Xây dựng làng văn hóa Bằng Cả: Nhân lên những giá trị đẹp trong đời sống

Xây dựng làng văn hóa là một cách làm hay để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các làng, bản và cũng nhằm tạo ra các sản phẩm cho du lịch Quảng Ninh. Việc xây dựng Trung tâm bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y xã Bằng Cả (TP Hạ Long) là nhằm mục đích ấy.

Người Dao Thanh Y ở Bằng Cả (TP Hạ Long) còn lưu giữ được nhiều nét đẹp về trang phục cũng như các giá trị văn hóa truyền thống. (Ảnh chụp tháng 11/2019)

Là xã trung du miền núi, Bằng Cả có 5 dân tộc anh em cùng cư trú. Trong đó, người Dao Thanh Y chiếm 97% dân số, họ sống quần tụ nhiều đời. Hiện người Dao ở Bằng Cả cư trú ở 3 thôn, 10 xóm với gần 500 hộ dân. Người Dao Thanh Y ở Bằng Cả còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa phi vật thể và vật thể đặc sắc như: Hội làng, lễ cấp sắc, nghệ thuật hát, đan thêu trang phục, các điệu múa hát truyền thống... Tín ngưỡng dân gian như: Ma chay, cưới hỏi. Tỷ lệ sử dụng ngôn ngữ người Dao còn trên 90%... Dễ thấy, Bằng Cả mang đặc trưng của các làng bản vùng xa, yên bình và giàu bản sắc văn hóa truyền thống.

Người Dao Thanh Y vẫn chú ý gìn giữ và phát huy được những nét đẹp đó thông qua các lễ hội, nổi bật nhất là hội làng hàng năm (ngày 1/2 âm lịch). Tuy nhiên, trước tác động của nhịp sống hiện đại, nhiều nét văn hóa cũng dần mai một. Các điệu hát, kỹ thuật thêu, phong tục tập quán... ít được giới trẻ quan tâm, chủ yếu do số ít người cao tuổi, các nghệ nhân già nắm giữ. Tỷ lệ lớp trẻ sử dụng ngôn ngữ chỉ đạt 50%.

Trung tâm Bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y xã Bằng Cả được xây dựng, ngoài là nơi sinh hoạt văn hoá cộng đồng của làng xã còn là nhằm lưu giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào. Không gian văn hóa được tái hiện là: Cổng làng, các kiến trúc cổ hiện có, bảo tồn khoảng 100 căn nhà gỗ truyền thống (3-5 gian), phục dựng không gian nhà người Dao từ nhà trưởng bản Đặng Văn Thương tới Khu bảo tồn văn hóa người Dao cùng với các yếu tố sân, vườn, nhà sinh hoạt truyền thống... Điều này góp phần tái hiện lại sinh động, thật hơn không gian làng bản của người Dao giàu bản sắc, đẹp, yên bình.

Một điểm nhấn trong xây dựng Trung tâm Bảo tồn văn hóa người Dao Thanh Y xã Bằng Cả là công tác phục dựng, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể, vật thể, như: Các hội làng Bằng Cả; phát triển các đội dân ca, dân vũ biểu diễn làn điệu truyền thống gắn liền với các nghi lễ cấp sắc, cưới hỏi; trang phục truyền thống; sưu tầm bảo tồn các nông cụ, nhạc cụ, gia cụ, đồ thờ cúng; văn hóa ẩm thực (rượu bâu, các món ăn)... Song song với bảo tồn, các giá trị này đã được đề xuất khéo léo đưa vào làm "nguyên liệu" xây dựng nên các sản phẩm văn hóa vật thể, phi vật thể cụ thể.

Hướng dẫn viên người Dao Thanh Y giới thiệu cho du khách về các sản phẩm thổ cẩm được người dân bản địa thêu tại Trung tâm Bảo tồn văn hóa người Dao xã Bằng Cả. (Ảnh chụp tháng 11/2019)

Một điểm sáng trong xây dựng làng văn hóa ở Bằng Cả là ngành Văn hoá và huyện Hoành Bồ (nay là TP Hạ Long) đã chú ý tạo ra các sản phẩm du lịch dựa vào các lợi thế về thắng cảnh, giá trị văn hóa lịch sử, như: Điểm du lịch đập hồ Khe Chính, núi Đá Chồng, du thuyền trên hồ Yên Lập, hồ Khe Chính, xây dựng đường lên khu căn cứ kháng chiến chống Pháp, Quy hoạch đồi sim rộng khoảng 50ha tại khu vực quanh núi Đá Chồng...

Đây có thể coi là một yếu tố góp phần đắc lực trong hút khách tới làng văn hóa ở Bằng Cả về sau. Bên cạnh đó, xây dựng làng văn hóa Bằng Cả cũng quan tâm tới hoàn thiện các hạ tầng thiết yếu (đường sá, nước sạch, internet, bản đồ du lịch...); bảo vệ rừng, cảnh quan tự nhiên, y tế, nhân lực... phục vụ du khách.

Ông Triệu Tiến Trường, Phó Chủ tịch UBND xã Bằng Cả, chia sẻ: Xây dựng Trung tâm Bảo tồn văn hoá người Dao tại Bằng Cả chính là góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc, tốt đẹp của người Dao và các dân tộc khác. Điều này là tiền đề mở ra hướng phát triển các loại hình du lịch văn hóa, cải thiện đời sống văn hóa xã hội của người dân. Đây là mà điều người dân chúng tôi mong chờ nên cộng đồng tích cực tham gia, ủng hộ.

Một buổi biểu diễn điệu múa truyền thống của người Dao tại không gian của Trung tâm Bảo tồn văn hóa người Dao tại xã Bằng Cả. (Ảnh chụp tháng 11/2019)

Có thể thấy, việc xây dựng làng văn hóa Bằng Cả đã đề cập khá đầy đủ tới bảo tồn phát huy văn hóa các dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Dao. Tuy nhiên, để việc bảo tồn, tái hiện thành công có lẽ cần tốn nhiều công phu nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng để tái hiện được một làng văn hóa thực sự sinh động, hấp dẫn. Đồng thời, việc lựa chọn, tái hiện những hoạt động văn hóa nổi bật, hấp dẫn nhất; xây dựng các sản phẩm du lịch, hạ tầng, kết nối các nhà tổ chức... là các yếu tố hút khách, ảnh hưởng tới thành công của làng văn hóa.

Hà Phong