Xây dựng các làng, bản văn hóa truyền thống: Góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá

* Ông Phan Sinh, dân tộc Tày, bản Đồng Thanh, xã Hoành Mô (Bình Liêu): "Tôi luôn có ý thức, thói quen gìn giữ di sản của tổ tiên để lại"

Từ trước tới nay, tôi luôn có ý thức, thói quen gìn giữ di sản của tổ tiên để lại, đó là những vật dụng sinh hoạt hàng ngày của ông bà, cha mẹ như: Cối xay, máng chăn lợn, nồi đồng, đĩa hát và nếp nhà truyền thống của người Tày Bình Liêu gần 100 năm tuổi cha mẹ để lại.

Nhiều du khách, nhà nghiên cứu khắp nơi về thăm cảnh đẹp bản, đều qua nhà tôi tham quan, tìm hiểu, chụp ảnh lưu niệm về các vật dụng, đồ cổ đó. Điều này làm chúng tôi rất phấn khởi. Tôi cũng dự định sẽ dành một không gian riêng để du khách tham quan tìm hiểu về đời sống, truyền thống dân tộc tôi và cũng là để nhắc nhở, giáo dục truyền thống cho con cháu.

* Ông Trần Đăng Anh, Giám đốc Halotour (TP Hạ Long): "Cần quan tâm hơn nữa đưa các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào vào phát triển du lịch"

Ngày nay, trước áp lực đổi thay của cuộc sống hiện đại, nhiều giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số bị tác động, mai một. Nhiều làng, bản của bà con dân tộc đã đổi thay từ khung cảnh, nếp nhà, tới phong tục tập quán... Nhất là ở các xã vùng cao thuộc Bình Liêu, Ba Chẽ, Đầm Hà...

Trên thực tế, những năm gần đây xu hướng du lịch sinh thái, khám phá văn hóa đang rất hút khách. Du khách có xu hướng trở về làng quê, tham quan các bản làng giàu bản sắc văn hóa ở các vùng xa, có cảnh quan thiên nhiên trong lành, tươi đẹp.

Vì vậy, các điểm đến lưu giữ những nét văn hóa truyền thống, hội làng giàu bản sắc, phong tục tập quán như: Bằng Cả (TP Hạ Long), Đồng Thanh (huyện Bình Liêu), Sơn Hải (huyện Ba Chẽ)... đang rất hút khách. Tôi cho rằng, bảo tồn văn hóa, phát triển các sản phẩm du lịch cũng là cách giúp việc bảo tồn, phát huy giá trị các làng bản văn hóa truyền thống được thực hiện tốt nhất, hiệu quả nhất. Do vậy, cần quan tâm hơn nữa đưa các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào vào phát triển du lịch

* Ông Nguyễn Quang Vinh, Hội Văn nghệ dân gian tỉnh: "Đưa các giá trị văn hóa dân gian vào phục vụ cuộc sống chính là cách bảo tồn và phát huy tốt nhất"

Tỉnh Quảng Ninh có một kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc vô cùng phong phú, đa dạng. Trong đó, văn hóa dân gian từ các điệu múa, bài hát, các điệu nhảy... trong các nghi lễ, hội hè, vẫn còn được lưu giữ khá tốt. Một số làng, bản văn hoá đã được xây dựng hoặc quy hoạch xây dựng để bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào.

Thực tế cho thấy rằng, việc phục dựng các lễ hội, các bài hát, điệu múa, diễn xướng... đã cho thấy tác dụng nhất định trong việc quảng bá hình ảnh tỉnh nhà, phục vụ đắc lực cho phát triển du lịch. Đó là việc giới thiệu các giá trị văn hóa dân gian trên ở các lễ hội lớn như: Carnaval hoặc trở thành các sản phẩm, chương trình biểu diễn đặc sắc cho du khách nước ngoài trên các du thuyền, ở chương trình tour, các công viên giải trí lớn.

Nhờ đó mà hát then, hát giao duyên, các diễn xướng, phong tục tập quán của dân tộc Dao, Sán Dìu, Tày... dần được biết tới nhiều hơn. Để làm được điều đó, tôi cho rằng Nhà nước cần sớm có sự quan tâm, đầu tư, tìm tòi, nghiên cứu và phục dựng những nét văn hóa này một cách thật bài bản, khoa học.

* Ông Vi Ngọc Nhất, Phó Phòng VHTT huyện Bình Liêu: "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng bào các dân tộc là nhiệm vụ quan trọng"

Trước sự phát triển kinh tế, quá trình hội nhập, nhiều làng bản truyền thống bị tác động, đổi thay nhiều. Lớp trẻ nhiều người không quan tâm tới phong tục tập quán; ngôn ngữ, văn hóa dân gian dần ít được quan tâm. Nhiều nhà kiến trúc truyền thống, làng bản dần mai một do tác động của thời gian, thời tiết...

Chính vì thế, huyện Bình Liêu đã xác định bảo tồn văn hóa là chiến lược quan trọng trong thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng; trong nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Đồng thời coi việc xây dựng Đề án bảo tồn văn hóa các dân tộc là cơ sở, định hướng quan trọng trong bảo tồn phát huy giá trị văn hóa truyền thống đồng bào các dân tộc.

Theo đó, huyện đã quan tâm có những giải pháp bảo tồn toàn diện từ tiếng nói, chữ viết, trang phục, nhà cửa cũng như những giá trị, tri thức tốt đẹp của bà con các dân tộc; quan tâm thu hút các chương trình, dự án đầu tư phát triển du lịch trong đó chú ý tới bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ở các bản làng. Ngoài xây dựng các điểm, tour, tuyến du lịch, huyện cũng hướng đến xây dựng các bản làng văn hóa dân tộc Tày,  Sán Chỉ, Dao Thanh Phán ở Bản Cáu, xã Lục Hồn; thôn Lục Ngù, xã Húc Động; Sông Moóc...

* Tiến sĩ Bàn Tuấn Năng, Viện Văn hóa Phát triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh: "Bảo tồn giá trị các di sản văn hóa, tạo nên các giá trị bền vững"

Các di sản văn hóa, các làng, bản truyền thống của bà con các dân tộc là vốn quý, là tài nguyên vô cùng quý giá. Văn hóa hình thành từ con người, con người tồn tại trong gia đình, cộng đồng. Do đó để di sản văn hóa được bảo tồn, có cơ hội phát triển cần bắt đầu các công việc từ cộng đồng, làng bản.

Hiện việc bảo tồn văn hóa cũng có nhiều cấp độ, phương pháp khác nhau. Việc bảo tồn cũng nên trả lời các câu hỏi: Bảo tồn để làm gì? Phục vụ lợi ích xã hội và cộng đồng như thế nào?. Ngoài các cách thức, định hướng khác nhau, tôi cho rằng việc bảo tồn văn hóa tại không gian sinh sống của bà con, tạo nguồn tài nguyên để phát triển du lịch, vừa tạo nhân tố tích cực cho bảo tồn, vừa giúp đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao hiểu biết, tình cảm cộng đồng với di sản văn hóa đó.

Điều này sẽ khuyến khích sự tham gia và phát triển của du lịch cộng đồng. Đây cũng là cách mà nhiều địa phương đã thực hiện thành công. Đơn cử như đề án chúng tôi đang thực hiện tại thôn Sơn Hải (xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ), bà con dân tộc Dao ở đây lưu giữ được các nét độc đáo về phong tục tập quán, giá trị văn hóa phi vật thể, vật thể đặc sắc, đặc biệt là không gian sống cả trên rừng, núi và sông nước; lễ cúng Bàn Vương, một phong tục độc đáo, quý hiếm mà người Dao nhiều địa phương không còn... Đó là những chất liệu, di sản tuyệt vời cần bảo tồn, phát huy phục vụ sự phát triển du lịch, tạo nên những giá trị bền vững.

Tạ Quân