Ba Chẽ: Giữ gìn nét văn hóa đặc sắc của người Dao

Lễ hội Bàn Vương lần thứ nhất năm 2020 tổ chức đồng thời với lễ đón nhận Bằng xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia Miếu Ông - Miếu Bà, Hội Trà hoa vàng lần thứ III cuối tháng 12/2020 tới đây tại Khu di tích lịch sử quốc gia Miếu Ông - Miếu Bà, xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ. Với chủ đề “Tiếng gọi tổ tiên nơi cửa biển” sẽ tái hiện lại hành trình “Vượt biển” của người Dao đến vùng đất mới trên 12 con thuyền tượng trưng cho 12 dòng họ của người Dao… để lập nghiệp; nghi lễ tưởng nhớ công ơn ông tổ Bàn Vương - thuỷ tổ của người Dao.

Trong xu thế hiện nay, khi xã hội ngày càng phát triển, nhiều tục lệ đã bị mai một dần theo thời gian; việc duy trì những giá trị văn hoá tiêu biểu của dân tộc là rất cần thiết. Cộng đồng dân tộc Dao cũng như các dân tộc khác trên địa bàn huyện Ba Chẽ đã và đang không ngừng bảo vệ, gìn giữ và phát huy vốn quý văn hóa truyền thống của dân tộc mình, góp phần bảo tồn và phát huy vốn văn hóa phi vật thể đặc sắc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Đây chính là nét đẹp, sự độc đáo của vùng đất và con người Ba Chẽ.

Các nghi lễ liên quan đến thờ cúng tổ tiên luôn được người dân tộc Dao huyện Ba Chẽ duy trì, thể hiện với những nghi lễ độc đáo, đặc sắc. Ảnh: Ngọc Lợi (CTV)

Dân tộc Dao trên địa bàn huyện Ba Chẽ sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Nam Sơn, Đồn Đạc và Lương Mông, có đời sống văn hóa tinh thần rất phong phú với nhiều phong tục, nghi lễ, nghệ thuật đặc sắc. Qua đó, từ năm 2019, Ba Chẽ đã xây dựng đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Dao tại thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ, gắn với phát triển du lịch cộng đồng” giai đoạn 2019-2020, định hướng đến năm 2025.

Theo đó, Ba Chẽ đang từng bước xây dựng, sưu tầm, trưng bày, giới thiệu về di sản văn hóa đặc sắc của các nhóm Dao ở Việt Nam, đưa thôn Sơn Hải thành một trong những trung tâm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa người Dao của cả nước, gắn chặt với quá trình phát triển du lịch của địa phương cũng như liên vùng. Huyện đã đầu tư tôn tạo miếu Bàn Vương với tổng kinh phí 660 triệu đồng; sưu tầm, biên soạn tài liệu lớp dân ca và dân vũ, triển khai các bước đầu tư nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng…

Nghi thức nhảy lửa. Ảnh: Ngọc Lợi (CTV)

Những năm sau đó, Ba Chẽ sẽ tổ chức các lớp truyền dạy chữ Nôm Dao cho người dân; triển khai các cơ sở nghỉ dưỡng theo mô hình homestay; quy hoạnh và tổ chức trồng hoa, tạo cảnh quan du lịch, xây dựng một số nhà nghỉ dưỡng nhỏ theo mô hình nhà để thóc của người Dao; xây dựng cầu tàu, bến tàu và các hạng mục phụ trợ tại khu vực trung tâm thôn; nghiên cứu, sưu tầm và xuất bản sách về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở huyện Ba Chẽ…

Đồng thời, huyện tiến hành phục dựng, làm phim về di sản văn hóa tiêu biểu của người Dao ở Ba Chẽ nói chung và ở thôn Sơn Hải nói riêng; xây dựng mô hình làng văn hóa truyền thống; hình thành các điểm, tuyến du lịch trên địa bàn...

Cuối tháng 12/2020 tới đây, Lễ hội Bàn Vương lần thứ nhất được tổ chức với nhiều nét bản sắc riêng, với những phong tục, tập quán tốt đẹp được kết tinh bởi truyền thống văn hoá lâu đời của người Dao được tái hiện như: Thực hiện nghi thức “Hành trình vượt biển”; thực hiện việc rước lễ vật, cây đặc sản… từ bến thuyền lên miếu thờ Bàn Vương và tổ chức cúng lễ Bàn Vương tại Miếu; nghi thức nhảy lửa; các trò chơi…

Múa Rùa - trò chơi mang tính nghi lễ của người Dao. Ảnh: Ngọc Lợi (CTV)

Đối với trò chơi của người Dao cũng rất đa dạng, gồm nhiều thể loại khác nhau; có nhiều trò mang tính nghi lễ như múa Rùa, vật chày, múa Ca Đong… cũng được tái hiện tại lễ hội năm nay.

Lễ hội Bàn Vương năm 2020 được tổ chức nhằm bảo tồn di sản văn hóa và quảng bá tiềm năng du lịch thông qua đặc trưng văn hóa và nét đẹp trong trang phục, nghi lễ, tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa của dân tộc Dao nói riêng; các dân tộc huyện Ba Chẽ nói chung như một lời chào, mời gọi các nhà đầu tư và du khách hãy đến với Ba Chẽ - một vùng đất với khát vọng đi lên đầy hứa hẹn.

          Trung Thành