Tiếng thơ ở vùng đất Đệ tứ Chiến khu

Từ bảy thế kỷ trước, ở Đông Triều đã hình thành một câu lạc bộ (CLB) thơ đầu tiên của thi ca nước Việt. Đó là thi xã Bích Động, một dòng thơ trữ tình và nhân đạo, mới mẻ so với thơ ca trước đó. Từ Bích Động thi xã đến CLB thơ Bích Động hôm nay là mạch ngầm văn hóa vẫn luôn được gìn giữ, kế tục và phát triển trên mảnh đất Đông Triều.

Chùa Quỳnh Lâm nơi ra đời Thi xã Bích Động.

Người khởi xướng Thi xã Bích Động là Trần Quang Triều cháu nội của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn. Ông có hiệu là Cúc Đường và Vô Sơn. Ông là người giỏi văn thơ, từng cầm quân đi dẹp loạn biên cương, làm quan tới chức Nhập nội kiểm hiệu Tư đồ và được phong tước Văn Huệ Vương. Tuy nhiên, Trần Quang Triều sớm lui về ẩn dật ở chùa Quỳnh Lâm, một tự viện nổi tiếng đương thời. Bằng ảnh hưởng của mình, ông tập hợp một số danh sĩ, cùng nhau sáng tác và luận bàn văn thơ trong am Bích Động, rồi hình thành Thi xã Bích Động.

Thi xã Bích Động đã khơi mở một dòng xúc cảm chưa từng có trong thơ Việt trước đó, gần với hiện thực đời sống, gần với đời sống tình cảm con người; tạo nên một dòng thơ trữ tình và nhân đạo. Thơ ca của họ đều hướng về những gì mang tính dân dã nhất, bình dị nhất. Dòng thơ này mới hơn hẳn, đã tạo bước chuyển rất mới mẻ, với một nguồn cảm xúc mạnh mẽ, nói nhiều tới tâm sự cá nhân và thân phận con người trong thơ Việt giai đoạn cuối thế kỷ XIII, đầu thế kỷ XIV.

Bích Động thi xã đã và đang được nối dài mạch nguồn thi ca khi mà ở vùng đất Đông Triều có một CLB thơ thời hiện đại ra đời lấy lại tên cũ: CLB thơ Bích Động thuộc Ủy ban MTTQ thị xã. Bà Nguyễn Thu Mát, Chủ nhiệm CLB thơ Bích Động, cho biết: CLB có tiền thân là CLB Thơ 8–6 (gọi theo tên ngày thành lập Đệ tứ chiến khu Đông Triều) được hình thành từ đầu những năm 90 của thế kỷ XX. Thời kỳ đó, CLB là nơi tập hợp những tác giả thơ người cao tuổi ở một số xã, phường ở Đông Triều. Trong thời kì đầu hoạt động, CLB đã có những cây bút chủ lực như: Phạm Xuân Tâm, Vũ Đăng Khoa, Nguyễn Thạch, Trần Minh Tưởng, Nguyễn Hữu Tuân, Hoàng Huy, Tô Thanh Thảo v.v. CLB đã cho ra mắt một số ấn phẩm như “Quỳnh Lâm xanh”, “Hương đất chiến khu”, 7 tập san thơ và một số tác phẩm của các tác giả in riêng tại các NXB. Đặc biệt vào lúc cao điểm CLB có tới hơn 40 hội viên. Nhiều hội viên trong CLB đã trở thành nòng cốt trong việc hình thành các CLB thơ ở cơ sở như: CLB thơ Người cao tuổi phường Đức Chính, CLB thơ xã Yên Đức sau đó đã phát triển thành Chi Hội VHNT xã Yên Đức, CLB thơ xã Hưng Đạo (nay là Chi Hội VHNT phường Hưng Đạo), CLB thơ phường Đông Triều... 

Tuy nhiên, đáng tiếc là sau đó CLB 8-6 không duy trì và phát huy được tiềm lực đã có. Ban chủ nhiệm và hội viên, một số người bệnh tật, một số người đã mất nên phong trào và các hoạt động thơ ca tạm lắng xuống. Trong hoàn cảnh ấy, vẫn có một số hội viên của CLB tự thân vận động, có thơ tham gia dự thi, đạt giải thơ. Nhiều tác giả đã có những tác phẩm gây được tiếng vang trong tỉnh như: Hoàng Huy, Nguyễn Thơ, Nguyễn Thu Mát, Trần Quang Thanh. Điều đó cho thấy niềm đam mê thi ca của những người con quê hương Đông Triều không hề vơi cạn. Và đó cũng chính là một trong những động lực để các tác giả khôi phục xây dựng lại CLB thơ mang tên Bích Động hôm nay. 

Một buổi sinh hoạt thơ của CLB thơ Bích Động.

CLB thơ Bích Động đến nay đã quy tụ được 50 hội viên là các cây viết ở các phường, xã, cơ quan, trường học của thị xã. Ngoài những tác giả quen thuộc, CLB quy tụ một số  hội viên đang sáng tác sung sức hiện nay. Tác giả Hoàng Kim Phương là hội viên trẻ giáo viên dạy văn có lối viết thơ tình lãng mạn, dí dỏm; tác giả thơ Nguyễn Xuân Kỷ lại giàu chất liệu cuộc sống; tác giả thơ Đoàn Duy Ái đằm sâu tình cảm gia đình; tác giả thơ Nguyễn Thị Sách lại nặng lòng với những gian khổ hy sinh của người lính v.v. CLB tổ chức hoạt động chặt chẽ, tích cực khuyến khích hội viên viết về quê hương, những điểm nhấn trong phong trào xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh. CLB tham mưu cho thị xã xây dựng được giải thơ Trần Quang Triều 2 năm trao 1 lần. 

Những năm qua, chất lượng bài viết của hội viên trong CLB Bích Động đã ngày càng tốt hơn. Có 6 hội viên ra được tập thơ riêng được các NXB ấn hành là Trần Quang Thanh, Nguyễn Thu Mát, Vũ Xuân Hồng, Nguyễn Khoan, Phạm Mai Yên, Trần Mai Lan. Một số hội viên đạt nhiều giải thơ trong và ngoài tỉnh. Tác giả Vũ Minh và Phạm Văn Tam giải thưởng thơ Người cao tuổi Trung ương năm 2018. Về Giải thơ Lê Thánh Tông của Ủy ban MTTQ tỉnh, có tác giả Trịnh Đình Lộ đạt giải C năm 2005, tác giả Vũ Xuân Hồng đạt giải B năm 2010, tác giả Nguyễn Thu Mát đạt giải B năm 2015, tác giả Trần Quang Thanh giải B năm 2016, tác giả Nguyễn Thanh Lãng giải C năm 2018, v.v. Tập thể CLB đã được Ủy ban MTTQ tỉnh tặng bằng khen vào năm 2018.

CLB thơ Bích Động đã đưa thơ đến với công chúng, hình thành một nét sinh hoạt đẹp trong cộng đồng, làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân thị xã.  Nhà thơ Trần Nhuận Minh, nguyên Chủ tịch Hội VHNT Quảng Ninh, đánh giá: CLB thơ Bích Động đã nối dài truyền thống thi ca của Thi xã Bích Động đã tồn tại ở Đông Triều 700 năm về trước. Đây cũng là cánh tay nối dài của Ủy ban MTTQ thị xã trong việc xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phạm Học