Liệt sĩ từng là Chủ tịch Liên tỉnh Quảng Hồng đầu tiên

Đồng chí Trần Quốc Thảo, nguyên Bí thư Đặc khu uỷ Hòn Gai, vị Chủ tịch đầu tiên của Liên tỉnh Quảng Hồng, là người đứng đầu Đặc khu Hòn Gai tổ chức cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược ở Vùng mỏ những ngày đầu kháng chiến.

Di ảnh liệt sĩ Trần Quốc Thảo.

Đồng chí Trần Quốc Thảo tên thật là Hồ Xuân Lưu (thường gọi là Năm Hai), là em trai của chiến sĩ cách mạng tiền bối Hồ Chơn Nhơn. Đồng chí Trần Quốc Thảo quê ở làng Cổ Thành, tổng Bích La, phủ Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị; sinh tại làng Đông Hưng, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị. Thuở nhỏ, đồng chí Trần Quốc Thảo học ở Cam Lộ. Năm 1929, đồng chí tham gia các phong trào yêu nước, bị bắt chịu tù 3 tháng và bị đuổi học.

Năm 1930, đồng chí Trần Quốc Thảo gia nhập Đoàn Thanh niên cộng sản Đông Dương tại địa phương. Đến cuối năm 1931, đồng chí bị chính quyền Pháp bắt giam 4 tháng và chịu án treo 2 năm rưỡi. Ngày 1/5/1933, đồng chí Trần Quốc Thảo gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương. Đến năm 1940, đồng chí được bầu vào Ban Thường vụ Xứ ủy Trung Kỳ. Năm 1941, đồng chí là đại biểu đi dự Hội nghị Trung ương lần thứ 8 và được bầu làm Ủy viên Trung ương Đảng.

Tháng 7/1946, Đặc khu Hòn Gai và tỉnh Quảng Yên được tái lập dưới sự kiểm soát trực tiếp của Ủy ban Hành chính Bắc Bộ. Đồng chí Trần Quốc Thảo với cương vị là Phó Tổng thư ký Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã được Trung ương Đảng phân công ra Vùng mỏ. Đồng chí được chỉ định làm Bí thư Đặc khu ủy Hòn Gai và đã có nhiều đóng góp cho phong trào cách mạng nơi đây.

Vào ngày 16/12/1946, Ban Chấp hành Đảng bộ Đặc khu Hòn Gai đã tổ chức hội nghị dưới sự chủ trì của đồng chí Bí thư Đặc khu uỷ Trần Quốc Thảo. Theo sách “60 năm chiến đấu xây dựng và trưởng thành của Đảng bộ và nhân dân thị xã Hồng Gai” (NXB Quảng Ninh 1991), hội nghị này đã phân tích, đánh giá tình hình giữa ta và địch, đề ra kế hoạch tác chiến khi kháng chiến bùng nổ. Bí thư Đặc khu uỷ cùng hội nghị chủ trương: Khi nhận được lệnh chiến đấu, quân ta sẽ tiến đánh giặc Pháp ở khắp Vùng mỏ, phá hoại kinh tế của chúng, rồi rút ra ngoài xây dựng căn cứ kháng chiến.

Đáp lời kêu gọi kháng chiến cứu nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đi theo đường lối kháng chiến đúng đắn do Đảng vạch ra, trong không khí cả nước sôi sục chuẩn bị kháng chiến, đồng chí Trần Quốc Thảo xúc tiến việc đổi tên tổ chức Công nhân cứu quốc ra Công đoàn cơ sở và thành lập Công đoàn Đặc khu Hòn Gai (còn gọi là Công đoàn mỏ Hòn Gai). Ngày 28/9/1946, tại Rạp Bạch Đằng, Công đoàn Đặc khu Hòn Gai chính thức thành lập và ra mắt công nhân mỏ.

Đặc khu chuẩn bị kháng chiến chưa được bao lâu thì Pháp đem quân vây ép các cơ quan của ta. Ngày 20/12/1946, Đặc khu uỷ nhận được điện của Trung ương, báo cuộc kháng chiến toàn quốc đã bùng nổ. Trước tình hình ấy, Ban Thường vụ Đặc khu uỷ họp hội nghị bất thường và quyết định quyết tâm kháng chiến đến cùng, kiên quyết chiến đấu giam chân địch, bảo toàn lực lượng. Đồng chí Trần Quốc Thảo quyết định việc bác bỏ tối hậu thư của địch buộc quân đội và nhân dân ta phải đầu hàng vô điều kiện vào ngày 20/12/1946 ở Hòn Gai. Quân ta đã tổ chức đánh trả lại địch và đưa toàn bộ lực lượng Quân Dân Chính đảng của Đặc khu Hòn Gai rút lui an toàn ra khỏi thị xã Hòn Gai. Ngay trong đêm 20/12/1946, ta di chuyển toàn bộ cơ quan của Đặc khu uỷ về xã Sơn Dương (huyện Hoành Bồ), khẩn cấp triển khai kế hoạch tác chiến.

Đồng thời, đồng chí chỉ đạo quay lại Vùng mỏ tập kích địch ở đồn Hà Lầm vào tối 24/12/1946, tiêu diệt toàn bộ 30 tên địch trong đó có 24 sỹ quan Pháp trước khi rút vào Sơn Dương, Hoành Bồ, lập căn cứ kháng chiến. Đồng chí Trần Quốc Thảo là người thành lập Đại đội Hồ Chí Minh - đơn vị vũ trang đầu tiên của toàn khu mỏ vào ngày 30/12/1946. Cũng trong ngày hôm đó, đồng chí Trần Quốc Thảo công bố quyết định thành lập Chi bộ Đảng của Đại đội Hồ Chí Minh.

Theo ông Vũ Cẩm, TP Hạ Long cũng nên có một con đường mang tên Trần Quốc Thảo như ở Quận 3, TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Đăng Quang - CTV

Ông Vũ Cẩm, Trưởng Ban Liên lạc Những người kháng chiến liên tỉnh Quảng - Hồng - Hải (tỉnh Quảng Yên, Đặc khu Hòn Gai và tỉnh Hải Ninh), cho biết: Khi hợp nhất tỉnh Quảng Yên và Đặc khu Hòn Gai thành liên tỉnh Quảng Hồng (ngày 31/3/1947), đồng chí Trần Quốc Thảo được cử làm Chủ tịch đầu tiên của Liên tỉnh Quảng Hồng. Đồng chí đã cùng với đồng chí Nguyễn Công Hoà xứ uỷ viên Bắc Kỳ, Bí thư Liên tỉnh ủy, tổ chức lực lượng, xây dựng căn cứ địa kháng chiến Quảng Hồng thành một chiến khu cách mạng vững mạnh, một vùng tự do trong lòng địch đứng vững suốt 9 năm kháng chiến đến ngày toàn thắng.

Cuối năm 1948, đồng chí Trần Quốc Thảo vào Nam Bộ và làm Bí thư Công Vận Xứ ủy, phụ trách Liên Hiệp Công Đoàn Nam Bộ, Thường vụ Khu ủy Sài Gòn - Chợ Lớn. Năm 1949, đồng chí Trần Quốc Thảo làm Bí thư Ban Công vận Xứ ủy Nam kỳ. Năm 1950, làm thường vụ Đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn kiêm phó Tổng Thư ký Công đoàn Việt Nam. Đến năm 1957, đồng chí bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa bắt tại quận Phú Nhuận và bị tra tấn, đã anh dũng hi sinh trong lao tù vào ngày 16/10/1957 ở tuổi 43.

Ghi nhận đóng góp của đồng chí, Đảng bộ và nhân dân TP Hồ Chí Minh đã đặt tên cho một con đường lớn ở Quận 3 là đường Trần Quốc Thảo. Theo ông Vũ Cẩm, ở TP Hạ Long cũng nên có một con đường lớn mang tên Trần Quốc Thảo để tôn vinh công lao to lớn của đồng chí và giáo dục cho các thế hệ công dân tỉnh ta về lòng yêu nước và truyền thống đấu tranh cách mạng vẻ vang.

Phạm Học[links()]