NSƯT Thanh Mai - Lửa nghề chưa tắt

Dù đã nghỉ hưu xa ánh đèn sân khấu nhưng với NSƯT Nguyễn Thị Thanh Mai, nguyên Phó trưởng Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh, lửa nghề trong chị chưa bao giờ tắt.

NSƯT Thanh Mai (bên trái) sửa soạn đi diễn.

NSƯT Thanh Mai sinh năm 1964 ở Kim Thành (Hải Dương) bên dòng sông Kinh Thầy chở nặng phù sa. Quê hương hun đúc đã cho Thanh Mai một chất giọng hát chèo mượt mà. Ngay từ khi còn cắp sách đến trường, cô gái Thanh Mai đã nuôi ước mơ cháy bỏng là lớn lên được làm người nghệ sĩ của sân khấu chèo. Năm 1978, khi vừa bước sang tuổi 15, cô gái Thanh Mai đã được tuyển vào làm diễn viên của Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh và đã gắn bó với đoàn 37 năm cho đến khi nghỉ hưu.

Với giọng hát ấm áp và niềm đam mê được hóa thân vào từng vai diễn, Thanh Mai đã ngày đêm luyện tập, tranh thủ sự kèm cặp của nhiều nghệ sĩ gạo cội, ôn lại từng lối hát, từng động tác vũ đạo để lột tả cho được cái thần thái của nhân vật trong các lớp chèo kinh điển.

Năm 1979, nghệ sĩ Thanh Mai cùng đội văn công xung kích của Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh đi biểu diễn ở tuyến biên giới Hoành Mô, Bắc Phong Sinh, Pò Hèn phục vụ bộ đội biên phòng bảo vệ biên cương. Chính những ngày tháng gian khổ đó đã mang đến cho Thanh Mai một nửa cuộc đời mình. Mối tình giữa cô nghệ sĩ chèo nổi tiếng với vai diễn nàng Sita (trong vở chèo cùng tên) đã nảy nở cùng một sĩ quan biên phòng. Đến tận bây giờ, giới nghệ sĩ Quảng Ninh vẫn nhắc đến mối tình đẹp đẽ đó: “Nàng Sita đã kết duyên cùng anh chàng đại úy”.

Nghệ sĩ Thanh Mai khi mới vào Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh. Ảnh do nhân vật cung cấp

Trở về từ đợt biểu diễn ở tuyến biên giới, nghệ sĩ Thanh Mai lại say mê cùng đoàn đi biểu diễn các nơi với hàng trăm suất diễn mỗi năm, rồi sinh con, rồi học bổ túc văn hóa, học tại chức bậc đại học sân khấu. Thế nhưng, chẳng những đời sống thường nhật không ảnh hưởng nhiều đến công việc mà còn giúp những vai diễn của chị vượt lên và đã để lại dấu ấn tốt đẹp trong lòng công chúng mến mộ.

Bởi chất giọng và lối diễn hiền hậu nên lúc còn công tác, nghệ sĩ Thanh Mai chủ yếu vào các vai đào chính, đào thương chứ ít khi vào các vai phản diện, đào lệch. Một số vai diễn đáng nhớ của nghệ sĩ Thanh Mai là Châu Long trong vở chèo "Lưu Bình - Dương Lễ", vai Thị Trinh trong vở “Mẹ kế của chồng tôi”, vai Thị Kính trong vở “Quan âm Thị Kính”, vai Kiều Nhi trong vở “Cầu Phúc”, vai Hạnh trong vở “Thầy đồ và tướng cướp”, vai Quỳnh trong "Nỗi đau tình mẹ", vai Nghĩa trong vở "Tiếng vọng rừng xanh" v.v..

Các vai diễn thành công của nghệ sĩ Thanh Mai đã giúp chị đoạt 1 Huy chương vàng, 2 Huy chương bạc tại Hội diễn sân khấu toàn quốc các năm 1990, 1995, 2000 và 1 giải B tại Liên hoan Nghệ thuật các tỉnh phía Bắc năm 1991, 1 Huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu miền Duyên hải năm 1996. Chị còn từng được đề cử vào danh sách Hoa khôi sân khấu toàn quốc. Năm 2015, Nghệ sĩ Thanh Mai được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú.

Sau đó ít lâu, NSƯT Thanh Mai xin nghỉ hưu trước tuổi để nhường chỗ cho lớp trẻ. Chị cho biết: Về với những lo toan đời thường, nhớ nghề lắm. Ánh đèn sân khấu đã tắt nhưng lửa nghề chưa tắt, vẫn nhớ những câu hát những vai diễn chèo khi xưa.

Để vơi bớt nỗi nhớ nghề, hàng ngày, NSƯT Thanh Mai ru cháu bằng những câu hát chèo. Gần đây, chị tích cực hoạt động trong các sân khấu không chuyên, trong các chiếu chèo phong trào, chị thường xuyên có mặt ở Cẩm Phả, Đông Triều, Yên Hưng, hay các CLB văn nghệ quần chúng trên địa bàn TP Hạ Long. 

NSƯT Thanh Mai thường xuyên dạy hát chèo cho các CLB ở xã Cẩm La, xã Liên Hòa (TX Quảng Yên), phường Việt Hưng, phường Bãi Cháy, phường Giếng Đáy (TP Hạ Long) và các câu lạc bộ hát chèo của TX Đông Triều, tập huấn chèo cho các CLB của người cao tuổi, tham gia những hội diễn của hội phụ nữ, hội người cao tuổi, kêu gọi những nghệ sĩ chèo đi làm từ thiện ở quê hương Hải Dương v.v.. Có những CLB ở xã, phường mời NSƯT Thanh Mai đến dạy mấy tháng trời nhưng không nhận tiền bồi dưỡng, mà ủng hộ lại bà con mua sắm phục trang, đạo cụ. Tình yêu chèo của NSƯT Thanh Mai đã truyền lửa cho những hạt nhân văn nghệ ở cơ sở. Ngược lại, sự đam mê của bà con yêu hát chèo ở cơ sở đã truyền sang cho chị những cảm xúc mới để có được những giờ dạy hiệu quả hơn.

NSƯT Thanh Mai vào vai nàng Sita trong vở diễn cùng tên. Ảnh do nhân vật cung cấp

Đối với những câu lạc bộ không chuyên, NSƯT Thanh Mai thường phải vừa dạy, vừa phân tích để bà con hiểu hết cái hay của môn nghệ thuật đặc sắc của cha ông. Theo NSƯT Thanh Mai, bà con không được đào tạo bài bản nên không thể mang lối hát chèo trường ốc ra dạy được mà căn cứ vào giọng hát của từng người để uốn nắn. Ngược lại, các cô, các chị ở các CLB lại hát chèo tự nhiên, sinh động mộc mạc có sự hấp dẫn riêng đối với sân khấu không chuyên, đối với cộng đồng dân cư.

Với NSƯT Thanh Mai, được hát chèo, được làm việc với những người say mê chèo để dìu dắt họ là một niềm hạnh phúc không gì thay thế được đối với người nghệ sĩ đã xa tấm rèm nhung và ánh đèn sân khấu.

Huỳnh Đăng

[links()]