Cần nâng hạng di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên

Di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên ghi dấu ngày khai sinh ra ngành Than - Khoáng sản Việt Nam từ năm 1840 với bức Dụ cho phép khai thác than của vua Minh Mạng ở vùng than TX Đông Triều mãi là niềm tự hào về lịch sử hình thành giai cấp công nhân mỏ và truyền thống lịch sử công cuộc khai mỏ của các thế hệ thợ mỏ. 

Phối cảnh Khu di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên tại VIệt Nam.

Ngày 10/1/1840 (tức ngày 6 tháng 12 năm Minh Mệnh thứ 20), vua Minh Mạng ra chỉ dụ cho phép Tổng đốc hạt Hải Yên (vùng Quảng Ninh ngày nay) là Tôn Thất Bật khai thác than đá ở Đông Triều. Như vậy, không phải người Pháp mà chính người Việt là những người đầu tiên đã phát hiện ra than đá và khai thác than đá ở Đông Triều. Công cuộc khai thác than đá phục vụ cho nhà nước phong kiến sử dụng là được sự cho phép của nhà nước phong kiến lúc bấy giờ. Và cũng từ đó đã hình thành đội ngũ thợ mỏ ở địa phương để khai thác than đá trước khi triều đình nhà Nguyễn ký bán khu mỏ Đông Triều cho người Pháp.

Năm 2008, UBND tỉnh đã công nhận di tích Địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam tại núi Yên Lãng, thuộc thôn Trại Hà (xã Yên Thọ, TX Đông Triều) là Di tích cấp tỉnh. Đây là một quần thể di tích, có hai khu, một khu có di tích Miếu mỏ rộng 40ha và một khu có di tích đền Bà Chúa Kẽm, rộng 3,5ha; hai khu cách nhau khoảng hơn 1km. Năm 2009, TKV đã duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng, bảo tồn, tôn tạo và phát huy khu di tích với tổng mức đầu tư giai đoạn đầu trên 52 tỷ đồng. Đồng thời, TKV đã xây dựng "Thạch trụ yểm sơn", mở đầu cho công việc tôn tạo di tích, nhằm đưa di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam thành nơi du lịch về nguồn của ngành Than Việt Nam.

Năm 2011, UBND tỉnh đã phê duyệt Quy hoạch chi tiết xây dựng tỷ lệ 1/500 tôn tạo và phát huy Khu di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam tại xã Yên Thọ có diện tích nghiên cứu quy hoạch 87,75ha, diện tích vùng bảo vệ di tích 41,2ha. Khu vực lập quy hoạch chi tiết trên 23,5ha, gồm khu di tích đền Thượng (miếu Mỏ) trên 4,7ha, khu di tích miếu Bãi Tràng Tiền 1,2ha, khu Thạch trụ yểm sơn gần 2,3ha, khu đền Hạ trên 2,5ha, khu bảo tàng ngành Than - Khoáng sản Việt Nam trên 2,5ha, khu tái tạo cảnh quan tự nhiên trên 4,3ha, khu quản lý di tích và tiếp đón khách tham quan trên 0,8ha. Tại đây cũng có đài Hoàng Đế lệnh chỉ bằng đá xanh, trên đài có khắc bức Dụ của vua Minh Mạng từ năm 1840.

Nhà bia tưởng niệm thợ mỏ hy sinh vì sự nghiệp sản xuất than.

Gần đây nhất, đầu tháng 11/2019, TKV đã xây dựng công trình nhà bia tưởng niệm những người thợ mỏ đã hy sinh vì sự nghiệp sản xuất than. Nhà bia nằm trong dự án Khu di tích lịch sử địa điểm khai thác than đầu tiên của Việt Nam tại núi Yên Lãng, xã Yên Thọ, đặt ở bên trái đền Thượng trên đường bộ hành dẫn từ nghi môn ngoại lên nghi môn nội, quay hướng Nam vuông góc với trục chính tâm của đền Thượng và nằm trong khuôn viên cây xanh. Công trình có ý nghĩa trong việc giáo dục truyền thống cách mạng cho thợ mỏ, là địa chỉ tâm linh để ôn lại lịch sử truyền thống, tưởng nhớ cội nguồn, tri ân tổ nghiệp và đồng đội đã hy sinh vì sự nghiệp sản xuất than. Bà Nguyễn Thị Minh, Phó Chủ tịch Công đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam, cho rằng, đây không chỉ là công trình mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh mà còn là sự nhắc nhở ngành Than luôn chăm lo tốt hơn đến người lao động, đảm bảo an toàn lao động, giảm thiểu rủi ro tai nạn trong hoạt động khai thác than. 

Đơn vị được giao làm chủ đầu tư, trực tiếp quản lý và khai thác di tích là Công ty CP Địa chất mỏ. Ông Hà Minh Thọ, Giám đốc Công ty CP Địa chất mỏ, cho biết: Chúng tôi mong muốn trong thời gian tới, tỉnh và thị xã quan tâm hơn, giao đất đầy đủ cho chúng tôi quản lý, đầu tư tôn tạo theo đúng như quy hoạch. Thêm nữa, chúng tôi cũng mong rằng, khu di tích sẽ được nâng hạng, được làm hồ sơ trình các cấp xếp hạng là Di tích cấp quốc gia cho tương xứng với tầm vóc và ý nghĩa sâu sắc của nó. Và chúng tôi cũng muốn biến nơi đây thành địa chỉ đỏ về nguồn của ngành Than, để lớp lớp các thế hệ thợ mỏ tìm về, kết nối với các tuyến, điểm du lịch tâm linh của thị xã, của tỉnh để thu hút khách du lịch.

Phạm Học

[links()]