Nghệ nhân dân gian say mê làn điệu hát đúm

Nghệ nhân Vũ Thị Bấc hiện ở khu 2, phường Phong Cốc, TX Quảng Yên, năm nay bước sang tuổi 80 nhưng vẫn say mê biểu diễn và truyền dạy hát đúm.

Nghệ nhân Vũ Thị Bấc sửa soạn đi hát.

Bà Vũ Thị Bấc kể, bà bắt đầu học hát và đi hát từ khi là thanh niên ở xã Nam Hòa (nay là phường Nam Hòa, TX Quảng Yên). Do không được đi học, chưa biết chữ nên bà Bấc chủ yếu nghe các anh chị của mình hát rồi thuộc lời, hát theo. Sau bà mới quyết tâm nhờ các anh chị dạy chữ, đánh vần. Khi biết đọc, biết viết, bà Bấc đã chép lại hàng trăm bài hát đúm vào những cuốn sổ tay của mình. Hát đúm cũng đã giúp bà Bấc và những người nông dân Hà Nam cùng thế hệ với bà vơi bớt mệt nhọc trong lao động, xích lại gần nhau trong đời sống. Hát đúm ở vùng làng đảo Hà Nam mà bà Bấc và bạn cùng thời thường hát cũng đã chuyển tải nhiều nội dung liên quan đến kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp, ngư nghiệp, tình cảm lứa đôi, tình cảm gia đình, v.v..

Từ khi bà Bấc theo chồng về Phong Cốc ở, hát đúm ở Quảng Yên ít được sử dụng và có nguy cơ lụi tàn. Điều đó làm bà rất buồn, rất trăn trở với câu hát độc đáo của ông cha để lại. Bà vẫn cất giữ những cuốn sổ hát của mình cẩn thận, mong có một ngày lại được đi hát sôi nổi như tuổi thanh xuân. Bà Vũ Thị Bấc cho biết: Hát đúm đã ngấm vào máu, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của thế hệ chúng tôi. Những năm hát đúm thoái trào, chúng tôi vẫn tự hát một mình hoặc hát cùng vợ, cùng chồng. Chúng tôi hát và dạy con cháu mình hát, bảo ban chúng đừng lãng quên câu hát của cha ông. Chúng tôi hát và hy vọng một ngày nào đó, hát đúm lại thịnh hành.

Hiện nay, “dòng chảy” hát đúm như mạch nguồn đã được khơi lại, phát triển mạnh thành phong trào. Các CLB hát đúm ngày càng phát triển, nhiều nghệ nhân được công nhận danh hiệu Nghệ nhân dân gian, Nghệ nhân ưu tú làm bà Bấc rất vui mừng. Bà tham gia CLB Hát đúm TX Quảng Yên đã được 14 năm nay. Đến nay, bà còn nhớ được hơn 50 bài hát đúm. Bà thường xuyên biểu diễn tại các hội diễn, liên hoan văn nghệ của người cao tuổi trong tỉnh. Bà cũng thường xuyên cùng với đoàn nghệ nhân hát đúm ở TX Quảng Yên biểu diễn tại lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ) hằng năm.

Nghệ nhân Vũ Thị Bấc (ngoài cùng, bên trái) truyền dạy hát đúm cho các cháu học sinh.

Nghệ nhân dân gian Nguyễn Văn Luyện, bạn hát đôi với nghệ nhân Vũ Thị Bấc ở CLB Hát đúm TX Quảng Yên, cho biết: Chúng tôi lớn lên từ câu hát, đam mê hát suốt mấy chục năm qua. Sau này vào CLB, chúng tôi lại tiếp tục được sắp xếp hát đôi với nhau. Bà Bấc có giọng hát truyền cảm, đúng với chất của hát đúm ở làng đảo Hà Nam. Bây giờ, khi đi hát chúng tôi nhận ra mình trẻ trung hơn, yêu đời hơn và khát khao truyền dạy cho thật nhiều học sinh ở trong vùng.

Nghệ nhân Phạm Thanh Quyết, Chủ nhiệm CLB Hát đúm TX Quảng Yên, cho biết: Trong những năm qua, nghệ nhân Vũ Thị Bấc là người có công truyền dạy cho thế hệ trẻ, đóng góp rất lớn không chỉ cho CLB mà cho việc bảo tồn loại hình hát đúm, bảo tồn văn hóa phi vật thể của vùng đảo Hà Nam, TX Quảng Yên.

Trong quá trình biểu diễn, thực hành và truyền dạy di sản văn hóa phi vật thể hát đúm Quảng Yên, bà Vũ Thị Bấc đã nhận được nhiều giấy khen, bằng khen của các cấp, ngành. Tháng 12/2017, bà đã được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân gian Việt Nam.

Huỳnh Đăng[links()]