Công việc thầm lặng của người sưu tầm văn hóa

Từ xưa đến nay, sưu tầm văn hóa, dù là văn hóa vật thể hay phi vật thể thì đều là những công việc thầm lặng đòi hỏi sự bền bỉ và trên hết là tình yêu với vốn quý văn hóa của cha ông.

Cựu chiến binh Trần Văn Soái sưu tầm chiếc chum thợ mỏ Hà Tu xưa đựng gạo để nuôi quân.

Sưu tầm cổ vật là cuộc chơi tốn kém nhiều thời gian và tiền bạc. Vậy nhưng ở Quảng Ninh hiện nay có rất nhiều người sưu tầm đồ cổ, đồ cũ như anh Nguyễn Xuân Minh, Chủ nhiệm CLB UNESCO Nghiên cứu, sưu tầm cổ vật Hạ Long, chuyên “săn” những cổ vật có tính thẩm mỹ cao. Anh Nguyễn Hữu Thu (ở phường Cao Xanh, TP Hạ Long) chỉ sưu tập gốm Chu Đậu. Ông Nguyễn Cảnh Loan (phường Hồng Hà, TP Hạ Long) đam mê sưu tầm tem, đặc biệt là những bộ tem quý liên quan đến Vịnh Hạ Long.

Anh Đoàn Văn Thắm, thành viên CLB UNESCO Nghiên cứu, sưu tầm cổ vật Hạ Long cất công sưu tầm nhiều cổ vật quý, như: Bộ bình kỳ lân dạy con, ang cổ khoảng thế kỷ 15, đĩa đời Thanh mang dấu ấn văn hoá Nhật Bản, đôi nghê gốm Trung Quốc thế kỷ 19, tiền giấy in hình Hạ Long từ thời Pháp thuộc, 100 tờ tiền giấy Cụ Hồ trong giai đoạn 1946-1953.

Một số người lập hẳn bảo tàng cá nhân để trưng bày cổ vật như Tiến sĩ Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á đang trưng bày hàng trăm hiện vật liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng. Hay như ông Bùi Duy Khánh, hiện đang sinh sống tại xã Hiệp Hòa, TX Quảng Yên, đã sưu tầm cổ vật đủ các thời kỳ lịch sử, như: Hoa tai của người Việt cổ, bình chóe Bát Tràng cổ, gốm sứ Giang Tây, bình cổ thời Hán, bình cổ thời Lê, bát thời Lý còn dấu vết con kê, gốm thời Trần, bát đời Thanh, khánh đá, cồng chiêng Tây Nguyên, đồ thờ tự, sắc phong của một số triều đại phong kiến, kể cả âu lọ tiền cổ, đồ trang sức tùy táng do khai quật mà có. Món đồ cổ nhất là trống đồng Đông Sơn.

Việc sưu tầm cổ vật đối với một số người còn là nhiệm vụ mà cơ quan giao phó như ông Nguyễn Ngọc Căn và cộng sự ở Bảo tàng Quảng Ninh đã thực hiện dự án sưu tầm hiện vật cho Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn trên Vịnh Hạ Long. Với ông Trần Trọng Hà, ông Kiều Đinh Sơn và những cán bộ đang công tác ở Bảo tàng Quảng Ninh sưu tầm hiện vật là công việc thường xuyên.

Du khách xem triển lãm tiền cổ tại Bảo tàng Quảng Ninh.

Một người không được đào tạo chuyên môn nhưng rất chuyên tâm sưu tầm cổ vật là cựu chiến binh Trần Văn Soái, Phó Chủ tịch Hội Cựu Chiến binh Công ty CP Than Hà Tu. Ông Soái đã nhiều năm cất công sưu tầm tư liệu và hiện vật liên quan đến lịch sử, văn hóa công nhân mỏ. Ông Soái hiện lưu giữ rất nhiều hiện vật có liên quan đến công nghệ khai thác than của Pháp, lịch sử đấu tranh cách mạng của công nhân mỏ, như: Thanh ray đường tàu hỏa, cuốc, chòng thời Pháp, quạt trần trong phòng của chủ mỏ, súng lục người Pháp dùng đàn áp công nhân mỏ v.v. Ông cũng nhiều lần cất công lên Hà Nội vào các viện bảo tàng, cơ quan lưu trữ trung ương, tham vấn các nhà sử học về các tư liệu lịch sử và hiện vật liên quan đến ngành Than.

Trên địa bàn TP Hạ Long hiện nay, xuất hiện một số quán cà phê mà chủ nhân của quán trang trí nội thất từ những bộ sưu tầm đồ cổ, đồ cũ. Đó là các quán cà phê Đồ Cũ, cà phê Xưa 73, cà phê Xưa và Nay, cà phê Cộng Bãi Cháy, cà phê Back Fire. Đặc biệt, không chỉ bài trí đồ mang phong cách xưa cũ, chị Nguyễn Bảo Thoa, chủ nhân của Back Fire còn sưu tầm rất nhiều bức ảnh Hòn Gai xưa để trang trí lên tường tạo ra một không gian hấp dẫn du khách.

Bộ sưu tập đồ sành sứ cổ của ông Bùi Duy Khánh.

Đấy là những người sưu tầm văn hóa vật thể, còn đối với những người sưu tầm văn hóa phi vật thể công việc còn thầm lặng và khó khăn hơn rất nhiều. Hội Văn nghệ dân gian Quảng Ninh với hơn 320 hội viên đang sinh hoạt ở 12 chi hội cơ sở là lực lượng nòng cốt sưu tầm văn hóa phi vật thể trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Đến nay, các hội viên đã sưu tầm xuất bản thành sách hàng trăm bài ca dao Vùng mỏ, hàng nghìn bài ca dao, dân ca, tục ngữ của các dân tộc Quảng Ninh; hàng nghìn bài hát nhà tơ, hàng chục điệu múa cửa đình và rất nhiều tri thức dân gian quý giá trong lĩnh vực nghề thủ công truyền thống, cách thức chữa bệnh dân gian, ẩm thực dân gian v.v.

Phạm Học

[links()]