Quảng Ninh cần phát triển đội ngũ lý luận phê bình VHNT

Trong thời gian qua, văn học nghệ thuật Quảng Ninh đã đạt được rất nhiều thành tựu ở lĩnh vực sáng tác, tuy nhiên mảng lý luận phê bình gần như là mảng trắng, rất hiếm người viết và dấn thân, rất hiếm tác phẩm được xuất bản thành sách. Những điều này khiến văn học Quảng Ninh dù phát triển nhanh nhưng chưa toàn diện và thiếu sự kế cận vững chắc.

Phát biểu tại đại hội đại biểu Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ninh lần thứ XI, đồng chí Nguyễn Xuân Ký, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh, chỉ rõ: “Lực lượng làm công tác lý luận, phê bình văn học nghệ thuật còn mỏng, chưa đạt yêu cầu“. Báo cáo của Ban chấp hành Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ninh cũng thẳng thắn thừa nhận: “Công tác lý luận phê bình còn nhiều hạn chế, chưa xây dựng được đội ngũ lý luận phê bình vững mạnh, sắc bén, chưa có các tác phẩm lý luận phê bình mang tính chuyên sâu. Do đó, công tác phản bác, đấu tranh với các quan điểm sai trái trong sáng tác còn hạn chế”.

Trong số các cuốn sách của văn nghệ sĩ Quảng Ninh được xuất bản đa phần là sáng tác rất thiếu vắng mảng lý luận phê bình.

Đánh giá về đội ngũ này,  nhà văn Dương Phượng Toại, Chi hội phó Chi hội Văn học (Chi hội được sáp nhập từ Chi hội Thơ, Chi hội Văn xuôi và Chi hội Lý luận phê bình), cho biết: Mặc dù lực lượng sáng tác đông, có thể nói đã như một thứ tài nguyên của Quảng Ninh song đội ngũ làm công tác lý luận phê bình văn học nghệ thuật còn mỏng, yếu. Số lượng tác phẩm xuất bản nhiều, song các tác phẩm lý luận phê bình văn học nghệ thuật còn nhiều hạn chế.  Chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, các bài viết lý luận phê bình, lý luận phê bình văn học nghệ thuật trên báo Hạ Long hay báo Quảng Ninh Cuối tuần còn thưa thớt, mới chỉ dừng lại ở phạm vi các bài viết giới thiệu. Một số tác phẩm của các tác giả mang tính chất lý luận phê bình văn học nghệ thuật như Vũ Thảo Ngọc với tác phẩm “Thức cùng trang viết” cũng chưa đủ “phủ sóng” vấn đề lý luận một cách triệt để. Các tác giả khác hầu như chỉ viết ở dạng chân dung văn học, hoặc giới thiệu tác phẩm vừa ra lò mà thôi”. 

Về nguyên nhân khiến lý luận phê bình yếu, ông Dương Phượng Toại lý giải: “Chúng ta phải thẳng thắn nhìn nhận sáng tác đã khó, phê bình lý luận phê bình văn học nghệ thuật lại càng khó, một phần cũng đang thiếu “sân” để thể hiện đúng nghĩa. Bởi lẽ, một tác phẩm lý luận phê bình văn học nghệ thuật đúng nghĩa, nó đòi hỏi sự lao động tỉ mẩn, trách nhiệm và am hiểu. Thêm vào đó, sự “ngại va chạm”, sợ mất lòng đã khiến lâu nay việc mở rộng diễn đàn trao đổi, giao lưu lý luận phê bình văn học nghệ thuật Quảng Ninh thiếu đi sự sôi nổi. Chúng ta cũng chưa tổ chức được những cuộc hội thảo chuyên sâu, chuyên đề về lý luận phê bình văn học nghệ thuật để kéo tác giả và nhà phê bình vào cuộc để đánh giá, nhìn nhận vấn đề nội dung và nghệ thuật”.

Quảng Ninh từng có Chi hội Lý luận phê bình do nhà văn Phan Thanh làm Chi hội trưởng, họa sĩ Công Phú làm Chi hội phó. Chi hội này còn có sự góp mặt của các văn nghệ sĩ ở nhiều các lĩnh vực văn học, sân khấu, mỹ thuật, âm nhạc như: Lê Chính, Nguyễn Châu, Lý Biên Cương, Trần Nhuận Minh, Phạm Hồng Cẩm, Đoàn Đức Chính, Nguyễn Xuân Đức, Lý Viết Đương, Tống Khắc Hài, Trọng Khang, Nguyễn Xuân Nhật, Triệu Nguyễn, Thanh Nga, Vũ Thảo Ngọc, Nguyễn Đức Nhuần, Nguyễn Hữu Tuân, Nguyễn Quang Vinh, Phạm Công Vóc... Nhưng chi hội này đã bị giải thể và sáp nhập vào với Chi hội Văn xuôi và Chi hội Thơ thành Chi hội Văn học, cho dù hội viên của chi hội thuộc nhiều loại hình khác không chỉ có văn học. Và hơn nữa lý luận phê bình văn học nghệ thuật nói chung bao gồm tất cả các loại hình chứ không riêng gì văn học...

Về các giải pháp phát triển đội ngũ lý luận phê bình, nhiều văn nghệ sỹ cho rằng: Cần bồi dưỡng các tác giả chuyên sâu về công tác lý luận phê bình thông qua các trại sáng tác, lớp tập huấn về lý luận phê bình văn học nghệ thuật của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam hoặc của Hội Văn học nghệ thuật tỉnh. Đồng thời, tổ chức các hội thảo chuyên đề về lý luận; mở các lớp tập huấn về công tác lý luận phê bình văn học nghệ thuật có sự tham gia giảng dạy của các giảng viên là các nhà lý luận phê bình văn học nghệ thuật có uy tín ở Trung ương để nâng cao năng lực đội ngũ.

Phương hướng của Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ninh trong 5 năm tới cũng đã xác định rõ: Đẩy mạnh sự phát triển của lý luận, phê bình văn học nghệ thuật trên các phương diện xây dựng đội ngũ và sáng tác lý luận phê bình văn học nghệ thuật. Xây dựng đội ngũ lý luận phê bình văn học nghệ thuật vững vàng về chuyên môn, đồng thời tiếp tục các giải pháp nhằm nâng cao ý thức nghề nghiệp của người làm công tác này; tạo đột phá trong phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng các cây bút lý luận, phê bình văn học nghệ thuật.

Hy vọng, với những giải pháp đó, mảng lý luận phê bình văn học Quảng Ninh trong thời gian tới có những khởi sắc về đội ngũ, về chất lượng tác phẩm, xứng đáng với kỳ vọng của công chúng và lực lượng sáng tác hiện nay.

Huỳnh Đăng

[links()]