Tái hiện sinh động không gian sinh hoạt văn hóa người Dao

Xã Bằng Cả có 97% là người Dao Thanh Y, nơi đây còn lưu giữ và phát huy hiệu quả nhiều nét văn hoá nguyên gốc của người Dao Thanh Y. Tiêu biểu như hội làng Bằng Cả đã được duy trì từ nhiều đời nay.

Hội giống như hình thức họp dân để thông báo những việc của làng, phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân. Trong khi người Dao Thanh Y ở nhiều địa phương tổ chức Lễ Cấp sắc (lễ công nhận trưởng thành cho các chàng trai trong bản) na ná như nhau thì ở Bằng Cả sinh hoạt văn hoá này vẫn tuân theo nguyên mẫu của cha ông. Xã còn khá nhiều người am hiểu tường tận nghệ thuật hát xướng, các điệu múa dân gian và kỹ năng may, thêu trang phục truyền thống. Ngoài ra, hiện nay duy nhất tại Bằng Cả còn lưu truyền cách ủ rượu bâu (rượu chua) bằng men lá rừng, một thức uống thơm ngon và bổ dưỡng...

 
Các hoạt động thể thao được tổ chức tại khu bảo tồn bản sắc văn hóa Dao Thanh Y (xã Bằng Cả, Hoành Bồ).

Chính vì nét đặc trưng riêng biệt đó, dự án Khu Bảo tồn Bản sắc văn hoá Dao Thanh Y đã được triển khai tại thôn Chín Gian của Bằng Cả. Sau hơn một năm triển khai, một số hạng mục của dự án đã hoàn thành. Trên diện tích 5,2 héc ta đã hình thành một ngôi nhà lớn và hai mô hình nhà ở theo lối kiến trúc nhà gỗ, lợp ngói âm dương, nền gỗ hoặc đất, cùng với các công trình phụ trợ khác. Các công trình này đã bước đầu được phát huy tác dụng, góp phần gìn giữ nét văn hoá độc đáo, lâu đời của người dân bản địa.

Ngay sau khi công trình được bàn giao, UBND xã Bằng Cả đã tổ chức một số hoạt động văn hoá, thể thao lớn của địa phương tại đây. Được hội họp tại một địa điểm có mặt bằng rộng rãi, đặc biệt là trong ngôi nhà sàn lớn - không gian sinh hoạt văn hoá truyền thống của người Dao Thanh Y, thực sự khiến cán bộ, nhân dân Bằng Cả hết sức phấn khởi. Anh Lý Văn Ba, Phó Chủ tịch UBND xã Bằng Cả vui mừng kể về lần tổ chức lễ kỷ niệm 65 năm thành lập xã và đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang thời kỳ chống Mỹ mới đây: "Hôm đó, mặc dù thời tiết xấu nhưng bà con đến tham dự đông vui lắm. Họ đi để cổ vũ chương trình cũng là để tham quan công trình. Thậm chí buổi lễ đã kết thúc song nhiều cô bác vẫn muốn được ngồi lại để ngắm nghía ngôi nhà sàn lớn mà bấy lâu họ mong ước...".

Có thể nói, các công trình kiến trúc của dự án không chỉ được sử dụng hiệu quả không gian trong nhà, mà với diện tích rộng, quy hoạch hợp lý còn tạo nên mặt bằng lý tưởng cho các hoạt động ngoài trời. Hoạt động văn hóa - thể thao cụm 8 xã vùng cao Hoành Bồ mới được tổ chức vừa qua thu hút tổng số nam, nữ diễn viên, vận động viên tham gia lên đến gần 500 người. Ngoài các hoạt động biểu diễn, thi đấu chính thức, buổi tối các đoàn còn đốt lửa trại, giao lưu với nhau. Những năm trước đây mỗi lần đăng cai tổ chức hoạt động này, UBND xã lại phải mượn nhà dân, trưng dụng trụ sở hành chính, trường học làm nơi ăn nghỉ cho các đoàn. Đặc biệt, ý tưởng cắm trại giao lưu đã hình thành từ lâu song không dám thực hiện bởi không có không gian. Thế nhưng, với Khu Bảo tồn bản sắc văn hoá Chín Gian đã hoàn toàn đáp ứng yêu cầu này. Hầu hết các đội đều được bố trí ăn ngủ qua đêm tại 3 khu nhà. Các đoàn cũng đốt lửa trại ngay trên nền sân của khu. Trương Thị Hồng, một thanh niên của xã nhận xét: "Khu có sân khấu cao, rộng, chúng tôi xem biểu diễn văn nghệ hay hơn, rõ hơn. Các môn thi đấu thể thao cũng thu hút nhiều người dân đến cổ vũ bởi không gian rộng rãi, dễ quan sát. Nhất là đêm lửa trại, đoàn viên tập trung một chỗ ca hát sôi động, tạo nên không khí giao lưu hào hứng...".

Ngoài là địa điểm tổ chức sự kiện, Khu Bảo tồn bản sắc văn hoá Chín Gian còn được trưng dụng làm lớp học. Hàng tuần, nơi đây đón trên 200 học viên trong xã đến học thêu, hát đối và chữ Dao. Đây là một phần trong hạng mục phục dựng văn hoá phi vật thể người Dao của dự án. Nhiều trong số học viên này sẽ trở thành lực lượng nòng cốt để hướng dẫn, biểu diễn, giới thiệu văn hoá của trung tâm. Chị Trương Thị Quý, một người thêu đẹp trong bản, cũng là giáo viên lớp thêu của dự án cho biết: "Nhiều học viên đã thành thạo kỹ thuật may thêu trang phục truyền thống, biết hát các điệu hát đối, hát giao duyên của người Dao. Đặc biệt, họ còn nắm được kỹ thuật viết chữ nho và các nghi thức cúng tế của thầy mo...".

Dự án Bảo tồn Bản sắc văn hoá người Dao Thanh Y thôn Chín Gian cho đến nay đã hình thành nên một không gian sinh hoạt văn hoá tiêu biểu của người Dao. Dự án đã và đang phổ biến, nhân rộng mô hình bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá bản làng, bên cạnh đó còn góp phần gắn phát triển du lịch sinh thái với các hoạt động du lịch văn hoá dân tộc truyền thống, tạo tiền đề phát triển đời sống văn hoá, kinh tế - xã hội của địa phương một cách bền vững.