Để quản lý, bảo vệ và phát huy tốt giá trị di tích

Quảng Ninh có hơn 600 di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh (gọi tắt là di tích). Những năm qua, nhiều di tích được đầu tư tu bổ, tôn tạo khang trang, trở thành các khu, điểm du lịch của địa phương, thu hút đông đảo du khách bốn phương.

Các di tích nhà Trần tại Đông Triều nay đã được biết đến nhiều hơn một phần từ công tác tuyên truyền, quảng bá được làm bài bản, sâu rộng.

Công tác tuyên truyền, quảng bá về các di tích được quan tâm, chú trọng. Những năm gần đây, việc tuyên truyền, quảng bá giá trị các di tích ngày càng được làm bài bản với nhiều hình thức phong phú, sinh động hơn, có sức lan tỏa rộng khắp tới tận các thôn, khu cơ sở và mang tính quốc gia, thậm chí quốc tế với những di tích lớn.

Tương tự như vậy, công tác trùng tu, tôn tạo di tích cũng có khởi sắc đáng kể. Hàng loạt các di tích lớn được đầu tư từ nhiều nguồn vốn, trong đó chủ yếu là nguồn lực từ xã hội hóa, góp phần làm thay đổi diện mạo các di tích theo hướng khang trang, bền vững hơn. Qua tìm hiểu được biết, chỉ riêng năm 2018, Sở VH-TT đã thỏa thuận, trình thẩm định, phê duyệt, tham gia ý kiến vào hồ sơ quy hoạch, dự án tu bổ, cải tạo, xây mới đối với 30 di tích ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh. Riêng với Vịnh Hạ Long đã thỏa thuận Hồ sơ thiết kế bản vẽ thi công 5 dự án tại các khu vực Ti Tốp, hang Trinh Nữ, động Mê Cung -hang Tiên Ông và tại vụng Cặp Táo. Số kinh phí đầu tư, tu bổ di tích chỉ tính riêng trong năm vừa qua đã đạt khoảng 600 tỷ đồng, phần lớn là nguồn ngoài ngân sách.

Khu di tích lịch sử - danh thắng Yên Tử (TP Uông Bí) được xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt vào năm 2012. Ảnh: Huệ Quang kim tháp tại Yên Tử.

Năm 2018 vừa qua, Sở VH-TT đã tiến hành kiểm tra hiện trạng tại 92 di tích xếp hạng cấp Quốc gia và 3 khu di tích quốc gia đặc biệt. Qua đó tiến hành lập hồ sơ các dự án di tích xuống cấp cần phải tu sửa cấp thiết để bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích; lập hồ sơ khoa học bổ sung cho 6 di tích thuộc khu di tích Quốc gia đặc biệt Yên Tử. Đơn vị cũng xây dựng kế hoạch, lộ trình thực hiện lập hồ sơ khoa học xếp hạng cho các di tích được đánh giá đủ tiêu chí xếp hạng từ nay đến năm 2021 cho các di tích được kiểm kê, phân loại trong toàn tỉnh. Những năm qua, việc lập hồ sơ xếp hạng các di tích được tiến hành trung bình 2 lần/năm. Theo thống kê, giai đoạn 2009-2018, Quảng Ninh có 52 di tích được xếp hạng các cấp, trong đó có 5 di tích xếp hạng Quốc gia đặc biệt, 7 di tích xếp hạng cấp quốc gia và 40 di tích xếp hạng cấp tỉnh.

Quảng Ninh cũng đã ban hành quy định phân cấp quản lý các di tích, nhằm tăng cường trách nhiệm của từng cấp, ngành, đơn vị, địa phương; phân định rõ vai trò quản lý nhà nước và quản lý trực tiếp. Việc phân cấp giao trách nhiệm quản lý cao hơn, trực tiếp, có tính toàn diện hơn cho cấp huyện và cấp xã, cơ quan quản lý cấp tỉnh sẽ quản lý chung. Đi cùng với đó là yêu cầu về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ cơ sở. Vì vậy, các lớp tập huấn nghiệp vụ được mở hàng năm từ cấp tỉnh tới các địa phương để nâng cao trình độ, cập nhật thông tin cho các cán bộ cơ sở.

Khu di tích đền Cửa Ông (TP Cẩm Phả) được trùng tu, tôn tạo khang trang từ nhiều nguồn vốn, trong đó nguồn vốn từ huy động xã hội hóa có số lượng đáng kể.

Ngày 28/5 vừa qua, Bộ VH,TT&DL có văn bản số 2009/BVHTTDL-DSVH về việc tăng cường quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. Trong đó nhấn mạnh, nhiều địa phương vẫn còn chưa chủ động trong việc kiểm kê, xếp hạng di tích; tình trạng mất cắp hiện vật, cháy ở di tích vẫn tiếp tục xảy ra hàng năm; hiện tượng tu bổ di tích không phép, lắp đặt mới các biển hiệu giới thiệu di tích, quảng bá du lịch chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng, làm ảnh hưởng tới giá trị di tích...

Quảng Ninh cơ bản không để xảy ra những hiện tượng như kể trên. Tuy nhiên, thực tế công tác bảo vệ và phát huy giá trị di tích luôn tiềm ẩn những nguy cơ về xâm hại di tích, mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển... Vì vậy, thực hiện chủ trương của Bộ VH,TT&DL, các địa phương cần chủ động nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học xếp hạng di tích để bảo vệ theo quy định. Siết chặt hoạt động bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích bảo đảm tuân thủ các quy định hiện hành. Ưu tiên đầu tư hệ thống phòng cháy, chữa cháy, hệ thống cứu hỏa tự động đủ tiêu chuẩn tại các di tích. Đặc biệt phát huy vai trò giám sát của cộng đồng để kịp thời phát hiện, điều chỉnh những sai sót có thể xảy ra trong quá trình triển khai các dự án tu bổ di tích, kể cả những di tích chưa được xếp hạng...

Ngọc Mai