, con, cháu mình ở cũng bị gió bão làm hỏng, vừa qua mình phải đưa vợ con về quê Thái Bình ở nhờ nhà họ hàng đợi sửa chữa xong bè đã. Để có được khu nuôi hàu, tu hài này gia đình đã đầu tư gần 800 triệu đồng, năm ngoái mới thu được 115 triệu đồng, năm nay đang tính sẽ thu 12 giàn nuôi hàu, sản lượng đạt khoảng 5 tấn/giàn thế mà sau mỗi đợt thiên tai lại mất mát rơi rụng đi quá nửa. Tính thiệt hại từ đầu năm đến giờ do rét, mưa làm ngọt hoá nước, tu hài, hàu chết nhiều, rồi bão số 5 đánh vỡ cộng lại gia đình mất khoảng 700 triệu đồng. Giờ mình cần khoảng 70 triệu đồng để sửa chữa lại những giàn bị hỏng nhưng hiện đang nợ ngân hàng 30 triệu đồng đã quá hạn mà chưa có tiền trả thì lấy đâu ra tiền để đầu tư tái sản xuất. 

Theo thống kê của xã sau 3 đợt thiên tai giáng xuống nuôi trồng thuỷ sản của xã bị thiệt hại gần 20 tỷ đồng, trong đó đợt rét hồi đầu năm làm chết hơn 2 triệu con tu hài giống, đợt mưa tháng 6 gần 8 triệu con, đợt bão số 5 hơn 525.000 con tu hài giống và gần 1.000 giàn nuôi hàu. Theo kế hoạch năm nay sản lượng nuôi trồng thuỷ sản của xã sẽ đạt 350 tấn nhưng sau những đợt thiên tai từ đầu năm đến nay dự kiến chỉ còn thu được trên 100 tấn.

Thu hoạch hàu tại Bản Sen.

Cần nhiều hơn sự trợ giúp

Bản Sen có thể được coi là một trong những cái nôi của nghề nuôi nhuyễn thể trên địa bàn tỉnh, phong trào nuôi tu hài lan rộng trong những năm gần đây bắt nguồn từ những mô hình nuôi thành công đầu tiên ở Bản Sen. Làm ăn có lãi bà con tích cóp dồn lại để đầu tư cho những mô hình nuôi lớn, phát triển mở rộng thêm nhiều giàn nuôi mới nhưng họ không ngờ năm đổ hết vốn dồn hết tiền đầu tư lại gặp lúc thiên tai bất thường thế là nhiều hộ lại trở về bước xuất phát ban đầu, nhiều hộ bỗng dưng bị biến thành con nợ khó đòi. Lái xuồng nhỏ đưa chúng tôi đi một vòng qua các khu nuôi hàu, tu hài, đồng chí Chủ tịch UBND xã mắt đăm chiêu, nhìn biển xanh bao la nói: Tôi công tác ở xã gần 18 năm nay, đã loay hoay tìm đủ nghề để giúp bà con thoát nghèo, giờ thấy nuôi nhuyễn thể là niềm hy vọng lớn nhất, đang chắc mẩm là năm nay bà con sẽ thu được khoản kha khá. Cứ đà này phát triển chẳng mấy mà thoát nghèo, làm giàu nào ngờ chỉ 3 lần chớp mắt trong năm lại đưa mọi thứ trở về như cũ, nghèo lại hoàn nghèo. Cái khó nhất của bà con lúc này là vốn để sửa chữa đầu tư làm lại giàn nuôi, mua giống cấp 1 để tái sản xuất. Lực có đã đầu tư hết, bà con cũng đã vay vốn ngân hàng rồi, dư nợ tại ngân hàng của toàn xã hiện đã lên tới trên 5 tỷ đồng thế nên việc vay vốn ngân hàng giờ rất khó, một số hộ đã đi tìm nguồn vay khác nhưng tài sản chẳng còn gì để thế chấp nên không thể vay được. Sau mỗi đợt thiên tai xã đều thống kê chi tiết đến từng hộ, có đề nghị cấp trên hỗ trợ cho bà con nhưng chưa thấy gì. Thiên tai, địch họa là điều bất khả kháng, bà con cũng đã thiệt hại rồi, cũng đang tìm cách để khôi phục lại sản xuất, vì vậy nếu có được sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước cho bà con trong lúc khó khăn như thế này thì họ sẽ vững tâm hơn, tiếp tục đầu tư sản xuất.

Thiệt hại nhiều nhưng có lẽ mong mỏi lớn nhất của người nuôi trồng thuỷ sản ở Bản Sen lúc này không chỉ là sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước, mà là cách nào để có thể khoanh được các khoản nợ cũ ở ngân hàng và tiếp tục vay được tiền đầu tư tái sản xuất; cách nào để không bị tư thương ép giá bán sản phẩm? Trên chuyến tàu từ Bản Sen về huyện gặp một số hộ cũng đưa hàu thương phẩm về bán cho biết: Mặc dù rất nhiều giàn nuôi hàu bị thiệt hại, sản lượng chắc chắn sẽ bị giảm mạnh nhưng giá bán hàu thương phẩm cho các cửa hàng thu mua hiện vẫn rất thấp, từ 8.000-10.000 đồng/kg tuỳ loại. Chúng tôi được biết họ mua vào giá thấp vậy nhưng khi bán cho khách hàng giá cao gấp cả chục lần. Chỉ mong có tổ chức, hiệp hội nào đứng ra lo bao tiêu đầu ra cho sản phẩm, không bị ép cấp, ép giá như hiện nay thì sản xuất sẽ đỡ khó khăn hơn và chắc chắn nuôi trồng thuỷ sản trên địa bàn sẽ phát triển nhanh hơn. 

Đem những kiến nghị của Bản Sen về hỏi cơ quan chức năng của tỉnh, đồng chí Đinh Trọng Ly, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: Sở đã nhận được đề nghị của huyện Vân Đồn về hỗ trợ thiệt hại do thiên tai đối với các hộ nuôi trồng tu hài ở các xã đảo do ảnh hưởng của đợt mưa lớn hồi tháng 6. Theo đề nghị của huyện thì mức hỗ trợ thiệt hại theo quy định tại Quyết định 3600 của UBND tỉnh (từ 2,5-4 triệu đồng/ha) là thấp so với mức thiệt hại của người dân bởi đặc điểm của nghề nuôi tu hài phải đầu tư vốn lớn (trên 2 tỷ đồng/ha nuôi bãi, trên 4 tỷ đồng/ha nuôi lồng). Để tạo điều kiện hỗ trợ người dân nuôi tù hài khôi phục sản xuất, UBND huyện đề nghị UBND tỉnh nâng mức hỗ trợ thiệt hại cho các hộ nuôi tù hài theo hướng: Đối với thiệt hại từ 30-70%: mức hỗ trợ 20% tổng thiệt hại về giống; đối với thiệt hại trên 70%: mức hỗ trợ 30% tổng thiệt hại về giống. Tuy nhiên, quyết định của tỉnh được ban hành trên cơ sở và căn cứ vào Quyết định 142/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Theo khoản 3, điều 3, của Quyết định số 142/2009/QĐ-TTg thì mức hỗ trợ cao nhất đối với thuỷ sản không vượt quá 5 triệu đồng/ha (100m3 đối với nuôi lồng). Chúng tôi cũng biết đối với thuỷ sản mức hỗ trợ như vậy so với thực tế thiệt hại khi thiên tai dịch bệnh xảy ra là chưa phù hợp, còn rất thấp so với giá trị bị thiệt hại. Sở cũng đã phản ánh về Bộ NN& PTNT, hiện Bộ đang chỉ đạo Tổng cục Thuỷ sản và Cục Thú y đề xuất sửa Thông tư số 39/2010/TT-BNNPTNT ngày 28-6-2010 về việc Hướng dẫn các loại thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm được hỗ trợ theo Quyết định 142/2009/QĐ-TTg ngày 31-12-2009 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, thuỷ sản để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh. Vì vậy việc sửa đổi mức hỗ trợ của tỉnh cần chờ hướng dẫn của các bộ, ngành trung ương.

Bản Sen mùa này cam chưa chín, chè cũng không phải mùa thu hoạch, những cánh rừng dù chưa đến chu kỳ nhưng cũng đã được khai thác sớm để có nguồn đầu tư xuống biển. Biển đang vào mùa gió bấc nên không thể đưa thả những con tu hài giống nhỏ xíu xuống được, người nuôi hàu, tu hài ở đây đang đành ngồi buồn nhìn biển xanh, gió lộng tiếc cho một mùa sản xuất và nuôi hy vọng chờ mùa xuống biển sau.

Hương - Việt