Thách thức trong bảo quản Bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Quảng Ninh

Có thể nói, việc bảo quản Bảo vật quốc gia vẫn luôn là một thách thức với ngay cả những bảo tàng hàng đầu cả nước. Tại Bảo tàng Quảng Ninh, nơi hiện đang lưu giữ 5 Bảo vật quốc gia, công tác bảo quản vẫn đang rất cần những sự đầu tư hoàn thiện, để các Bảo vật quốc gia phát huy hết giá trị tương xứng của mình.

5 Bảo vật quốc gia được bảo quản tại Bảo tàng Quảng Ninh.

5 Bảo vật quốc gia hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quảng Ninh gồm: Bình gốm Đầu Rằm, Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử (được công nhận đợt 7, tháng 12/2018), Trống đồng Quảng Chính, Thống đồng thời Trần và Mâm bồng gốm men vẽ nhiều màu (được công nhận đợt 8, tháng 12/2019). Đây là những cổ vật không chỉ có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa mà còn là những hiện vật gốc độc bản, có hình thức độc đáo và giá trị nghệ thuật đặc sắc.

Để phát huy giá trị của các Bảo vật quốc gia, ngay từ năm 2018, khi 2 Bảo vật đầu tiên là Bình gốm Đầu Rằm và Hộp vàng Ngọa Vân – Yên Tử được công nhận, Bảo tàng Quảng Ninh bước đầu đã bố trí không gian trưng bày riêng cho các bảo vật này, đồng thời có kế hoạch truyền thông về Bảo vật quốc gia qua các ấn phẩm, tờ gấp đến công chúng, du khách.

Với 3 Bảo vật mới được công nhận cuối năm 2019, hiện trống đồng Quảng Chính vẫn đang được bảo quản trong không gian trưng bày tầng 2 (khu vực lòng thuyền). 2 hiện vật còn lại được bảo quản trong kho lưu trữ. Thời gian tới, 3 Bảo vật này sẽ được chuyển sang trưng bày cùng với 2 Bảo vật quốc gia đã được công nhận trước đó tại Phòng trưng bày Bảo vật quốc gia.

Công tác bảo quản phòng ngừa đối với Bảo vật quốc gia Thống đồng thời Trần.

Là một bảo tàng mới xây dựng, không gian trưng bày hiện đại, Bảo tàng Quảng Ninh đã và đang rất chú trọng vào các quy trình bảo quản phòng ngừa và bảo quản trị liệu đối với các hiện vật tại bảo tàng, đặc biệt là các Bảo vật quốc gia. Tại các phòng trưng bày và kho lưu trữ, hệ thống điều hòa không khí, hút ẩm và thông gió được lắp đặt đầy đủ với mục đích tạo môi trường ổn định, hạn chế tối đa sự tác động của khí hậu, nhiệt độ tới các bảo vật.

Tuy nhiên, việc bảo quản Bảo vật quốc gia đang vướng phải một số bất cập. Theo tiêu chuẩn bảo quản bảo vật, lẽ ra phải tùy thuộc vào đặc điểm chất liệu và niên đại của từng bảo vật để có phương pháp bảo quản riêng cho phù hợp. Nhưng hiện nay, các Bảo vật quốc gia đang được áp dụng một điều kiện bảo quản chung và chưa có nhiều khác biệt so với các hiện vật thông thường khác tại bảo tàng, cũng chưa có những tủ bảo quản chuyên biệt để đảm bảo về nhiệt độ, độ ẩm thích hợp cho từng hiện vật, với từng chất liệu khác nhau.

Mặt khác, vì lý do an toàn, hết giờ hành chính, Bảo tàng sẽ tắt nguồn điện, kéo theo hệ thống điều hòa, máy hút ẩm trong khu vực trưng bày và kho lưu trữ ngừng hoạt động, rất khó khăn để duy trì các thông số môi trường ổn định, độ ẩm tương đối không thay đổi quá 5% trong vòng 24h đúng như tiêu chuẩn.

Tủ chuyên dụng đang được sử dụng để bảo quản Bình gốm Đầu Rằm.

Ông Kiều Đinh Sơn, Giám đốc Bảo tàng Quảng Ninh, cho biết: Hiện tại, Bảo tàng mới chỉ có duy nhất 1 tủ trưng bày đặc biệt, đang được sử dụng để bảo quản Bình gốm Đầu Rằm. Tủ trưng bày này đáp ứng được tất cả các yếu tố về độ ẩm, nhiệt độ ổn định và không bị phụ thuộc vào môi trường xung quanh, đồng thời đảm bảo cả về điều kiện an ninh, an toàn cho bảo vật. Thêm nữa, một số bảo vật yêu cầu trình độ và kỹ thuật bảo quản mà phải các chuyên gia hàng đầu thuộc các lĩnh vực ấy mới có thể tham gia vào quá trình bảo quản trị liệu. Ví dụ như với Bình gốm Đầu Rằm đã bị vôi hóa 2/5 thân bình, quá trình bảo quản trị liệu khá phức tạp và đến nay Bảo tàng Quảng Ninh vẫn chưa đủ điều kiện để thực hiện được việc này.

Bảo vật quốc gia là tài sản vô giá của đất nước. Việc ứng xử đúng tầm với những báu vật có một không hai này không chỉ là trách nhiệm của những người làm công tác bảo tàng mà còn là trách nhiệm của tất cả chúng ta đối với những di sản mà cha ông đã để lại. Vì vậy, Bảo tàng Quảng Ninh đã báo cáo Sở Văn hóa và Thể thao để có cơ sở trình UBND tỉnh cho phép hình thành phòng trưng bày đặc biệt với những trang thiết bị riêng, để không chỉ bảo quản, phát huy tốt các Bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Quảng Ninh mà về lâu dài, phòng trưng bày đặc biệt ấy sẽ đủ điều kiện đáp ứng để đơn vị có thể phối hợp với các bảo tàng khác trong và ngoài nước tổ chức các trưng bày chuyên đề có tính chất đặc biệt, mang tầm quốc tế.

Xuân Hòa