Vịnh Hạ Long - đề tài không vơi cạn của mỹ thuật Quảng Ninh

Vịnh Hạ Long với gần 2.000 hòn đảo lớn nhỏ quần tụ giống như tác phẩm nghệ thuật tạo hình vĩ đại của thiên nhiên. Đối với mỹ thuật Quảng Ninh, Vịnh Hạ Long là đề tài không vơi cạn. Các họa sĩ Quảng Ninh, tùy theo khả năng và cảm xúc của bản thân, đã thể hiện Hạ Long theo những cách riêng.

“Trăng biển” - Tranh sơn dầu của họa sĩ Lê Vân Hải.

Họa sĩ Vũ Quý, Chi hội trưởng Chi hội Mỹ thuật Việt Nam tại Quảng Ninh, nhìn nhận: “Mỹ thuật Quảng Ninh có tiếng nói riêng của mình để góp phần giới thiệu cho công chúng những tác phẩm tạo hình bằng đường nét, màu sắc, hình khối về Vịnh Hạ Long. Trải qua một chặng đường dài sáng tạo nghệ thuật, mỹ thuật Quảng Ninh đã hình thành một số tác giả và tác phẩm về chủ đề Vịnh Hạ Long”.

Có thể kể ra những họa sĩ chuyên tâm vẽ Vịnh Hạ Long, như: Lê Vân Hải, Nghiêm Vinh, Tùng Lâm, Việt Hùng, Lê Na, Trần Công Phú, Tùng Lâm, Trần Thanh Toàn, Đỗ Bi, Nguyễn Thị Thiền, Nguyễn Hùng v.v.. Nhiều người trong số họ đã làm được những triển lãm cá nhân, triển lãm nhóm về chuyên đề Vịnh Hạ Long, như: Lê Vân Hải, Đặng Quốc Hùng, Trần Thanh Toàn. Các họa sĩ Trần Thanh Toàn, Tùng Lâm và Lê Vân Hải còn đưa tranh vẽ Hạ Long ra nước ngoài. Hầu hết, các bức tranh về Hạ Long đều mềm mại, khá tinh tế, góp phần đắc lực trong việc quảng bá di sản, kỳ quan thiên nhiên bằng hình tượng nghệ thuật.

Thực ra, Vịnh Hạ Long vốn là một đối tượng có vẻ đẹp đầy biến ảo. Vì thế, mỗi họa sĩ lại có một cách nhìn, cách cảm và cách thể hiện riêng khi sáng tác về đề tài này. Vịnh Hạ Long trong tranh Lê Vân Hải lúc trầm lặng trong tranh sơn mài, lúc rực rỡ với sơn dầu, khi lại bâng khuâng xa vắng với bột màu. Con người trong tranh chỉ là vài nét chấm phá, chiếm tỷ lệ vừa phải để nhường chỗ cho thiên nhiên. Ông thường chọn những nét trong cuộc sống lao động, sinh hoạt đời thường của ngư dân: Dáng người kéo buồm, cảnh quây quần bên mâm cơm, những bộ quần áo cũ xộc xệch, những mảng lưng màu nâu sạm v.v.. Họa sĩ đã có nhiều bức tranh đẹp về Hạ Long, trong đó, tác phẩm “Bắt cua biển” được giải ba tại Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1985.

"Lán Bè Hòn Gai" - Tranh sơn dầu của họa sĩ Trần Thanh Toàn.

Tranh về Hạ Long của họa sĩ Phạm Phi Châu lại có màu sắc khỏe khoắn với nhiều mảng lớn; của họa sĩ Nguyễn Hoàng tạo ra được không khí ấm áp; của họa sĩ Lê Chuyền trong trẻo tươi vui, sử dụng nhiều màu sắc đối lập; của họa sĩ Duy Mạnh bài bản, trường quy; của họa sĩ Nguyễn Thị Thiền lại mềm mại trên chất liệu lụa; của họa sĩ Vũ Kim Tuyến thì mơ màng, bảng lảng v.v.. Gần đây, giới mỹ thuật Quảng Ninh đã xuất hiện nhiều cây cọ trẻ thể hiện những trải nghiệm mới trong sáng tác về đề tài Hạ Long. Họa sĩ Lê Minh Đức tìm tòi trên nhiều chất liệu: Lụa, bột màu, sơn dầu và đặc biệt thành công ở chất liệu sơn mài. Họa sĩ Đặng Quốc Hùng từng tổ chức triển lãm tranh “Sự khởi đầu”, trưng bày 51 bức tranh chủ yếu về đề tài Vịnh Hạ Long vẽ bằng chất liệu thuốc nước, thể hiện được vẻ mềm mại tự nhiên của Hạ Long.

Khi sáng tác về đề tài Hạ Long, có những họa sĩ chỉ sau một chuyến đi là có ngay tác phẩm. Nhưng để vẽ cho được cái hồn cốt của Hạ Long thì phải là những người gắn bó sâu nặng với mảnh đất này. Ngoài tình yêu Hạ Long, những họa sĩ này cần có thời gian hiểu kỹ, hiểu chi tiết nếp sinh hoạt của ngư dân. Ba họa sĩ chuyên tâm với Hạ Long đã thành lập nhóm (vào tháng 8/2009), lấy tên là “Nhóm vẽ Hòn Gai”: Nhóm trưởng là họa sĩ Nghiêm Vinh, hai thành viên là họa sĩ Tùng Lâm và họa sĩ Việt Hùng. Họ đã sáng tác hàng trăm tác phẩm tranh khổ nhỏ, chất liệu mực nho, thuốc nước và giấy dó, để bán cho du khách.

Theo họa sĩ Vũ Quý, họa sĩ Nghiêm Vinh vẽ kỹ nhưng không lệ thực, nhiều bức tranh có tìm tòi và không sa vào nhiều chi tiết, nên tranh không bị rối. Ông thích vẽ cảnh sinh hoạt nhộn nhịp của chợ cá buổi sớm, những con tàu vừa cập bến, dưới thuyền cá đầy khoang, những ngư dân vui vẻ chuyển lên bờ. Tranh Hạ Long của ông được vẽ với gam màu vui tươi, khỏe khoắn, thể hiện cuộc sống sôi động nơi thành phố bên bờ di sản. Họa sĩ Tùng Lâm lại có cách vẽ tung tẩy theo lối thủy mặc, chỉ tập trung vào một vài đối tượng, những cái khác đều nhòe mờ. Còn họa sĩ Việt Hùng với cách vẽ mạnh mẽ, đôi chỗ vẫn tỉa tót cần thiết. Ông đi vào đề tài quen thuộc là tái hiện cảnh Hòn Gai xưa. Ông thường chọn khu vực Bến Đoan thơ mộng, biển gần chân núi, những con thuyền đánh cá bé bỏng. Họa sĩ Việt Hùng gửi gắm tình yêu tha thiết của mình với vùng đất lưu giữ bao kỷ niệm buồn vui suốt cả cuộc đời. Vì thế có thể nói, “Nhóm vẽ Hòn Gai” là ba cá tính, ba phong cách, đã tạo một bản hòa tấu về tạo hình Vịnh Hạ Long.

Du khách nước ngoài mua tranh vẽ Hạ Long của Nhóm vẽ Hòn Gai.

Những tìm tòi, sáng tạo của các họa sĩ về đề tài Hạ Long đã được ghi nhận xứng đáng bằng nhiều giải thưởng hội họa. Nhiều tác phẩm được trưng bày tại triển lãm mỹ thuật toàn quốc như: Bức sơn dầu “Hạ Long” của họa sĩ Lê Chuyền năm 1985; tác phẩm “Bên bờ Vịnh Hạ Long” của họa sĩ Nguyễn Hoàng năm 1990; tác phẩm “Bắt đọn cá” của họa sĩ Hoàng Ngọc Châu năm 2000 v.v.. Bên cạnh đó, tác phẩm “Hòn Gai” của họa sĩ Trần Công Phú được giải B tại Triển lãm mỹ thuật khu vực Đồng bằng sông Hồng năm 2003; bức tranh “Phơi cá” của họa sĩ Vũ Quý lọt vào triển lãm chuyên đề về sơn dầu toàn quốc năm 2008 và sau đó được chọn vào bộ sưu tập của Hội Mỹ thuật Việt Nam v.v..

Nhìn chung, các họa sĩ đều cho rằng, Hạ Long có vẻ đẹp kì bí, luôn là thách thức đối với những nghệ sĩ muốn tìm tòi, sáng tạo. Những bức tranh vẽ Hạ Long vừa là tác phẩm làm đẹp cho đời, vừa là thông điệp bằng nghệ thuật tôn vinh và nhắc nhở hãy bảo vệ vẻ đẹp của di sản này.

Huỳnh Đăng[links()]