Nhà thơ Thi Sảnh với niềm đam mê lịch sử, thơ ca và tiểu thuyết

Dù viết sử, thơ ca hay tiểu thuyết, nhà thơ Thi Sảnh vẫn gửi gắm vào đó tình yêu quê hương sâu nặng, niềm đam mê cháy bỏng.

Nhà thơ Thi Sảnh tên thật là Nguyễn Thanh Sỹ, sinh năm 1941 tại xã Gio Mỹ, huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Năm 1961, ông học Khoa Sử, Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội). Tháng 11/1964, ông về nhận công tác tại Bảo tàng Quảng Ninh. Ông từng có nhiều năm gắn bó với ngành văn hóa, nguyên là Giám đốc Sở Văn hóa – Thông tin Quảng Ninh.

Quá trình làm việc, ông đã dành nhiều tâm huyết để tìm hiểu về lịch sử giai cấp, lịch sử phong trào công nhân mỏ. Ngay từ năm 1974, khi còn là một cán bộ trẻ, ông đã hoàn thành tập 1 cuốn “Lịch sử phong trào công nhân mỏ Quảng Ninh” và năm 1984 thì ra tiếp tập 2. Có thể nói, đây là công trình nghiên cứu về lịch sử giai cấp công nhân mỏ dày dặn nhất, công phu nhất tính đến thời điểm đó.

Công việc được đi nhiều, tiếp xúc nhiều không chỉ giúp ông có nhiều tư liệu mà còn là những trải nghiệm đời sống phong phú để nuôi dưỡng cảm xúc thơ ca. Trong đó, ngay từ những trang viết đầu tay, miền đất Gio Linh – Quảng Trị một thời lửa cháy đã ám ảnh rất nhiều trong sáng tác của Thi Sảnh. Nơi miền quê ám ảnh – như tên một bài thơ của Thi Sảnh, có mẹ “lặng lẽ đồng chiều chiếc bóng”, có cha “đứng lặng yên sau khung cửa”, còn có người chị, người anh, người cậu. Tất cả luôn nằm sâu trong nỗi nhớ thể hiện qua thơ.

Nhà thơ Thi Sảnh nhận giải thưởng trong một cuộc thi thơ của TKV.

Thơ Thi Sảnh thể hiện những cảm xúc gần gũi, là những người thân quanh mình, là quê hương, là những bộn bề của cuộc sống thường nhật… Thơ ông cũng lắng đọng những xúc cảm rất riêng, bằng hình ảnh thơ nhiều sức gợi, bằng giọng điệu thơ có cá tính và bằng một trái tim đau đáu những nỗi niềm.

Là người làm sử nên Thi Sảnh dành nhiều bài thơ viết về những nhân vật lịch sử như Phật hoàng Trần Nhân Tông, đại thi hào Nguyễn Trãi, đại thi hào Nguyễn Du, hay đó có thể là những địa danh lịch sử như Khuê Văn Các, kinh thành Thăng Long, Yên Tử, Côn Sơn… Thơ Thi Sảnh luôn tìm ra được mạch nguồn kết nối từ quá khứ đến hiện tại kiểu như: “Những Tiến sĩ vẫn ra đi từ Văn Miếu/ Cưỡi ngựa, cưỡi voi, cầm bút cầm gươm/ Rồi trở lại đây trong ánh vầng dương…” (Mặt trời trên Khuê Văn Các).

Viết về cá nhân mình, nhà thơ đã tự bộc bạch: “Đời tôi/ là sự nối tiếp những chuyến đi”. Nhưng có một chuyến dừng chân neo đậu mãi của ông đó là Vùng mỏ. Nơi đây đã trở thành quê hương thứ hai mà ông đã gắn bó cả cuộc đời. Nhà thơ Thi Sảnh có khá nhiều bài thơ viết về biển, về than là những gì riêng có của vùng đất Quảng Ninh. Dù viết về biển hay về than cũng đều thể hiện tình yêu mãnh liệt, sự thấu hiểu của tác giả dành cho vùng đất hiền hòa mà dữ dội, thơ mộng trữ tình mà dạt dào mãnh liệt.

Mạch nguồn cảm xúc về Quảng Ninh trong thơ Thi Sảnh chưa bao giờ vơi cạn. Quảng Ninh nuôi dưỡng cảm xúc của ông, khiến ông lúc nào cũng thấy mắc nợ mảnh đất này: “Riết róng và giục giã không ngừng/ Nhìn vào đâu cũng thấy mình mắc nợ?!/ Muốn ghìm cương con ngựa thời gian…” (Cuộc đua). Không quá khi cho rằng Thi Sảnh là nhà thơ của mạch cảm lịch sử kiểu như: “Con lớn lên trên đất này/ Khi đỉnh Bài Thơ đỏ sắc cờ bay/ Khi tầng Mông - giăng vang lời anh Cừ diễn thuyết/ Khi lán thợ Cửa Ông giữa chiều đông giá rét/ Anh Phú về tìm hiểu viết Luận cương...” (Nơi ta khôn lớn - Trường ca). Thi Sảnh khái quát chân dung người thợ theo tiến trình lịch sử: “Thợ mỏ/ Bảy vạn hai ngàn ba trăm mười tám người/ Cũng chỉ một dáng hình/ Cũng chỉ một gương mặt/ Ta nhận ra anh/ Giữa bụi than đen đặc…” (Lời của Than - Trường ca). 

Trong cuộc đời sáng tác của mình, Thi Sảnh đã có 16 tập thơ được xuất bản, trong đó ở tập nào cũng đều có những bài thơ viết về Vùng mỏ. Thơ Thi Sảnh không cầu kỳ nhưng trong từng câu chữ đều thể hiện rõ sự tìm tòi suy tư, chiêm nghiệm. Thơ ông luôn đem đến cho người đọc những xúc cảm rất riêng, nhiều sức gợi.

Dù tuổi đã cao nhưng nhà thơ Thi Sảnh vẫn thể hiện một ngòi bút sung sức.

Bạn đọc vốn quen với thơ, trường ca hay sách lịch sử của Thi Sảnh nhưng ít người biết rằng ông còn là tác giả tiểu thuyết. Sau cuốn tiểu thuyết “Chân trời ám ảnh” ra đời năm 2015, ông lại cho ra đời cuốn “Âm vang dòng sông” và gần đây nhất là cuốn “Cứu cánh”. Tiểu thuyết của ông đi sâu khai thác những đề tài lịch sử. Nếu như hai cuốn đầu tay ông viết về mảnh đất quê hương Quảng Trị oai hùng và không kém phần khốc liệt trong cuộc chiến tranh chống Mỹ thì cuốn “Cứu cánh” viết về Vùng mỏ thân yêu vượt qua mưa bom bão đạn.

Nói về “Âm vang dòng sông”, nhà văn Vũ Thảo Ngọc, Chi hội trưởng Chi hội Văn học, Hội VHNT Quảng Ninh, đánh giá: “Suốt chiều dài cuốn tiểu thuyết, nhà văn khi vào vai nhân vật chính, khi vào vai nhà sử học nhận định về cuộc chiến. Nhà văn Thi Sảnh còn đề cập khá nhiều đến các chi tiết, tư liệu lịch sử... Nói chung, “Âm vang dòng sông” đã để lại cái sự “âm vang” ấy cho người đọc về những điều mà ta vẫn nghe nhưng chưa thẩm thấu về cuộc đấu tranh giữa hai bờ giới tuyến đầy cam go, khốc liệt”.

Nhà thơ Thi Sảnh cho biết, ông sẽ còn tiếp tục viết tiểu thuyết về Vùng mỏ để trả nợ cho mảnh đất này. Và hơn hết, ông còn rất nhiều tư liệu, nỗi niềm xúc cảm cần trải ra trên trang viết...

Phạm Học

[links()]