Tất cả chuyên mục
Thứ Năm, 28/03/2024 21:53 (GMT +7)
Về Hà Nam, thăm làng Vũ Đại…
Chủ nhật, 17/03/2019 | 05:46:55 [GMT +7] A A
Chí Phèo, Thị Nở, Bá Kiến, Làng Vũ Đại ngày ấy… Những nhân vật văn học, tác phẩm điện ảnh kinh điển ấy hẳn ăn sâu vào tiềm thức nhiều người. Bởi vậy khi được về thăm quê hương nhà văn Nam Cao - cha đẻ của những sáng tác ấy, đoàn chúng tôi ai cũng háo hức.
Miền đất của văn chương
Anh bạn ở Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch dẫn đường cười bảo với cả đoàn: Hà Nam có rất nhiều điểm đến như chùa Tam Sao - Ba Chúc, đền Trần Thương, chùa Bà Đanh… nhưng về Hà Nam mà các anh chị không đến Hoà Hậu thì coi như chưa đến Hà Nam.
Tượng và ban thờ nhà văn, liệt sĩ Nam Cao tại nhà lưu niệm ông. |
Từ Phủ Lý, chúng tôi theo quốc lộ 38B về xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Tôi cố hình dung hình bóng của ngôi làng Vũ Đại nghèo xác xơ trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao cũng như trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy nhưng chỉ thấy những ngôi nhà ngói khang trang, không ít nhà cao tầng ẩn dưới bóng cây xanh.
Khu lưu niệm nhà văn, liệt sĩ Nam Cao nằm ngay bên quốc lộ 38B thuộc xóm 8, thôn Nhân Hậu, xã Hoà Hậu là nơi lưu giữ những kỷ niệm, hiện vật gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của cố nhà văn. Nghe nói rằng làng Vũ Đại trong tác phẩm Chí Phèo chính là do Nam Cao đã lấy một phần tên làng mình - Đại Hoàng để đặt tên cho. Lối vào khu lưu niệm đi qua một ao rộng, hai bên là hàng cau vua xanh mướt. Xung quanh khu lưu niệm là các vườn chuối ngự ngay hàng, thẳng lối.
Tác giả bên mộ nhà văn, liệt sĩ Nam Cao. |
Mộ nhà văn, liệt sĩ Nam Cao nằm bên trái lối vào. Trên bia mộ, hình ảnh nhà văn trẻ trung với mái tóc xoã, cái nhìn ấm áp. Phía trước mộ là tấm bia nhỏ bằng bê tông hình cuốn sách mở, ghi lời ông như một tuyên ngôn về nghề viết văn: “Văn chương không cần đến sự khéo tay, làm theo một cái khuôn mẫu. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo ra cái gì chưa có…”.
Nhà lưu niệm nhà văn, liệt sĩ Nam Cao có khá nhiều di vật, sách vở, hình ảnh... về cuộc đời và sự nghiệp của ông. Trên ban thờ ở gian giữa có tượng bán thân nhà văn, Bằng Giải thưởng Hồ Chí Minh và Huân chương Kháng chiến. Hai gian phải, trái có kê giường, bàn - những vật dụng nhà văn từng dùng. Trên tường treo các bức ảnh về cuộc đời nhà văn, đặc biệt có khá nhiều bản thảo, sách của nhà văn qua các thời kỳ được trưng bày trên giá, trong tủ kính; những bài viết, ấn phẩm của nhiều tác giả, độc giả trong cả nước ca ngợi tài năng của nhà văn hiện thực lớn Nam Cao. Ngoài ra, nhà tưởng niệm còn trưng bày các tư liệu về gia đình, quê hương của nhà văn cùng với các hoạt động tri ân, tôn vinh, tưởng niệm…
Từ Khu lưu niệm Nam Cao, đi khoảng hơn 100m, rẽ trái vào thôn 4 - một xóm của làng Đại Hoàng xưa, chúng tôi đến thăm nhà Bá Kiến. Đường làng rợp bóng tre xoan. Đây đó vang lên tiếng khung cửi reo lách cách...
Ngôi nhà Bá Kiến giờ được ví như báu vật của làng Đại Hoàng. |
Ngôi nhà Bá Kiến tọa lạc trên một khu đất rộng, trông ra mảnh vườn rộng phía trước. Đó là một ngôi nhà gỗ lim mang đậm kiến trúc xưa của đồng bằng Bắc Bộ, mái lợp ngói ta, tường hồi bít đốc. Phía trước có hiên rộng rãi, có những bức dại che nắng mưa. Ngôi nhà được thiết kế bởi các bộ vì theo kiểu chồng rường, vì nách kiểu giá chiêng chồng rường cụt, các gian hồi chồng rường. Chạm khắc trang chí chủ yếu tập trung vào các thân rường, bẩy. Mặt trước có 3 chuồng cửa bức bàn, mỗi chuồng 4 cánh.
Chuyện rằng, ngôi nhà này ban đầu là của cụ cựu Hanh, một lái buôn giàu có nổi tiếng. Cụ Hanh đã thuê hơn 20 thợ mộc làm ròng rã gần 1 năm mới xong. Cụ Hanh mất đi, con trai Trần Duy Xầm thừa kế ngôi nhà. Cụ Xầm sau đó để lại cho con là cựu Cát. Là người chơi bời, rượu chè nên cựu Cát thường vay tiền một người trong làng là ngụy viên Bắc Kỳ Trần Bá Bính, đến lúc túng quẫn đã bán lại ngôi nhà này cho Bá Bính. Nhà văn Nam Cao tiết lộ Bá Bính chính là nguyên mẫu nhân vật Bá Kiến nổi tiếng.
Chủ nhân tiếp theo của ngôi nhà là ông Trần Hữu Hòa. Tháng 11/2007, ngành Văn hóa tỉnh Hà Nam đã mua lại ngôi nhà này với giá 700 triệu đồng từ vợ ông Hoà và giao cho Phòng Văn hoá - Thông tin huyện Lý Nhân quản lý. Đến nay ngôi nhà này vẫn tồn tại, được ví như một "báu vật" của làng Vũ Đại và trở thành điểm tham quan lý tưởng cho du khách.
Nức tiếng chuối ngự, cá kho
Nổi tiếng trong văn chương, làng Vũ Đại xưa, Đại Hoàng nay còn nổi tiếng với những đặc sản không đâu có, đó là chuối ngự Đại Hoàng và cá kho.
Chuối ngự Đại Hoàng được bán cho du khách ngay tại nhà Bá Kiến. |
Chuối ngự Đại Hoàng tương truyền xưa thường được tiến vua. Chuối Đại Hoàng thân nhỏ, thẳng, quả nhỏ, khi chín màu vàng chanh, ăn rất ngọt, thơm. Trong tác phẩm Chí Phèo, nhà văn Nam Cao đã mô tả nơi Chí Phèo gặp Thị Nở là bối cảnh vườn chuối khi Thị Nở xuống sông gánh nước. Bát cháo hành và đêm tình yêu của Thị Nở đã thức tỉnh ước mơ hướng thiện trong con người Chí Phèo để rồi Chí Phèo mơ “có cái Hĩm hay thằng Chí con rồi, tôi bỏ rượu. Tôi sẽ chặt hết chuối để trồng cây ăn quả. Chỗ triền sông kia tôi sẽ trồng dâu, nuôi tằm, để cho mình xe sợi”.
Theo Chủ tịch UBND xã Hoà Hậu Trần Hữu Thao, hiện toàn xã Hoà Hậu có khoảng 55 mẫu chuối ngự. Chuối Đại Hoàng được đóng thùng giấy chuyển đi tiêu thụ nhiều địa phương trong nước, mang lại thu nhập cho nhiều hộ dân.
Cá kho - đặc sản của làng Đại Hoàng. |
Bên cạnh chuối ngự, Hoà Hậu còn có đặc sản cá kho nổi tiếng. Cá để kho phải là cá trắm đen từ trên 3kg trở lên, được đánh sạch vảy, mổ sạch, cắt khúc bỏ phần đuôi, đầu để ráo nước rồi đem tẩm ướp với gừng, giềng, ớt, hành khô, nước dừa, nước cốt cua đồng, nước mắm, mì chính, hạt tiêu, chanh... Niêu dùng để xếp cá vào kho phải là loại niêu đất được đặt riêng từ Nghệ An. Cá được kho liên tục trong vòng 16 tiếng đồng hồ bằng củi nhãn. Tất cả những điều đó tạo nên niêu cá kho ngon nức tiếng.
Từ nhu cầu ẩm thực của du khách và người dân các tỉnh lân cận đã góp phần hình thành nghề kho cá cho khoảng vài trăm hộ ở Hoà Hậu. Các thương hiệu như Cá kho Bá Kiến, Cá kho làng Vũ Đại đã được phân phối đến trong Nam, ngoài Bắc, theo chân các Việt kiều sang nhiều nước trên thế giới.
Dệt là một nghề truyền thống có từ lâu đời ở quê hương nhà văn Nam Cao. |
Hoà Hậu còn một nghề truyền thống lâu đời đó là nghề dệt. Vẫn theo Chủ tịch xã Trần Hữu Thao, toàn xã có khoảng 3.000/4.300 hộ làm nghề dệt, trong đó 10% số hộ vẫn lưu giữ nghề dệt thủ công. Nghề dệt được coi là kinh tế mũi nhọn, chiếm 70% tổng thu nhập của người dân trong xã. Trong tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao, Chí Phèo đã từng mơ một mái ấm gia đình với Thị Nở rồi “trồng dâu, nuôi tằm, xe sợi”.
Chúng tôi tạm biệt làng Vũ Đại khi trời đã cuối chiều, để lại sau lưng bao cảm xúc về một vùng quê đã đi vào văn học. Gió từ dưới sông thổi lên mang theo thoang thoảng hương hoa chuối. Lòng thầm hẹn sẽ còn trở lại.
Nam Cao (1915-1951) là bút danh của nhà văn, nhà báo - liệt sĩ Trần Hữu Tri. Ông sinh ra trong một gia đình nông dân tại làng Đại Hoàng, nay thuộc xã Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam. Nam Cao là cây bút xuất sắc của dòng văn học hiện thực (1940-1945). Nam Cao đã được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996. Tác phẩm tiêu biểu của ông có: Trăng sáng (1943), Đời thừa (1943), Sống mòn (1944), Chí Phèo (1941), Lão Hạc (1943), Một bữa no (1943)… |
Trần Minh
Liên kết website
Ý kiến ()