Đặc sắc Lễ Đại Phan

Đã hơn 60 năm nay, lễ Đại Phan không được tổ chức bởi nhiều lý do. Vừa qua, Sở VH-TT&DL Quảng Ninh đã cố gắng thực hiện dự án khôi phục nghi lễ này tại xã Bình Dân, huyện Vân Đồn, nơi có tới 98% dân số là người Sán Dìu.

Đại Phan là đại lễ cúng chúng sinh và cầu an cho cả làng.

Vào ngày này, bất cứ khách nào tới đều là khách quý, được mời cơm rượu thịt, cho ngủ trọ xem lễ. Đại Phan là nghi lễ rửa tội không chỉ cho vong nhân, mà cho chính những người còn sống. Vì thế trong lễ Đại Phan có một nghi thức quan trọng là lễ lội than. Sau khi các thầy cúng đốt củi lấy tro than trải ra thành một quãng đường dài 4 thước (khoảng 6,5m) thì những người trong làng lần lượt lội qua đường than ấy để thanh sạch tâm tư, trút bỏ phiền muộn như một cách rửa tội.

Một lễ Đại Phan phải lần lượt có các nghi lễ: Lễ dựng vương đàn, ngũ nhạc lầu, lễ nhập phướn, lễ tung phướn (ảnh trước), lễ chém thảo triều, lễ rước sơn thái nhân du hương (ảnh sau), lễ dựng cây phan, lễ ngọ triều, lễ mãn triều, ngũ đại thiên vương chạy đàn, lễ chém súc hiến tế, lễ leo gươm, lễ cấp sắc, lễ lội than. Đại Phan là nghi lễ cao nhất trong tín ngưỡng của người dân tộc Sán Dìu.

Một điều tạo nên màu sắc huyền bí cho lễ Đại Phan là lễ leo dao, còn gọi là lễ leo gươm. Các thầy cúng chuẩn bị hai cây dao mô phỏng hình bông lúa, gọi là cây dương và cây âm. Tất cả các lưỡi dao được gắn vào thân cây đều quay lưỡi lên trên, chỉ có một lưỡi gắn trên cùng của cây âm là quay xuống đất. Mỗi cây dao có 12 lưỡi tượng trưng cho 12 tầng trời, 12 khổ nạn mà con người phải trải qua.

Giữ được lễ Đại Phan chính là bảo lưu một nét văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số trên đất Quảng Ninh. Xin giới thiệu với bạn đọc một số nghi thức trong lễ Đại Phan do PV Báo Quảng Ninh ghi lại.