Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa để phát triển bền vững

Chú trọng bảo tồn và phát huy bản sắc, giá trị văn hóa được coi đó là “chìa khóa”, khâu thiết yếu để phát triển bền vững của nhiều quốc gia. Đây cũng là một trong những nội dung, giải pháp quan trọng của Nghị quyết 11-NQ/TU ngày 9/3/2018 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh trong việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa con người Quảng Ninh đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững.

Quảng Ninh có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và kho tàng văn hóa đa sắc màu. Nhiều nhà nghiên cứu đã cùng thống nhất: Văn hóa Quảng Ninh là sự kết hợp hài hòa giữa những tinh hoa văn hóa truyền thống, hiện đại; hình thành và kết hợp bởi nhiều yếu tố như: Văn hóa biển đảo, văn hóa công nhân mỏ và sự hội tụ, giao thoa giữa nền văn minh sông Hồng với văn hóa vùng Đông Bắc.

Lễ hội đền Cửa Ông năm 2018 thu hút đông đảo du khách thập phương.

Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa và mở rộng hội nhập quốc tế, công tác xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh vẫn còn một số hạn chế như: Việc khai thác và phát huy các nguồn lực văn hóa, con người hiệu quả chưa cao; môi trường văn hóa có mặt bị đe dọa do ảnh hưởng bởi hội nhập thiếu chọn lọc; một số giá trị truyền thống bị mai một; việc truyền dạy tiếp nối, gìn giữ và phát huy giá trị, bản sắc văn hóa chưa được quan tâm đúng mức... Chính vì thế, Nghị quyết số 11-NQ/TU (ngày 9/3/2018) được coi là giải pháp quan trọng đưa bản sắc văn hóa trở thành nguồn lực để xây dựng và phát triển bền vững, trong đó đề cao: Việc nghiên cứu để phát huy các giá trị đặc sắc; bảo tồn và phát huy tốt giá trị các di tích lịch sử văn hóa; rà soát, kiểm tra, đánh giá các lễ hội; xây dựng và phát triển nền văn học nghệ thuật; mở rộng không gian văn hóa, tăng cường kết nối giao lưu...

Sau khi ban hành, Nghị quyết 11-NQ/TU đã được các cấp Đảng bộ, chính quyền tập trung chỉ đạo, quán triệt sâu rộng đến cán bộ, đảng viên và nhân dân trong toàn tỉnh. Nhiều hoạt động cụ thể, thiết thực và hiệu quả đã góp phần khẳng định tính đúng đắn của Nghị quyết. Các địa phương, ban, ngành đã hiện thực hóa bằng kế hoạch, chương trình hành động cụ thể để triển khai vào thực tiễn cuộc sống, trở thành cẩm nang hành động của nhiều địa phương, đơn vị…

Thời gian qua công tác bảo tồn và phát huy giá trị, bản sắc văn hóa đã được các cơ quan chuyên môn của tỉnh thực hiện nghiêm. Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với các huyện, thị xã, thành phố thực hiện kiểm kê 7 loại hình văn hóa phi vật thể, phân loại được 362 di sản văn hóa (DSVH) phi vật thể, trong đó có nhiều DSVH của đồng bào dân tộc thiểu số. Đáng chú ý là có 1 DSVH phi vật thể được đưa vào danh mục DSVH phi vật thể cấp quốc gia là Nghi lễ Then của người Tày Bình Liêu...

Các hoạt động tu bổ, tôn tạo di tích cũng có nhiều kết quả, với nhiều điển hình như: Chùa Ba Vàng (Uông Bí), miếu Ông - miếu Bà (Ba Chẽ), chùa Quýt, đình Trới (Hoành Bồ)... Nhiều dự án, kế hoạch về điều tra, nghiên cứu, phục dựng như: Hát then - đàn tính; soóng cọ, lễ hội đình Lục Nà (Bình Liêu), các lễ hội cầu mùa của người Sán Chay (Ba Chẽ), Đại Phan của người Sán Dìu (Vân Đồn), cấp sắc của người Dao Thanh Y, Thanh Phán (Hoành Bồ)... được thực hiện, đem lại hiệu quả. Quảng Ninh cũng lập hồ sơ tặng danh hiệu "Nghệ nhân Ưu tú" trong lĩnh vực văn hóa phi vật thể cho 19 người, trong đó 12 nghệ nhân người dân tộc thiểu số...

Nhiều địa phương đã vận dụng, phát huy giá trị văn hóa phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là du lịch. TX Đông Triều huy động nguồn lực xã hội hóa tu bổ, tôn tạo nhiều công trình. TP Cẩm Phả phục hồi, đổi mới Lễ hội đền Cửa Ông, Lễ hội đình Cẩm Hải... thu hút đông đảo du khách. Nhiều sản phẩm du lịch đã được xây dựng như: Phố đi bộ Tiên Yên, phố Ẩm thực Sông Chanh - bến Ngự (Quảng Yên), đưa hát then vào phục vụ phát triển du lịch ở Bình Liêu... Những giá trị văn hóa đó nay đã trở thành những sản phẩm du lịch độc đáo, hút khách tới địa phương.

Bên cạnh đó, có thể thấy nhiều điểm tích cực trong công tác tổ chức các thiết chế văn hóa, xây dựng môi trường văn hóa, đời sống văn hóa; đổi mới hoạt động các đoàn nghệ thuật; xây dựng, bồi dưỡng thế hệ sáng tác kế cận; tăng cường giao lưu mở rộng không gian, quảng bá văn hóa với bè bạn quốc tế...

Tạ Quân